Dit is een groot stoomschip, dat in 1918 voor de kust van Zuid-Devon werd getorpedeerd, maar nog steeds in indrukwekkende staat verkeert, zegt onze reisleider JOHN LIDDIARD. Illustratie door MAX ELLIS
KOMT NAAR ONZE EERSTE EEUW of Wrakrondleidingen, Ik begin mijn vieringen vroeg door ‘groot’ te denken.
De Elsa was een stoomschip van 3,581 ton, getorpedeerd bij Dartmouth UB31 begin 1918. De torpedo raakte het stokeruim en brak de Elsa in tweeën, waarbij de twee delen slechts ongeveer 10 meter uit elkaar zonken en de ketels ertussen lekten.
Om de een of andere perverse reden is het veel gemakkelijker om een schot in het achterste deel van het wrak te haken. Een schot dat op het voorste deel valt, heeft de neiging weg te glijden in de schuur.
En het is een grote schuur, die 10 meter diep de omliggende slibbank ingaat, tot net voorbij de 50 meter. Als je merkt dat het schot van het wrak af is, ga dan gewoon bergafwaarts en je komt uit bij de boeg of achtersteven.
Hoe dan ook, voor de doeleinden van onze rondleiding ga ik ervan uit dat het schot net na de pauze is aangeslagen (1), op het bootdek op 39m. Het dek bevindt zich hier boven de machinekamer. Naar achteren, een dekhuis met kleine ventilatieluiken op het dak (2) staat erboven, de toegang naar beneden is nu geblokkeerd door slib en puin.
Hierachter bevindt zich het luik voor ruim nummer 4 (3). De Elsa heeft vijf ruimen en dit is de eerste achterin. Het luik naar het ruim bestrijkt het middelste derde deel van het dek, dus er is behoorlijk wat dek aan beide kanten, en dan is er een hoge luikrand rond het luik. Kijk naar binnen en je ziet dat het ruim gevuld is met slib.
Als het zicht beperkt is, is een tip voor oriëntatie dat gaten die door het dek zijn verrot, over het schip lopen en kunnen worden gebruikt om tussen de ruimen en dekmachines te navigeren, die zich meestal langs de middenlijn bevinden, over het dek naar de zijkanten. .
De achtermast is schuin naar voren gevallen en ligt naar stuurboordzijde gericht. Grote vrachtlieren lopen over het dek, voor en achter de voet van de mast (4).
Achter de tweede lier loopt een reling over het dek, met aan weerszijden treden naar het hoofddek (5) op 42m. De Elsa heeft een verlengd bootdek dat vanaf de brug en het stuurhuis helemaal terugloopt tot voorbij ruim nummer 4. Net als het vorige ruim is het achterste ruim nummer 5 gevuld met slib.
Achter het ruim hangt een kleine boortoren over het luik, waarna het achterschip weer 40 meter omhoog gaat met treden aan weerszijden (6). Deuropeningen leiden naar een slibbank in de bemanningsverblijven.
Het achterdek heeft de gebruikelijke voorzieningen van grote meerpalen aan weerszijden, met kleinere kabelgeleiders rond het achterschip. In het midden van het dek bevindt zich een klein dekhuis (7), en daarachter een groot stuurkwadrant (8).
Het overhangende achterschip valt over de zijkant en ontneemt het weinige natuurlijke licht dat er is, en alles wordt erg zwart. Het is echter zeker de moeite van het bekijken waard, omdat het grote roer en de propeller nog op hun plaats zitten (9). De zeebodem beneden is het diepste punt van de ontgronding op 54 meter, hoewel je niet verder dan 50 meter hoeft te gaan om de propeller te zien.
Om een paar meter op en neer te vermijden aan de achtersteven, volgt onze route de romp terug langs bakboord en naar voren op 42 meter hoogte om weer op het hoofddek te komen (10). Dan gaat het terug de trap op en voorbij de reling naar het bootdek, en verder langs de zijkant van het dek (11), voorbij wachtnummer 4 en verder boven de machinekamer naar de pauze (12).
De pauze loopt over een paar dakramen in het dek, waar ventilatieluiken boven de hitte van de ketels zouden zitten.
Op dit punt moet ik bekennen dat ik de opdracht niet heb voltooid Elsa in één duik, dus terwijl onze tour verdergaat, dalen we terug naar de zeebodem om de ketels te vinden (13), is dit waarschijnlijk het punt waarop het wrak in twee duiken moet worden gesplitst.
De ketels zijn gedeeltelijk ingegraven in slib op 48 meter hoogte. De schuur loopt tot aan de rotsen aan de achtersteven, maar er is 6 meter bij de ketels.
Het is geen ongebruikelijk patroon om dieper te schuren waar de stroming langs het einde van een wrak snelt. Wat ongebruikelijk is, is de enorme omvang ervan.
Een rechte lijn volgen langs de ketels moet naar de bakboordzijde van het voorste deel van het wrak leiden (14), ongeveer 10 meter van het achterstevengedeelte. Terug op het niveau van het bootdek zijn een paar rechthoekige insnijdingen vanaf de pauze de andere uiteinden van de dakramen aan de achterkant van de pauze.
Voorwaarts hiervan loopt een metalen frame over het dek (15), oorspronkelijk de draagconstructie voor een houten dekhuis en de boortorens voor de reddingsboten.
Een kort paar masten in een doelpaalconfiguratie maken deel uit van de constructie, met een kleinere lier over het dek net ervoor om ruim nummer 3 te bedienen (16).
Hoewel ik me niet naar binnen heb gewaagd, lijkt dit ruim vrij van slib te zijn, wat erop wijst dat er ergens beneden een belangrijke uitweg is – misschien via de breuk, of misschien zit er nog een breuk in de zijkant van de romp.
