We bezoeken deze maand een recenter maar zelden gedoken wrak: een vrachtschip dat tijdens slecht weer voor de Orkneys verdwaalde, waarbij negen bemanningsleden verloren gingen. JOHN LIDDIARD wijst de weg, illustratie door MAX ELLIS
GESLOTEN OP SULE STAPEL op 8 april 1968, en voor het eerst gedoken op 28 mei 1997, dook het 1333 ton wegende motorschip Kleine hand wordt nog steeds hooguit een handvol keer per jaar bezocht.
Hoewel het bestaan van het wrak al lang bekend was, waren de in Stromness gevestigde wrakonderzoeker Kevin Heath en Malcolm Daughtrey van East Cheshire BSAC de eersten die erin doken.
De club kwam regelmatig op bezoek Scapa Flow, had zin in een beetje verkenning en nodigde Kevin uit om een dag met hen mee te gaan.
Duiken vanaf mv Triton, er werd een echo gevonden op 40 meter afstand, er viel een schot en Kevin en Malcolm waren als eersten binnen om te kijken of ze het wrak hadden gevonden.
Het roer van de Kleine hand werd vervolgens grootgebracht en gerestaureerd en is nu te zien bij Scapa Scuba in Stromness.
Toen ik in het wrak dook, was Andy Cuthbertson, schipper van Jean Elaine, had een paar dagen op kalme zee gewacht. Hij wilde voldoende tijd gunnen om de vloedgolf te laten afnemen tot een beheersbaar niveau voordat hij zich aan de 40 kilometer van Stromness waagde. Wijselijk zou hij niet het risico nemen om zo ver te gaan, alleen maar om het te zwaar te vinden om te duiken.
Een schietlijn is niet langer nodig, want er loopt een spoor van wrakstukken helemaal terug naar de kloof in het midden van Sule Stack.
Duikt op de Kleine hand Begin nu gemakkelijk dicht bij de rotsen te vallen voordat je naar de kloof zwemt om af te dalen (1), door de golf heen naar het eerste identificeerbare wrakstuk, het roer (2).
Als we de helling naar beneden volgen, terwijl de kloof breder wordt, zijn de volgende identificeerbare delen van het wrak afkomstig van de motor en de koelmachines (3) en (4).
Het wrak gaat verder als sporadisch puin tot 32 meter hoogte, waar een deel van de boortoren naar een aanzienlijk deel van de kiel loopt. (5).
Omdat het kielgedeelte eindigt, waarbij alleen de schroefas uitsteekt, een anker (6) kan worden gevonden liggend op de top van een rots aan de noordkant van de kiel op 36 meter hoogte.
Terugkerend naar de schroefas gaat het een paar meter dieper verder naar de propeller (7), op een diepte van 40 meter.
Onze route draait nu zuidwaarts langs verspreide rompplaten (8) en langs de rotswand met een stuk hekwerk ertegenaan (9).
Bij het oversteken van een lage heuvelrug gaan de wrakstukken verder met enkele delen van de boortoren (10) en dan een omvangrijker mastgedeelte met een T eroverheen (11).
Via de volgende bergkam komen we in de buurt van de boeg, zoals blijkt uit de ankerketting (12) die leidt van een gat in wat het boegdek zou zijn geweest, nog steeds door de buis van een trospijp geregen naar een meer herkenbaar deel van de boeg (13).
Slechts een paar meter verder naar het zuiden verdwijnen de verspreide platen op 42 meter hoogte (14).
Terugkijkend voorbij de ankerketting kan een parallel paar balken een doelpaalmast zijn geweest (15). Deze wijzen de helling op naar een duidelijker afgerond mastgedeelte (16), in het zicht van de rotswand van de stapel.
De basis van deze mast bevindt zich dicht bij een andere bergkam die uit de muur steekt, en het verspreide puin blijft rond deze bergkam liggen, voorbij een paar meerpalen. (17) en een stuk zuiger (18), die een circuit voltooit terug naar de kloof waar we begonnen.
Iets oplopend tegen de muur, een smalle richel (19) loopt mee op 14 meter, met wrakstukken tussen de kelp, licht aflopend naar 18 meter en een vrachtlier (20).
Aangezien deze zich vrijwel direct boven de boeg bevindt, heeft deze mogelijk ook als ankerlier gediend.
Op een locatie die zo afgelegen is, mogen duikers geen enkel risico nemen met decompressie, en zoveel extra veiligheidsstops als je nodig hebt, kunnen gemakkelijk worden gemaakt terwijl je het ondiepere deel van de muur beklimt (21).
