Wraktour 35: De Rondo

Dit stoomschip, dat sinds de jaren dertig met de neus naar beneden in de Schotse Sound of Mull ligt, is gemakkelijk te vinden en is een hoogtepunt voor bezoekende duikers. JOHN LIDDIARD leidt ons er rond. Illustratie door MAX ELLIS

Het stoomschip van 2,363 ton rondeel lag in de nacht van 25 januari 1935 te schuilen voor een storm en lag voor anker nabij Tobermory. Gedurende de nacht brak de ankerketting en de rondeel begon met het sterke tij langs de Sound of Mull te drijven en werd uiteindelijk zo hard zijwaarts over het kleine eiland Dearg Sgir gedreven dat het hoog en droog strandde en gevaarlijk over het eiland balanceerde.

In de daaropvolgende maanden werden bij uitgebreide bergingswerkzaamheden het grootste deel van de romp en de machines verwijderd, totdat uiteindelijk de balans van het wrak werd verstoord en het met de boeg over de rots en de helling af gleed.

De rondeel is nu een van de klassieke wrakken in de Sound of Mull. Het is ook een nogal ongebruikelijk wrak vanwege de staat en locatie. De boeg rust nu 50 meter in de zeebodem, terwijl het achterschip tot slechts 5 meter onder het oppervlak reikt.

Het is gemakkelijk om de indruk te krijgen dat de rondeel staat bijna verticaal in het water, staat op de boeg en rust tegen een rotswand. Een meer analytische visie is echter dat bij een lengte van 80 meter en een maximale diepte van 50 meter de gemiddelde helling dus 35° bedraagt.

Maar laat mijn ontkrachting van een mythe je niet teleurstellen; als je in de buurt bent, de rondeel is zeker de moeite waard om te duiken.

Een duik op de rondeel begint normaal gesproken op de roerstijl (1), het ondiepste punt van het wrak en waar handig een boei is bevestigd. Daar begon ik met het maken van schetsen van het wrak. Het grootste deel van de romp is afgezaagd tot een paar meter boven de kiel, dus de gebruikelijke beweging vanaf de roerpaal is om naar beneden te gaan in de overblijfselen van de romp (2) en ga verder naar beneden in het wrak en uit de stroming.

Een eindje naar beneden zijn enkele kapotte delen van de cardanastunnel (3), groot genoeg om doorheen te zwemmen. De schacht zelf is geborgen. Aan weerszijden hiervan zijn de rompplaten naar de kiel toe ingeklapt (4), waardoor de zijkanten van het wrak een rond uiterlijk krijgen.

Tot een paar jaar geleden bevond zich op dit punt een intacte boog van romp en dek die het wrak overspande. Het gaf een goede indruk van hoe groot de rondeel was oorspronkelijk voordat het werd geborgen. Helaas is dit nu ingestort, waardoor er een skelet van rechtopstaande ribben overblijft die in de stroming uitsteken (5).

Tussen deze ribben bevindt zich een klein gedeelte van de dekbeplating met een lier (6) boven de verwarde overblijfselen die de bodem van de romp vullen. Ook opvallend in dit deel van het wrak zijn de kapotte overblijfselen van een A-frame mast die langs de binnenkant van de romp ligt.

Als we verder bergafwaarts gaan richting de boeg, zijn de zijkanten van het wrak karakterloos en schaars (7) totdat enkele ribben uit de bakboordzijde steken op ongeveer 40 meter (8). De helling begint nu af te vlakken, waarbij de zeebodem voor de boeg op 50 meter een grove grind- en kiezelvlakte is. (9).

De boeg staat slechts ongeveer 1 meter boven de zeebodem, maar het wrak is onder het niveau van de zeebodem ingegraven, waardoor een maximale diepte van 52 meter mogelijk is (10) te vinden net binnen de boeg, onderaan de kiel.

Nadat ik de binnenkant van het wrak helemaal tot aan de boeg heb gevolgd, volg ik voor de terugreis graag de buitenkant en bewonder ik iets van het levendige zeeleven dat vanaf de romp en de rotsen rond het wrak groeit. Op ongeveer 36 meter overspant de kiel een dip in de helling, waardoor er gemakkelijk doorgezwommen kan worden naar de andere kant van het wrak (11).

