Duiken in de diepte: een expeditie naar Clipperton Atoll

Ik herinner me dat ik vele jaren geleden een Cousteau-aflevering over Clipperton Atoll heb gezien. Indrukwekkende scholen geschulpte hamerhaaien die over maagdelijke riffen varen, zijn in mijn geheugen blijven hangen.
Waren er dingen veranderd op het eiland? Ik vroeg me af. Wat zou, gezien de enorme afname van de haaienpopulaties wereldwijd, de status van deze toproofdieren tegenwoordig zijn rond zo’n geïsoleerd, onbewoond atol? Als voorstander van haaien was ik daar nieuwsgierig naar en het idee om een ​​expeditie naar Clipperton te organiseren was geboren.

Lees ook: Pristine Seas is de aftrap voor een vijfjarig Pacific-project

Aardrijkskunde en geschiedenis van Clipperton Atoll

Er zijn maar weinig mensen die de naam herkennen als deze wordt genoemd, en nog minder mensen kunnen beginnen te zeggen waar het atol ligt. Gelegen in een zone die bekend staat als de ETP (Eastern Tropical Pacific), ligt Clipperton ongeveer 900 mijl ten zuiden van de westkust van Mexico, op dezelfde breedtegraad als het noorden van Costa Rica.

San Jose del Cabo op Baja Californië Sur is ons vertrekpunt. Met ons expeditieschip en de verwachte ruige zeeomstandigheden hebben we 117 uur nodig om dit stipje op de radar te bereiken.
De locatie heeft het misschien de titel van meest geïsoleerde atol ter wereld opgeleverd, maar de geschiedenis van Clipperton is verrassend en ingewikkeld.

Magellan deed de eerste ontdekkingsclaim in 1521, maar het werd nooit bewezen dat hij het atol had gezien. Een latere claim werd in 1711 gedaan door de Fransen, die het de naam l’Ile de la Passion gaven omdat ze zeiden dat ze het op Goede Vrijdag hadden ontdekt.

De moderne naam is afgeleid van de Engelse kaper John Clipperton, die het eiland als basiskamp zou hebben gebruikt en er misschien een schat op heeft begraven.

Meer recentelijk hebben verschillende landen de eigendom van het verloren atol betwist, waaronder Mexico en de VS. In 1931 werd de zaak echter beslecht via internationale arbitrage en werd Clipperton officieel tot Frans grondgebied verklaard.

Tegenwoordig heeft iedereen die voet op het eiland wil zetten of de 12 zeemijlszone rond het atol wil betreden, een vergunning nodig van de Franse overheid. Dergelijke vergunningen worden zelden aan buitenlanders verleend en zijn vrijwel geheel beperkt tot wetenschappelijke missies.

Duikomstandigheden en -omgeving bij Clipperton

Zoals alle atollen is Clipperton een cirkelvormige koraalrots met in het midden een lagune. Dit bestaat uit zoet water – of liever gezegd stilstaand regenwater – omdat er geen doorgangen zijn die het met de zee verbinden.
Zout water komt de lagune alleen binnen als de extreme brandingsomstandigheden het mogelijk maken dat golven de natuurlijke barrière overschrijden tijdens grote stormen of orkanen. Er zijn geen vissen, en door het ontbinden van organisch materiaal is er een laag waterstofsulfide ontstaan ​​die op een diepte van tien meter in het water zit. Dit fenomeen wordt aangetroffen in veel onderwatergrotten over de hele wereld.

Blootstelling aan waterstofsulfide en stilstaand water kan infecties, brandwonden en zelfs tijdelijke blindheid veroorzaken, dus duiken in de lagune is niet aan te raden.
Clipperton is al meer dan 70 jaar onbewoond en vanwege zijn isolement van andere landmassa's heeft het zich op een vergelijkbare manier ontwikkeld als andere afgelegen eilanden zoals de Galapagos.

