Dit wrak, dat in 1973 voor de kust van Norfolk tot zinken is gebracht en het toneel is van een epische helikopterredding, is een ondiep, intact wrak met voldoende materiaal om iedereen erbij te betrekken als de omstandigheden goed zijn, zegt JOHN LIDDIARD. Illustratie door MAX ELLIS.
DE VORM DIE SCHEPEN AANNEMEN IS STEWAAR GEDREVEN door de taken waarvoor ze zijn ontworpen, met een beetje traditie en gewoonten. Als zodanig is het wrak van deze maand, de Amberley, is typerend voor de naoorlogse mijnen aan de oostkust.
Colliers zijn altijd een belangrijk onderdeel geweest van de kustvaart rond Groot-Brittannië, waarbij steenkool van de mijnen naar de steden, staalfabrieken en elektriciteitscentrales werd vervoerd.
Hun ontwerp is geëvolueerd om bulklading over korte kustroutes te vervoeren, waarbij vaak ver stroomopwaarts wordt geladen en gelost. Daarom hebben ze een vrij geringe diepgang en grote vrachtluiken.
Gebouwd in 1953 en vernield toen de lading tijdens een storm in 1973 verschoof, werd de Amberley vervoerde een volledige lading steenkool van Goole aan de rivier de Ouse in Yorkshire naar Shoreham in Sussex.
Het wrak ligt gekanteld tegen de buitenkant van de Blakeney Overfalls, een zandbank bij de toegang tot Blakeney, met de boeg naar het oosten met de kiel en bakboordzijde naar boven, en ongeveer de helft van de bovenbouw en het dek begraven in het zand. Onze tocht begint op de kiel (1), waar de diepte tot de top van het wrak bij eb slechts 6 meter kan zijn.
De propeller, die langs de kiel naar het achterschip loopt, is geborgen en laat een kale schacht achter, bedekt met anemonen. Het roer zit nog op zijn plaats, iets schuin naar stuurboord en de zeebodem.
Terwijl we langs de bocht van het achterschip naar het dek lopen, een rij lege patrijspoorten (2) is nauwelijks zichtbaar onder de groei van anemonen.
Met talloze riviermondingen en sterke stromingen langs de kust van Norfolk, is het zeeleven aan de kust Amberley is begrijpelijkerwijs rijk. Zo erg zelfs dat kleine details van het wrak, zoals patrijspoorten, vaak onzichtbaar zijn.
Op het dek is de reling intact met een opening voor landvasten die moeten worden doorgevoerd naar een groot paar bolders aan bakboordzijde. Daaronder overspant een kleine lier het dek (3). Het diepste punt van het wrak is de schuur onder het achterschip, die wel 23 meter diep kan zijn.
De achterste bovenbouw (4) Het is verdeeld door langsgangen met enkele gemakkelijke doorgangen, hoewel duikers heel voorzichtig moeten zijn met het opwaaien van slib dat zich binnenin ophoopt.
De AmberleyDe machinekamer en de dieselmotor bevinden zich vóór en onder de achterste bovenbouw (5). Voor goed ervaren en uitgeruste duikers zijn er goede mogelijkheden om dieper in het achterschip te dringen.
Zelfs voordat dieselmotoren aan het achterschip de standaard werden voor vrachtschepen, was een vergelijkbare lay-out voor door stoom aangedreven colliers de norm. Hierdoor bleven de achterste ruimen vrij van elke schachttunnel die het lossen zou belemmeren, en werden eventuele vonken uit de trechter weggehouden van de lading. De overblijfselen van de AmberleyDe trechter ligt begraven onder de zandbank.
Vóór de achterste bovenbouw loopt het achterdek helemaal naar voren tot aan de midscheepse bovenbouw, doorboord door een paar ruimen (6). In de ruimen ligt de kolenlading die het schip heeft doen verschuiven en ten onder is gegaan, tot aan de kiel, waarbij wat licht doordringt waar de rompplaten zijn doorgerot.
Tussen de ruimen wordt het dek verhoogd tot hetzelfde hoge niveau als de luikhoofden, met een vrachtlier half ingegraven in de zandbank (7). De mast is duidelijk gebroken en ligt nu vermoedelijk onder het zand.
