Dit U-bootslachtoffer uit de Eerste Wereldoorlog zonk voor de kust van Noord-Cornwall, waar het goede zicht het wrak een genot maakt voor duikers, zegt JOHN LIDDIARD. Illustratie door MAX ELLIS
VANG EEN GOEDE OMSTANDIGHEID IN MEI, net voordat de algenbloei of het “meiwater” arriveert, kan het zicht verbluffend goed zijn. Waar kun je er beter van genieten dan aan de noordkust van Cornwall?
Dus voor de tour van deze maand gaan we vanuit Newquay westwaarts naar het wrak uit de Eerste Wereldoorlog van het 2790 ton wegende stoomschip Orfordheid. Het is een comfortabele diepte van 32 meter op een laagwaterval, dus de meeste ervaren duikers kunnen ervan genieten.
Zoals gewoonlijk begint onze rondleiding bij de ketels (1), maar wees niet verbaasd als het schot te laat valt. Chris Lowe, schipper van Atlantische duiker, wacht het liefst tot de laatste minuut voordat hij het wrak neerschiet, zodat de verzwaarde lijn minder snel door de grote vloedgolf wordt meegesleurd.
De bakboordketel rust in zijn steunen, terwijl de stuurboordketel iets naar hem toe is gerold, waardoor de opening tussen de twee kleiner is geworden en te klein is geworden voor een duiker om er doorheen te zwemmen, maar gezellig genoeg voor koekoekslipvissen om in en uit de gorgonische zee te weven -fans.
De manier waarop de stuurboordketel is gerold, is te zien aan de hoek van de drie vuurhaarden aan de voorkant.
De gehele romp en het dek zijn naar bakboord geklapt, zodat de bakboordzijde van de romp zich onder het grotendeels vlakke hoofddek bevindt, terwijl de stuurboordzijde zich naar het zuidoosten uitstrekt. Net vóór de ketels en aan weerszijden bevinden zich delen van het dek met intacte bunkerluikhoofden.
Tussen het puin ertussen bevindt zich een reeks treden (2) die ooit van het stoke-hold naar het hoofddek zou hebben geleid.
Verder naar voren, een grote vrachtlier (3) overspant het dek achter het tweede ruim, waarna een andere vrachtlier het dekgebied tussen de twee voorste ruimen begint.
Aan stuurboord een reserve stokloos anker (4) is vastgemaakt aan het dek.
Op het overeenkomstige bakboordveld staat een ouder anker met Admiraliteitspatroon (5) is vastgemaakt aan het dek, waarbij de kolf is verwijderd en langszij is vastgezet.
Een grotere anomalie is een reeks treden die direct aan bakboordzijde van het dek liggen. Misschien zijn ze hierheen teruggespoeld toen het schip zonk, of toen de boeg afbrak.
Het gebied tussen de ruimen eindigt met de vrachtlier die het voorste ruim zou hebben bediend (6).
Bij het oversteken van het ruim is de boeg afgebroken en rust op de bakboordzijde. Daarachter bevindt zich het puin tussen de boeg en het hoofddek, inclusief bolders (7), kabeltrommels en railingsecties.
Een grote ankerlier (8) staat aan één uiteinde en beslaat het grootste deel van de breedte van het boegdek. De kettingen zijn verdwenen, maar de trospijpen (9) blijven intact in het voorste deel van het boegdek, waarbij de ankerstelen binnenin zichtbaar zijn.
Aan stuurboord en nu bovenzijde van de boeg het stokloze anker (10) wordt strak in de trospijp getrokken.
Om terug te keren naar de achterste helft van het wrak volgt de eenvoudigste route eenvoudigweg de bakboordzijde van het dek (11).
Net achter de ketels nog een bunkerluik (12) markeert het achtereinde van de bunkerruimte die langs de zijkant van de romp zou hebben gelopen. Aan stuurboordzijde bevindt zich een soortgelijk luik.
De drievoudige expansiemotor (13) is gebroken en naar bakboord gevallen, waardoor de krukas bloot ligt en de cilinders grotendeels zijn opengebarsten of vernietigd, hoewel de kronen van de zuigers nog steeds gemakkelijk te herkennen zijn tussen het puin.
