Een grote Britse favoriet krijgt deze maand eindelijk zijn beurt in de schijnwerpers, terwijl JOHN LIDDIARD kijkt naar een schip dat tijdens de Eerste Wereldoorlog bij Swanage is gezonken, beladen met parfum, horloges, champagne – en veel koper. Illustratie door MAX ELLIS.
Maak een uitstapje naar de drukke badplaats Swanage aan de kust van Dorset en de observatie van uw directe duiker zal zijn dat twee duikplekken de plaatselijke duikscène domineren. Daar ligt onder de pier, en daar ligt het wrak van de voering Kyarra.
Swanage Pier heeft een reputatie als een van de beste kantduiken aan de zuidkust, en de Kyarra is terecht een zeer populair wrak. Als je er al eens in hebt gedoken, dan weet je wat ik bedoel, en als je dat nog niet hebt gedaan, dan wordt het ongetwijfeld tijd dat je dat gaat doen.
Het wrak is 126 meter lang, maar op een ideale diepte om het maximale uit nitrox te halen. Kies de juiste mix en het is mogelijk om in één duik de hele lengte te toeren zonder je gehaast te voelen, en toch tijd over te houden om enkele excursies buiten het dek te maken.
Maar het is een groot schip en er zal nog genoeg te zien zijn tijdens toekomstige duiken.
Een duik op de Kyarra begint meestal midscheeps op de havenreling (1) want daar wordt steevast een boei aan het wrak vastgebonden.
Het wrak ligt aan stuurboordzijde, met de bakboordreling bovenaan op ongeveer 23 meter hoogte. Met het dek onder u en de reling aan uw linkerhand kijkt u naar voren.
Als we deze kant op gaan, gaat een grote opening in het dek vooraf aan de ketels. Dit gebied is opengebroken, waardoor een ketel door het wrak steekt (2). Nog een ketel (3) is uit het wrak gerold voordat de romp en het dek boven het ketelruim instortten.
De brandgaten bevinden zich aan de voor- en bovenkant van de ketel, wat aangeeft dat deze iets meer dan 90 graden is gerold, aangezien het wrak al op de stuurboordzijde rust.
De Kyarra had vier ketels, waardoor er nog twee binnenin begraven liggen.
Vlak achter deze ketel (4) is een deel van het wrak waar serviesgoed is gevonden, begraven in het slib.
Nog iets verder naar voren langs enkele rechtopstaande ribben en een spleet in het wrak (5) biedt een doorgang naar de voorkant van de stookruimte.
In het verleden ben ik vanaf de opening bij de eerste ketel gereisd (2) dwars door de stookruimte en naar buiten via deze splitsing (5), hoewel het wrak nu zo verrot is dat ik denk dat dit niet langer mogelijk is.
Als we verder vooruit gaan, is het dek bijna plat met de zeebodem ingestort.
De overblijfselen van teakhouten dekken worden door de ombouw gebroken vanuit een ruim met een omgekeerde lier, net naar bakboord (6). Dit is een deel van het wrak waar parfumflesjes zijn gevonden.
Het wrak raakt vanaf hier behoorlijk in de war. De gemakkelijkste manier om de boeg te vinden is door de stuurboordzijde van het wrak te volgen, langs een ingestorte mast en een boortoren (7).
Een ruimopening net voor de voet van de mast (8) leidt naar een gebied waar kasten met zakhorloges hebben gelegen.
Net voorbij een tweede boortoren (9)is de ankerlier nog steeds bevestigd aan een versterkt gedeelte van het boegdek (10), ook al is deze gedeeltelijk gebroken. Een deel van de ketting loopt door het uiteinde van een kabelpijp en verdwijnt onder het wrak.
De diepte bedraagt hier ongeveer 32 meter.
Het bovenste deel van de boog is gebroken, waardoor alleen de voorrand en een paar ribben omhoog steken.
Lagerop is een aanzienlijk deel van de boeg intact en rust op de stuurboordzijde, waarbij de bakboordzijde 4 of 5 meter boven de zeebodem uitsteekt (11).
Het vinden van de weg terug langs het wrak kan verwarrend zijn, vooral bij slecht zicht. Idealiter zou ik ernaar streven de lijn van de bakboordzijde van het dek te volgen totdat het wrak weer wat vorm krijgt en de reling weer intact is. (12).
In het verleden dacht ik soms dat ik een rechte lijn volgde, maar eigenlijk in cirkels terug naar de boeg zwom.
Een omleiding naar de kiel van het wrak vanaf hier laat zien dat de bakboordzijde van de romp is ingestort in een omgekeerde W-vorm (13).
Verder naar achteren, in de vallei van de W, zijn de overblijfselen van een van de KyarraDe twee motoren steken door de zijkant van de romp (14).
De schroefas leidt naar het achterschip en verschijnt en verdwijnt onder wrakplaten (15).
Het achterschip was vroeger redelijk intact, maar is onlangs afgebroken waardoor er puin op de zeebodem is achtergebleven, waarbij het roer, de roerstijl en de stuurinrichting netjes gescheiden zijn van de rest van het wrak vlak bij het achterschip (16).
Als we weer vooruit gaan, is de bakboordzijde van het wrak ingestort, met de overblijfselen van een lier en een grote kaapstander bijna aan de achtersteven (17).
Vervolgens komen de luiken van nog eens twee ruimen (18) en een grote kaapstander in het dek (19). Mogelijk vindt u in dit gebied kleine plassen zilver op de zeebodem – vloeibaar kwik dat uit de lading is gemorst.
Een groot gat in het dek (20) zou het belangrijkste ventilatiegebied boven de motoren zijn geweest. Het is even krap, maar het is mogelijk om van hieruit door te zwemmen tot achter de ketels (2).