Toestemming verkrijgen en voorbereidingen treffen voor de expeditie

Het kostte een jaar onderhandelen met de Franse autoriteiten, maar we kregen eindelijk waar we van hadden gedroomd: toestemming om op Clipperton te landen en in de wateren ervan te duiken! We werken samen met een gewaardeerde groep haaienwetenschappers die toezicht zullen houden op en deelnemen aan onze burgerwetenschappelijke duikexpeditie.

Na maanden van voorbereiding en planning is het eindelijk zover en na vijf dagen zeilen krijgen we voor het eerst een glimp van land te zien.
Donkere wolken hangen boven Clipperton, maar de aanblik van het atol is geruststellend.

Omdat zo weinig duikers de riffen van het atol hebben verkend, bestaan ​​er geen officiële duikkaarten. We kiezen ervoor om in verschillende gebieden te duiken op basis van topografie en surfomstandigheden. Het vinden van namen voor de duikplekken wordt onderdeel van het nachtelijke entertainmentprogramma.

Ik ben ongeduldig om te zien wat zich verbergt onder de oppervlakte van het verbazingwekkend blauwe water rondom het atol. Terwijl ik langs een steile wand afdaal, zijn mijn eerste indrukken verrukkelijk.

Het ontdekken van het zeeleven in Clipperton

De watertemperatuur is met 30°C aangenaam warm en het water is zeer helder. De riffen zijn ook uitzonderlijk gezond, met naar schatting 60-80% van de levende koraalbedekking – ver boven de normen van de Stille Zuidzee.
Hard koraal in verschillende kleuren en vormen is er in overvloed. Er wordt heel weinig zacht koraal gezien en de zandplekken zijn zeldzaam.

Verbazingwekkende scholen vissen van alle soorten en maten paraderen voor ons uit. We hebben een heel goede start gemaakt en het onderwaterlandschap is zo mooi dat ik het moeilijk vind om te beslissen waar ik mijn camera moet richten.
Als onderdeel van het burgerwetenschapsprogramma verzamelen we beelden voor een telling van rifsoorten, dus ik moet mijn emoties opzij zetten en me op de taak concentreren. Ik begin met visidentificatiefoto's, waarbij ik methodisch op soorten richt

Ik kom de meeste tegen, en eindigend met de minder voor de hand liggende of talrijke individuen.
Een van de eerste aspecten die mij verbazen zijn de hoge aantallen fijngevlekte murenen. Tijdens onze duiken spotten we er vaak meerdere in hetzelfde gebied.

Bij Clipperton hoef je niet onder rotsen of in koraalspleten te kijken. Hier zijn de murenen aan het oefenen. Ze zwemmen langs het rif en volgen vaak duikers. Ze staan ​​hoog in de voedselketen en lijken onbevreesd.

Hetzelfde kan gezegd worden voor de blauwvintonijn trevallies en black jack die overal rond duikers lijken te zijn. Ze zijn in behoorlijke aantallen geschoold, hun afmetingen zijn indrukwekkend en ze patrouilleren op het rif alsof ze het bezitten.
De tijd vliegt voorbij, totdat mijn inhoudsmeter me eraan herinnert dat het tijd is om naar de veiligheidsstop te gaan.

Onthulling van de endemische soorten van Clipperton

Tijdens de volgende duiken richt onze groep zijn aandacht op de endemische soorten van het atol, met de bedoeling ze op te sporen en misschien zelfs nieuwe te ontdekken. Net als op de Galapagos heeft de afgelegen ligging van Clipperton bijgedragen aan de evolutie van soorten die nergens anders ter wereld voorkomen.

De eerste endemische vis die onze aandacht trekt, is de Clipperton-zeeëngel. Hij is gemakkelijk te herkennen, niet alleen aan zijn blauwe kleur, maar ook aan de witte vlek bij zijn staart.
Dan is er de Clipperton Gregory. Deze kleine damselfish meet 4-6 cm en heeft zeer onderscheidende kenmerken. Dankzij de gele kop, het bruine lichaam en de witte vlek op de staart is hij gemakkelijk te herkennen. Zoals veel soorten damselfish is hij erg territoriaal, vooral bij het bewaken van zijn eieren.