De midscheepse bovenbouw (8) treedt vanaf het dek op en biedt plaats aan meer hutten en de stuurhut. Met de motor aan het achterschip is deze opbouw van voor tot achter vrij smal, terwijl hij de gehele breedte van het schip bestrijkt.
Het voorste paar grepen (9) volgt een soortgelijk patroon als de achterste ruimen, maar is naar het hoofddek getrapt, dus niet zo diep. Tussen hen in nog een lier (10) ligt eveneens half in het zand begraven.
Vrachtlieren en boortorens waren van slechts weinig nut voor de colliervloot, omdat het laden en lossen zou worden verzorgd door gespecialiseerde transportbanden aan de wal.
Bij het naderen van de boeg gaat het dek een niveau omhoog naar een verhoogd voorschip. Aan bakboordzijde de trappen en balustrades (11) zijn intact. Met de gebruikelijke afdekking van anemonen zorgen ze voor een bijzonder goed resultaat foto-kans, kijkend tegen de smaragdgroene zee. Onder de treden bevindt zich een opgerolde dekslang.
Het dek bij de boeg is net groot genoeg voor de ankerlier (12), met kleine paaltjes aan weerszijden. Net als bij het achterschip heeft het schuren de punt van de boeg vrijgehouden van de zandbank.
Het stuurboordanker is nog net te zien door door de schuur onder de boeg te kijken. Boven de boeg bevindt zich het bakboordanker op dezelfde plaats (13).
Verder naar achteren langs de romp zijn talloze gaten in de beplating geërodeerd (14), meestal hoger aan de zijkant van de romp, omdat de platen lager naar beneden dikker zouden zijn. Vervolgens worden, net onder de midscheepse bovenbouw, de rompplaten verbogen en gespleten waar het hele wrak enigszins is gebogen.
Bij een wrak dat zo ondiep is, is het onwaarschijnlijk dat er sprake is van decompressie, dus je kunt gemakkelijk een paar minuten veilig doorbrengen terwijl je nog steeds naar de kiel kijkt. Toch is het, gezien de mogelijkheid dat er bootverkeer uit Blakeney komt, verstandig om een SMB te gebruiken voor de laatste beklimming.
HEROÏSME VAN DE RAF
Terwijl de wind opsteeg tot kracht 10, sloegen golven van 10 meter hoog de 2,405 ton wegende kolenmijn Amberley en ze rolde en slingerde totdat de 2,290 ton steenkool in haar ruimen begon te verschuiven, schrijft Kendall McDonald.
Kapitein John Black wist op 2 april 1973 vroeg in de ochtend dat hij in grote problemen zat. Het leek waarschijnlijker dat zijn reis vanaf Goole on the Humber op de zeebodem zou eindigen dan veilig in de haven van Shoreham in Sussex.
De wind gierde vanuit de Noordzee en verspreidde dood en verderf tot ver landinwaarts. Wervelende helikopterbemanningen op het Coltishall RAF-station in Norfolk werden stand-by gezet als gevolg van de noodoproepen van kapitein Black aan de kustwacht van Cromer.
Terwijl hun helikopters beefden onder hevige windstoten, begonnen sommige bemanningen van 22 Squadron Search & Rescue te twijfelen of ze überhaupt wel in de lucht konden komen. Als de wind verder zou toenemen, zou het vliegen worden geannuleerd.
Verder naar het noorden, bij Leconfield in Yorkshire, dachten de mannen van 202 Squadron hetzelfde en merkten windstoten tot 65 knopen op.
Cromer Coastguard verbonden met het Northern Rescue Co-ordination Centre. Ambulances stonden stand-by en de politie startte reddingsprocedures bij rampen. Ongeveer 70 mannen waren nu rechtstreeks betrokken bij de veiligheid van de Amberley, waarvan de toestand van minuut tot minuut erger werd.
Al snel maakte ze een hoek van 20° naar stuurboord en begon water in te nemen. En net op het moment dat de kapitein haar hoofd op de gigantische zeeën gericht moest houden, ging zijn stuur weg.