Het stuurhuis (17) ligt vóór dit ruim, strekt zich uit over het scheepsdek en stijgt een niveau erboven. Een originele foto van de Elsa laat dit nog een ander niveau zien stijgen, waardoor de stuurhut in totaal drie dekken krijgt, hoewel de bovenste dekken grotendeels van hout zouden zijn gebouwd.
Voor de stuurhut gaan we terug naar het hoofddek, een paar treden aan weerszijden, met een oude kreeftenpot aan de stuurboordzijde van ruim nummer 2. (18).
Nog een paar grote vrachtlieren (19) Bedien de voorste ruimen vanaf het dek ertussen, hoewel er geen teken is van de mast zoals die zich verder naar achteren bevond – alleen de funderingen op de stalen dekplaat tussen de lieren.
De eerste greep (20) is weer gevuld met slib. Het loopt naar voren in een uitsparing in het voorschip, waarbij ongeveer 25% van het ruim omgeven is door voorschip, trappen en balustrades (21).
Aan de achterkant van het dek erboven zouden een paar kleine, schuin geplaatste lieren zijn gebruikt voor het binnenhalen van landvasten. Vóór deze bevinden zich zes paar grote meerpalen (22), plaats vier paar over het dek, en dan nog een paar aan weerszijden van de ankerlier (23), die ver naar voren op het dek ligt.
Vanaf de lier lopen ankerkettingen door de trospijpen, waarbij beide ankers nog op hun plaats zitten aan weerszijden van de boeg (24).
Men dacht dat het wrak op deze locatie het wrak was Grootham, ook doorgezonken UB31 slechts twee dagen eerder. Nadat ik erin heb gedoken, is het heel duidelijk de ElsaEn Grootham is een wrak dat slechts anderhalve kilometer verderop als onbekend wordt vermeld.
ONGEOORLOOFD AFWEZIG
De 3,581 ton van het 102 meter lange stoomschip Elsa heeft een lange weg afgelegd nadat het in 1904 door Tyne Shipbuilding Co uit Sunderland was gebouwd voor de Norwegian African Australian Line of Oslo, schrijft Kendall McDonald.
Haar laatste reis was geen uitzondering. Het begon in Calcutta in augustus 1917 en bracht haar naar Sierra Leone voor een veiligheidsinspectie op zee. Met ruimen gevuld met 2,000 ton steenkool, 200 ton cokes en 600 ton stukgoed sloot ze zich bij Dakar aan bij een konvooi dat haar veilig naar Falmouth bracht.
Ze verliet Falmouth op 21 januari 1918 en voer het Kanaal op toen een draadloos bericht haar naar Plymouth leidde. Kapitein Johannes Woxholt bleef daar drie dagen. Vervolgens verliet hij, tot verbazing van de Admiraliteit, Plymouth zonder enig bevel daartoe. Opnieuw ging hij het Kanaal op.
Hij kwam niet ver. Op de ochtend van 24 januari werd Oberleutnant Wilhelm Braun, commandant van UB31, zag de Elsa vijf mijl van Dartmouth. Hij vuurde een torpedo af vanuit een voorste buis op periscoopdiepte. De Elsa werd aan stuurboord getroffen, ongeveer 11 meter achter de machinekamer. De explosie verwoestte ruim nummer 5 en blies de luikdeksels torenhoog.
Door de torpedoschade zonk het schip eerst met de achtersteven, en kapitein Woxholt beval even later zijn 28 bemanningsleden in de boten te stappen. De Elsa duurde slechts 20 minuten om te zinken. Bemanningsleden werden door twee patrouillelanceringen van de boten opgepikt en veilig geland in Dartmouth.
Kapitein Woxholt kreeg een zware pak slaag omdat hij Plymouth zonder toestemming had verlaten. Admiraliteitsagenten waren ook geïrriteerd dat de capriolen van de kapitein ertoe hadden geleid dat al het verkeer tussen Plymouth en Portsmouth was opgeschort, en dat zijn torpederen chaos had veroorzaakt langs een groot deel van het geveegde kanaal, waardoor de scheepvaart een halve dag werd opgehouden.
GIDS
ER KOMEN: Sla vanaf de M5 en vervolgens de A38 linksaf de A380 en de A3022 op richting Torquay of Paignton.
GETIJDEN: De speling is 3.5 uur na hoogwater Devonport of 2.5 uur vóór hoogwater Devonport, waarbij het beste zicht na hoogwater is.
HOE U HET VINDT: GPS-coördinaten zijn 50 18.007 N, 3 30.633 W (graden, minuten en decimalen). De Elsa ligt in een schuur van 10 meter diep in een over het algemeen slibrijke zeebodem, maar uitgeschuurd tot aan de rotsen rond de boeg en achtersteven. De boeg wijst net ten westen van het noorden.
DUIKEN & LUCHT: Jennifer Ann, Torquay, 01803 607704.
LANCERING: De dichtstbijzijnde slip is bij Paignton
INRICHTING: Tor Dean Hotel, Torquay, 01803 294669.
Kwalificaties: Op de grens van luchtduiken is de Elsa je kunt het beste duiken met veel gas en een hete decomix, hoewel het net binnen het bereik ligt van degenen die niet overladen willen worden met technische uitrusting.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 3315, Berry Head naar Bill of Portland. Ordnance Survey-kaart 202, Torbay en Zuid-Dartmoor-gebied. Kanaalwrakken uit de Eerste Wereldoorlog door Neil Maw. Duik Zuid-Devon van Kendall McDonald.
Pluspunten: Prachtig intact afgezien van de pauze midscheeps.
Nadelen: Het zicht kan slecht zijn, vooral na hevige regenval.
Met dank aan Steve Mackay, Andy Micklewright en Rick Parker.
Verscheen in DIVER mei 2007