Nog steeds aan bakboordzijde van de motor, de circulatiepomp (14) staat rechtop net buiten de overblijfselen van de lagedrukcilinder. Iets verder naar buiten en net naar achteren staat het roer (15), die oorspronkelijk boven en vóór de ketels zou zijn geweest.
Terug op de hartlijn van het schip, zoals gemarkeerd door de krukas van de motor, verbindt het druklager de motor met de schroefas, die naar achteren leidt in de schroefastunnel (16). Boven de tunnel een paar lieren (17) markeer de lijn tussen het derde en vierde ruim. Ook vanaf het dek tussen de achterruimen een kabelhaspel (18) kan gedeeltelijk begraven worden gevonden, een beetje naar bakboord.
Terwijl we onze route naar achteren hervatten, komt de schroefas al snel weer uit de tunnel tevoorschijn (19), breekt dan waar de kiel smaller wordt voor het achterschip (20). In feite breekt het hele wrak hier af, met een spoor van puin dat naar het westen leidt.
Net buiten de bakboordzijde, de achtermast (21) hoeken uit tussen de ruimen.
Een zoektocht naar buiten onthult een deel van de luikhoofd (22), dan het roer (23). Ongeveer een meter van de basis van het roer steekt de basis van een propellerblad uit het zand. De punt van het blad bevindt zich onder en de basis is dicht bij de naaf afgescheurd.
Dit helpt om te illustreren hoe de Orfordheid brak toen het zonk. Toen het schip werd getorpedeerd door U60 op 20 juli 1918 sloeg de torpedo in naar achteren en de Orfordheid ging snel naar beneden bij de achtersteven.
Het achterschip zou als eerste de zeebodem hebben geraakt, waarbij de propeller en het roer zich hadden ingegraven. Het blad en het roer zouden zijn afgescheurd, omdat de resterende voortgang en het getij het schip naar voren bleven bewegen, terwijl het naar stuurboord scheef ging.
Vervolgens zou een groter deel van het achterschip zijn losgebroken toen het wrak zakte, en het hoofdlichaam uiteindelijk zo'n 30 meter verderop tot rust kwam.
Ik moet bekennen dat ik het grote stuk achtersteven dat tijdens onze tour ontbreekt, niet heb gezien. Toen ik het wrak aan het schetsen was, maakte ik verschillende bewegingen vanaf het hoofdlichaam, maar uiteindelijk had ik geen bodemtijd en geen water meer voordat ik het kon vinden, dus moest ik terugkeren naar het schot om op te stijgen.
Er zijn berichten dat het ergens vanuit het achterste ruim naar bakboord gaat (24).
GIDS
ER KOMEN: Volg de M5 naar Exeter en vervolgens de A30 voorbij Bodmin naar Indian Queens. Ga vervolgens noordwaarts op de A392 naar Newquay.
HOE U HET VINDT: GPS-coördinaten zijn 50 24.685N, 005 11.212W (graden, minuten en decimalen). De boeg ligt in het noordoosten en het wrak ligt op een paar meter van een zeebodem van 32 meter bij laag water.
GETIJDEN: Bij grote getijden voor de noordkust van Cornwall is kalm water essentieel. Het komt voor een half uur na hoog- en laagwater Newquay, waarbij de laagwaterval aanzienlijk ondieper is.
DUIKEN & LUCHT: Atlantische duiker, schipper Chris Lowe, 01637 850 930. Nitrox, zuurstof en trimix zijn aanwezig, maar controleer vooraf of er voldoende gas op voorraad is.
INRICHTING: Chris Lowe kan accommodatie in stapelbedden verzorgen. Er zijn nog genoeg andere opties binnen Newquay.
LANCERING Uitglijden bij Newquay.
Kwalificaties: Geschikt voor PADI Geavanceerd open water of BSAC Sports Diver. Het is een ideale diepte om de bodemtijd te verlengen met nitrox.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 1149, Pendeen naar Trevose Head. Ordnance Survey-kaart 200, Newquay, Bodmin en omgeving. Duik op de Scilly-eilanden en Noord-Cornwall, door Richard Larn en David McBride
Pluspunten: Typisch goed zicht op een zeebodem van hard granietzand.
Nadelen: Gewoon te diep voor PADI Geavanceerd open water Duikers zonder een diepgaande specialiteit.
DIEPTE: 20-35m
Met dank aan Chris Lowe.
Verscheen in DIVER mei 2011