Ook endemisch is de Clipperton-tandbaars. Hoewel hij overvloedig aanwezig is op het rif, kan hij gemakkelijk worden aangezien voor zijn neef, de met sterren bezaaide tandbaars. We moeten oppassen voor de roodachtige V-vormige markering op zijn neus die tot voorbij beide ogen reikt.

Onderzoek naar de haaienpopulatie rond Clipperton

Het tweede deel van onze onderwatermissie is het evalueren van de gezondheid van de haaienpopulatie in de wateren rond het atol. Er worden twee methoden gebruikt: onderwaterobservatie en taggen met akoestische en satellietzenders, waardoor wetenschappers de verblijfplaats van haaien en de migratiepatronen van de volwassenen kunnen vaststellen.

Ze hopen Clipperton te verbinden met bekende haaienreservaten zoals Cocos, Galapagos, Malpelo en Revillagigedos Archipelago (Socorro), en uiteindelijk een beschermde corridor voor haaien tussen deze eilanden tot stand te brengen.

Onze eerste taak is het ophalen en vervangen van de ontvangers. Op weg om er één op te halen, wordt ons springkussen begeleid door een enorme groep van honderden tuimelaars, die met ons racen en met benijdenswaardig gemak over de golven van 2 meter surfen.

We hebben het geluk dat een paar dolfijnen onze afdaling naar de ontvanger volgen. Nieuwsgierig blijven ze tijdens de operatie op afstand, waardoor het moeilijk is om je op ons werk te concentreren.
Tijdens onze veiligheidsstop worden we begroet door een enorme school grootoogkrik. Terwijl ik naar de boot zwem, zie ik nog een school, nauwelijks onder water, en naarmate ik dichterbij kom, herken ik ze als stalen pompano's.
Het is een verrassende en aangename afsluiting van een productieve duik.

Bij elke duik scannen we zorgvuldig zowel het rif als het blauw op zoek naar haaien, en bij elke duik zien we veel jonge zilvertips, maar slechts een paar volwassenen van dezelfde soort. De wetenschappers concluderen dat het gebied een zilvertipkwekerij is.

Een enkele keer zien we in de verte een volwassen Galapagos-haai of geschulpte hamerhaai, maar niet de muren met haaien die we hadden gehoopt te vinden. Dit is helaas niet verrassend, gezien het overweldigende bewijs van beugvisserij dat we overal op de riffen aantreffen, en de talrijke netten en boeien die aan land zijn aangespoeld.

Uitdagingen en eindreflecties

Onze tijd in Clipperton is kort geweest. We hebben de noordkant van het atol niet kunnen verkennen vanwege de harde wind, en een optimistischer scenario is dat de haaien de voorkeur geven aan de noordkant omdat deze bloot ligt en de stroming daar sterker is. Het is ook mogelijk dat de haaien zich vanwege de aanhoudende effecten van het El Niño-fenomeen gewoon in diepere wateren bevinden.

Terwijl Clipperton langzaam in de verte verdwijnt, hebben we het gevoel dat we nog maar het oppervlak hebben bekrast van wat dit unieke ecosysteem te bieden heeft.

Hoewel de afgelegen ligging van het atol het aantal soorten dat de wateren bezoekt of bewoont, heeft beperkt, zijn de koraalbedekking en biomassa van Clipperton indrukwekkend. We hadden geen tijd meer om de kleinere beestjes te fotograferen en te catalogiseren, die ongetwijfeld hun eigen verrassingen herbergen.

De noodzaak van behoud

Zoals veel geïsoleerde eilanden staat Clipperton onder zware druk. Intensieve visserij in de wateren blijft niet zonder gevolgen. Het beschermen van het atol lijkt nu van cruciaal belang om het de onderwateroase van leven te laten worden die het vroeger was.