Omdat de sterke stroming die langs de Sound of Mull stroomt, door deze opening onder de kiel wordt geleid, kun je hier de grootste en dichtste reeks pruimanemonen vinden.

Als de stroming loopt en u deze doorzwem wilt doen, kunt u de terugkeer het beste vanaf de boeg aan de stroomopwaartse kant van het wrak beginnen, zodat u onder de kiel met de stroming meegaat.

Aan de andere kant van de romp hoef je daar niet lang te blijven want op 24 meter is er nog een doorzwemmogelijkheid onder de kiel (12), hoewel dit misschien een beetje lastig is om tegen de stroom in te zwemmen als je niet in rustig water duikt.

Als u de achtersteven nadert, steekt de kiel duidelijk boven de rotsen uit (13). Misschien heb je nog tijd om onder de romp te zwemmen. Zo niet, het roer (14) biedt een handig punt om te beginnen met eventuele decompressiestops, waarbij de laatste decompressie wordt voltooid door vast te houden aan de boeilijn.

Een alternatief is om de helling naar het eiland te beklimmen en je decompressie 15 meter verderop op de rotsen onder de vuurtoren te voltooien.

Met dank aan Andy Jameson, Alex Poole, Jon Peskett, Jez Kent, John Dawson, Rob Brown, Dave Robb.

OVER LAND EN ZEE

'Op en neer' was hoe de 2,363 ton rondeel haar einde ontmoette. Er is niets vergelijkbaars in de wrakgegevens, omdat ze over een heel eiland schraapte om haar laatste rustplaats te bereiken. schrijft Kendall McDonald.

Gebouwd in Tampa in het neutrale Amerika in 1917, officieel voor Cunard maar in feite voor de Britse regering. Oorlogswonder 1 was bedoeld om de verliezen te helpen compenseren die door Duitse U-boten aan de geallieerde schepen waren toegebracht.

Toen de VS echter ten oorlog trokken, eiste het alle schepen op die in de Verenigde Staten werden gebouwd voor zijn eigen oorlogsinspanningen. Oorlogswonder werd hernoemd Lithopolis en klaar om te varen twee maanden voordat de oorlog voorbij was. In 1930 werd ze opnieuw omgedoopt tot Laurie, vervolgens in 1934 verkocht om de Noor te worden rondeel.

In het begin van 1935, de rondeel verliet Glasgow in ballast, met de bedoeling Schotland te ronden, een lading op te halen in Dunstan, Northumberland, en deze naar Oslo te vervoeren. Op 25 januari voer ze de Sound of Mull in en een afschuwelijke sneeuwstorm. Ze zocht onderdak in Aros Bay, vlakbij Tobermory, maar gedurende de nacht ging haar ankerketting uiteen en dreef ze langs de zee, 10 kilometer voortgedreven door huilende wind en sterke getijden.

Op dat moment kwam het rotsachtige eilandje Dearg Sgeir met zijn kleine witte vuurtoren in de buurt rondeel’s manier. Het 264 voet lange schip met haar 42 voet breedte miste net de vuurtoren, maar de wind en de golven dreven haar hoog op de rotsen, waar ze vast bleef steken.

Noodfakkels wervelden weg in de wind, maar bij het ochtendgloren ontdekten de 22 bemanningsleden dat ze, hoewel hun schip door rotsen was doorboord, geen gevaar liepen. Ze bleven twee weken aan boord, terwijl de ene na de andere reddingspoging mislukte. Sleepboten en trawlers konden haar niet wegtrekken en uiteindelijk werd besloten haar op te breken waar ze hurkte. Een bergingsploeg begon haar in stukken te snijden.

Rondo krijste toen ze werd belaagd door winterzeeën die zo groot en zwaar waren dat ze het schip langzaam over het 100 meter brede eiland lieten glijden. Eerst zakte haar boeg, daarna zakten haar dekken naar beneden en de bergers haastten zich tegen het onvermijdelijke. Uiteindelijk gleed ze langs de steile onderwaterklif naar beneden, en daar blijft ze, steil tegenaan leunend.