Hoewel bedekt met kelp, bevindt zich tussen de wortels een dichte opeenhoping van anemonen. Voor veel duikers zou dit op zichzelf een uitstekende ondiepe schilderachtige duik zijn, dus het komt als een bonus na het diepere wrak.
TRAGEDIE IN DE JAREN zestig
DE MANINA, vrachtschip. GEBOUWD 1947, GEZOND 1968
HET MOTORSCHIP VAN 1333 TON Kleine hand werd in 1947 gebouwd door Eriksberg Mekaniske Verkstad A/B – Eriksberg Varv uit Göteborg als de onder Noorse vlag varende Corvus.
Het Griekse bedrijf Kanav Shipping veranderde later de naam in Kleine hand.
Op 8 april 1968 heeft de Kleine hand bevond zich in ballast van Bergen tot Glasgow, onder bevel van kapitein Victor Kapsokefalos. Een westelijke windkracht 7 zorgde voor een korte en steile zee.
Het mag dan een harde wind zijn geweest, maar een schip van deze omvang had daar geen last van mogen hebben. Niettemin is de Kleine hand kwam Sule Stack tegen.
Fakkels werden afgevuurd en opgemerkt door de vuurtorenwachters op Sule Skerry, 10 kilometer naar het noorden. Twee reddingsboten van Orkney en één van Stromness werden gelanceerd en een RAF Shackleton-verkenningsvliegtuig vloog boven hun hoofd, dat binnenkort door een ander zou worden vervangen toen de eerste Shackleton motorproblemen kreeg.
Tegen de tijd dat de reddingsboten arriveerden, was er geen spoor van enige overlevenden op de rots of in de buurt.
De Kleine hand was volledig uiteengevallen, waardoor er alleen een laagje motorolie en verspreid drijvend puin achterbleef.
Verschillende andere schepen in de omgeving kwamen ook te hulp. De Zweedse tanker Vassajaure pakte vijf bemanningsleden, waaronder tweede stuurman Vassilias Kyriacou, op van een reddingsboot.
De rest van de veertien bemanningsleden, waaronder kapitein Kapsokefalos, ging verloren, terwijl vijf van de lichamen door de bemanning werden opgehaald. Vassajaure of overgebracht van andere schepen.
De Vassajaure ging verder richting de Buiten-Hebriden en bracht de overlevenden en lichamen over naar de Stornoway-reddingsboot om op Lewis te landen.
De Stromness-reddingsboot keerde terug naar huis met nog eens twee lichamen die uit de zee waren geborgen.
Tour Guide
ER KOMEN: Noordlink exploiteert veerdiensten van Scrabster naar Stromness en Aberdeen naar Kirkwall, 0845 6000 449.
HOE U HET VINDT: GPS-coördinaten zijn 59 01.401, N 004 30.434W (graden, minuten en decimalen). De Kleine hand ligt aan de zuidoostkant van Sule Stack en is gemakkelijk te vinden door het water in te gaan via de kloof in de stapel en de vallei met puin naar beneden te volgen.
GETIJDEN: De Kleine hand Er kan gedoken worden bij elke stand van het getij, maar een paar dagen rustig weer is aan te raden voordat je je daar waagt.
DUIKEN & LUCHT: Neem een van de grote charterboten van Scapa Flow mee voor een dag. Scapa Flow Charters is actief Jean Elaine en Sharon Rose, 01856 850879.
INRICHTING: Slaap op de boot of blijf aan wal in een plaatselijk hotel of B&B. Er is een camping in Stromness, maar kamperen in het Orkney-klimaat is niet aan te raden. Orkney Toeristenbureau, 01856 872856.
LANCERING De handigste aanlegplaats is in de haven van Skerray op het vasteland.
Kwalificaties: Het is geen moeilijke duik, maar er kan veel deining zijn, dus het wordt niet aanbevolen voor beginners.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 1954, Cape Wrath naar Pentland Firth. Ordnance Survey-kaart 10, Strathnaver. Ordnance Survey-kaart 6, Orkney – Vastelanden kaart 7 Orkney – Zuidelijke eilanden. De wrakken van Scapa Flow, door Lawson Wood.
Pluspunten: Iets buiten de gebaande paden met dieptevariatie, geschikt voor de meeste duikers.
Nadelen: Blootgestelde oversteek vanuit Orkney of het vasteland.
DIEPTE: 20m – 35m, 35m – 45m
Met dank aan Andy Cuthbertson, Kevin Heath en verschillende duikers uit Swansea en Leeds.
Verscheen in DIVER januari 2013