Terwijl kapitein Black Cromer het slechte nieuws vertelde, krabbelden de Whirlwind-helikopters uit Coltishall en voelden de piloten de kracht van de wind.
De Amberley dreef hulpeloos richting Dudgeon Shoal voor de kust van Norfolk. Tegen haar vocht de eerste Whirlwind van 22 Squadron. In het afnemende licht hoorde de bemanning de boodschap van de kapitein: ‘Situatie nu kritiek. Maak alle snelheid. Kan geen reddingsboten lanceren...'
Ze maakten zoveel mogelijk snelheid en waren al snel over de grens Amberley. De 80 meter lange collier werd op de enorme golven gericht en zo ver naar stuurboord dat het een wonder leek dat ze nog dreef.
Het citaat voor een Air Force Cross voor hoofdseingever Kenneth Meagher vertelt hoe hij werd verlaagd tot de Amberley's brug, maakte zich los van de helikopter en regelde de lift van twee matrozen.
Hij nam er nog een mee en stond er vervolgens op, ondanks de blauwe plekken die hij aan boord van het schip had opgelopen, nog twee keer te worden neergelaten om twee matrozen vanaf het achterschip naar boven te halen. Meagher redde vijf mannen, waarvan er elf aan boord achterbleven, waaronder de kapitein en de radio-operator, die weigerden te vertrekken totdat alle anderen weg waren.
Er arriveerden nog twee helikopters, van Coltishall en Leconfield. Vijf bemanningsleden werden opgestegen door sergeant James Amor van Coltishall, die voor zijn moed de Air Force Medal ontving. Hij maakte de laatste liften, van de radio-operator en vervolgens, net toen de zee zich boven zijn schip sloot, van kapitein Black.
Er werden nog twee Air Force Crosses toegekend aan de mannen uit Leconfield en er waren ook drie Queen’s Commendations. De redding van de gehele bemanning van de Amberley is een klassieker in de geschiedenis van de RAF-helikoptersquadrons.
De Amberley heeft nog een andere claim op roem. Het is het eerste wrak dat ooit door de BSAC voor haar leden is gekocht, waardoor het een topkandidaat is voor de Respect Our Wrecks-campagne!
GIDS
ER KOMEN: Ga richting Cambridge of King's Lynn, vervolgens Fakenham en volg dan de B1105 naar Wells-next-the-Sea.
GETIJDEN: Stilstaand water is essentieel en treedt drie uur vóór en drie uur na hoogwater bij Wells-next-the-Sea op.
HOE U HET VINDT: De GPS-coördinaten zijn 53 02.940N 000 58.065E (graden, minuten en decimalen). De Amberley ligt voorover naar het oosten, schuin tegen de noordkant van de Blakeney Overfalls.
DUIKEN: Jon Aldiss op Veiligheidsbootdiensten exploiteert volledig gecodeerde boten, variërend van RIB's tot hardboten en een ex-militair landingsvaartuig, 01328 878579.
LUCHT: Safety Boat Services kan lucht leveren voor haar eigen duikcharters. Anders is het een rit naar Norwich Scuba, 01603 440900.
INRICHTING: Manor boerderij pension, 01328 711392.
Kwalificaties: Geschikt voor mensen met een instapkwalificatie, omdat er op het grootste deel van het wrak kan worden gedoken zonder dieper dan 20 meter te gaan.
LANCERING: Er is slip- of strandlancering dichtbij hoog water bij Cromer, Blakeney, Moreston en Wells. Na het duiken moet je de rest van het tij buiten blijven.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 108, Benaderingen van de Wash. Ordnance Survey Landranger-kaart 132, Noordwest-Norfolk, King's Lynn en Fakenham. De scheepswrakken van North Norfolk van Ayer Tikus.
Pluspunten: Een intact wrak dat bedekt is met anemonen en ondiep genoeg is voor iedereen.
Nadelen: Havens zijn getijden. Zichtbaarheid kan onvoorspelbaar zijn.
Met dank aan James Holt, Stephen Holt, Jon Aldiss, John Martin en Dave King.
Verscheen in DIVER januari 2007