De toegang tot de motoren wordt geblokkeerd door de ingestorte bakboordzijde van de romp en de weg verder naar binnen in het wrak loopt via een wirwar van puin.
Omdat de locatie behoorlijk druk is, geven schippers er over het algemeen de voorkeur aan dat duikers een vertraagde SMB vrijlaten in plaats van de lijn te verdringen en mogelijk de boei onder water te trekken.
Met dank aan Richard 'Titch' Titchener, Peter Williams, Nick Herbert en Dorset Divers.
HET 'SCHIP VAN MESSING'
'Het schip dat van koper was' noemden ze de 6953 ton Kyarra, een passagiers- en vrachtschip met dubbele schroef, 415 meter lang en een breedte van 52 meter, toen ze op 2 februari 1903 door Denny Bros in Dumbarton te water werd gelaten.
En het is waar dat alles wat aan boord kon zijn van koper was gemaakt, schrijft Kendall McDonald. Van voor tot achter waren haar patrijspoorten van zwaar koper en haar binnen- en buitenaccessoires van massief koper, evenals deurknoppen, navigatielampen, naamplaatjes en zelfs de eindsteunen van de banken op haar dekken.
De Kyarra was vóór de Eerste Wereldoorlog geregistreerd in Freemantle en voerde de route van Engeland naar Australië voor de Australasian United Steam Navigation Co.
In de oorlog deed ze hetzelfde en hielp ze ook bij het landen van Anzac-expeditietroepen in de Dardanellen.
In 1917 werd ze een slachtofferopruimingsschip en had een 4.7 inch snelvurend kanon op haar achtersteven gemonteerd als verdediging tegen U-boten.
Maar het zou haar niet helpen toen ze op 24 mei 1918 voor haar laatste reis vanuit Tilbury vertrok.
Ze had de opdracht gekregen om 1000 door oorlog gewonde Australische soldaten in Devonport aan boord te brengen en ze terug te brengen naar Sydney. Ze zou ook enkele burgerpassagiers en een volledige stukgoederen vervoeren.
In de vroege ochtend van 26 mei werd de Kyarrahad het Isle of Wight ontruimd en bewoog zich snel door de kalme zee rond Anvil Point.
Kapitein William Smith wist het niet, maar de Duitse onderzeeër-topper Oberleutnant Johann Lohs keek naar hem door de periscoop van UB-57.
Lohs had een goede missie vanuit Zeebrugge. Twee dagen eerder had hij de P&O-voering tot zinken gebracht Moldavië, omgebouwd tot een gewapende koopvaardijkruiser.
Deze keer gebruikte hij een torpedo om de Kyarra in haar bakboord midscheeps, waarbij zes bemanningsleden omkwamen. De rest ging naar de reddingsboten. Zeven minuten later de Kyarra met de neus onderdoor gedoken.
Ron Blake en zijn vrouw Linden waren de volgende die haar zagen toen ze in 1966 een obstakel doken waarvan ze dachten dat het een rif was. Een jaar later kocht hun club, Kingston BSAC, het schip voor £ 120, maar niet de stukgoed, ter waarde van £ 1500 toen ze zonk.
Sindsdien hebben duizenden duikers de Kyarra in hun logboeken.
En ze hebben ontdekt hoe gemengd haar lading was: flessen champagne, rode wijn, bier en azijn, balen zijde en stof, Franse parfum, lino, zegellak, medische benodigdheden, sigaretten, zilveren portemonnees, grote zakhorloges voor heren, dameshorloges, gouden polshorloges en natuurlijk massa’s koper.
GIDS
ER KOMEN: Volg de A351 voorbij Corfe Castle naar Swanage en volg de borden naar het stadscentrum en de pier. Parkeren op de pier is beperkt, dus wees voorbereid om duikers en uitrusting af te zetten en de parkeerplaats verderop op de heuvel te gebruiken.
GETIJDEN: Slappe treedt op één uur vóór en zes uur na hoogwater Dover. Het zicht is meestal het beste bij laag water.
HOE U HET VINDT: De in kaart gebrachte positie van de Kyarra is 50 34.90N, 001 56.57W (graden, minuten en decimalen).
Meestal is er midscheeps een boei aan de reling vastgemaakt. Ondergedompeld door het getij, zal het bij laag water aan de oppervlakte komen. Andere gepubliceerde coördinaten komen overeen met de breedtegraad, maar de lengtegraad kan wel 0.03 minuten westwaarts variëren.
Dit is meer een teken van de grootte van het schip dan een fundamentele onnauwkeurigheid in de cijfers.
DUIKEN EN LUCHT: Swanage-duiker, schipper Peter Williams (01929 423551) Of Slag van terzijde en Stella, schipper Martin Jones (01929 427064, Swanage Boat Charters-website). Lucht en nitrox zijn verkrijgbaar op Swanage Pier van Divers Down (01929 423565).
LANCERING: Slips zijn verkrijgbaar bij Kimmeridge, Swanage en Poole.
INRICHTING: Er zijn veel B&B's, kleine hotels en campings. Neem contact op met Swanage Toerist Informatie (01929 422885).
Kwalificaties: Niet voor beginners, maar je kunt een goede duik maken zonder in decompressie te raken.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 2610, Bill van Portland naar Anvil Point. Ordnance-onderzoekskaart 195, Bournemouth, Purbeck en omgeving.
Duik Dorset, door John en Vicki Hinchcliffe. Shipwreck Index van de Britse eilanden Vol 1, door Richard en Bridget Larn. Scheepswrakken in Dorset, door Steve Shovlar.
Pluspunten: Een groot wrak, gedeeltelijk intact en veel te zien.
Nadelen: Het kan erg druk zijn op het wrak, erboven en bij de Swanage Pier.
