Waarom Dorset-duik Kyarra een nationale schat is

Meer dan een eeuw na het zinken weten duikers nooit welke ‘snuisterijen’ ze tegenkomen op het ‘schip van koper’ bij Swanage, zoals STUART PHILPOTT uitlegt

Toen ik begon duiken eind jaren tachtig haalden mijn instructeurs vaak herinneringen op aan de ‘schatten’ die ze op de ss hadden gevonden Kyarra afbreken kust van Dorset. Sierlijke parfumflesjes waren heel gebruikelijk, terwijl de zilveren zakhorloges waren veel moeilijker te vinden – en oneindig veel waardevoller.

Ik heb altijd het gevoel gehad dat dit een soort initiatie was en als ik eenmaal tot aan mijn oksels in het slib in de laadruimen had gedoken en mijn eerste stuk eruit had gehaald, pas dan zou ik worden herkend als een echte wrakduiker. Nu, zo'n dertig jaar later, graven duikers nog steeds diep in haar vrachtruimen, op zoek naar schatten.

Kyarra overzicht

Het enorme luxe passagiers-/vrachtschip van 126 meter en 6,953 ton werd in 1903 gebouwd door William Denny & Bros, Dumbarton. Ze kreeg de bijnaam ‘het schip van koper’ vanwege de grote hoeveelheid massief koperen fittingen en patrijspoorten die overal werden gebruikt.

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog werd de voering door het War Office gevorderd en omgebouwd tot een hospitaalschip dat Australische medische eenheden naar Egypte vervoerde. De hele romp was wit geverfd, met midscheeps een enorm rood kruis.

In 1915, Kyarra werd opnieuw toegewezen (en opnieuw geschilderd) als een troepentransportschip. Op 26 mei 1918 werd het schip, terwijl het richting Devonport in Plymouth voer, midscheeps door een Duitse onderzeeër aan bakboordzijde getorpedeerd. UB-57, aangevoerd door de beruchte Johann Lohs, slechts anderhalve kilometer van Anvil Point.

De explosie scheurde haar uit elkaar en doodde zes van de 126 bemanningsleden. Zeven minuten later verdween het schip voor altijd onder de golven.

“Er is altijd wel een souvenir te krijgen”, zegt Bryan Jones, eigenaar van Swanage Bootcharters. Het schip was beladen met maar liefst 2,600 ton stukgoed en snuisterijen zoals kunstgebitten, glazen parfumflesjes, zak horloges, serviesgoed, keramische tegels en stoffen zijn teruggevonden, samen met champagneflessen, zilverwerk, koperen penfakkels, pijpen en geslepen glazen bekers.

Niemand heeft het origineel gezien Kyarra manifesteren, dus wie weet welke schatten daar nog wachten om ontdekt te worden? “Ik zou heel graag een exemplaar in handen willen krijgen, als dat echt bestaat”, zegt Bryan.

De Kyarra Salvage Association (in samenwerking met Kingston & Elmbridge BSAC) kocht het wrak in 120 voor het prinselijke bedrag van £1967, en Bryan heeft mij een kopie van de originele verkoopakte laten zien. “Alleen al de schrootwaarde van de twee bronzen propellers zou genoeg zijn geweest om een ​​huis te kopen”, zegt hij.

In de vroege jaren, duikers zou door gangen kunnen gaan en elk dekniveau kunnen verkennen, maar tegenwoordig is na zwaar bergingswerk het grootste deel van de bovenbouw ingestort.

Er zijn nog steeds tal van onderscheidende kenmerken, waaronder dekleuningen, kettingen, lieren, bolders, ketels en de cardanas, maar er is geen duidelijke rompvorm meer te zien. Typische waarnemingen van zeeleven zijn zeepalingen, kreeft, zeebaars, inktvissen en enorme koolvis van 1 meter lang. Ik heb zelfs een zonnevis rond de boeg zien cirkelen.

Het wrak ligt aan stuurboordzijde op een maximale diepte van 30 meter. “Bij laag water ligt de top van het wrak op 21 meter hoogte en steekt het 9 meter boven de zeebodem uit – het is een mooie, gemakkelijke duik”, vat Bryan samen. Er zijn vier vrachtruimen, hoewel de meeste interessante vondsten afkomstig zijn uit ruim één, vlakbij de boeg. Maar de voordeklier is nu naar binnen gevallen, wat het leven voor rondsnuffelende duikers veel moeilijker maakt. 

Het wrak verkennen

Ruim nummer twee ligt vol koperplaten, pijpen en clichés. Ruim drie en vier, aan de andere kant van de ketels, liggen vol met medische benodigdheden, waaronder glazen babyflessen en kwik (voor thermometers). “Het wrak verandert voortdurend”, zegt Bryan, en hoewel sommige gebieden zijn ingestort en ontoegankelijk zijn geworden, hebben andere zich weer opengesteld, waardoor verrassende nieuwe vondsten zijn onthuld.

Sinds de ontdekking van het wrak zijn er duizenden ontdekt duikers hebben zich in deze ruimen gegraven op zoek naar ‘schatten’. Ik vroeg me af hoeveel vracht er was gestolen en of er nog iets te vinden was? “Ik zou me geen zorgen maken”, zegt Bryan. “De geborgen hoeveelheid bedraagt ​​waarschijnlijk slechts enkele tonnen, dus er is zeker nog veel meer te vinden daar beneden.” De meeste van deze voorwerpen liggen gewoon begraven in het slib.

Bryan is persoonlijk Kyarra de duiktelling is ruim boven de 100. Een van zijn meest memorabele duiken was diep in ruim nummer twee, toen een enorme zeepaling hem op zijn hoofd sloeg. Hij had van het gat zijn thuis gemaakt, en de confrontatie was slechts een waarschuwing, maar oog in oog komen te staan ​​met een boze conger in een kleine ruimte zou zeker een moment van ontspanning zijn geweest.

“De stripboeken waren mijn beste vondst”, zegt Bryan over de keer dat hij een grote klomp zwart rottend papier uit het slib trok. Toen hij de buitenste lagen eraf trok, vond hij binnenin de pagina's van oude stripboeken, sommige zelfs in kleur.

Een aantal exploitanten van charterboten in Swanage bieden regelmatig chartervluchten aan Kyarra duiken, maar de tijden zijn veranderd. “Tegenwoordig dragen de meeste recreatieve duikers standaard twin-sets en podiumcilinders”, merkt Bryan op. “We krijgen zelden duikers met één cilinder onder het dieptebereik van 30 meter”.

De wraklocatie van Kyarra ligt ongeveer drie kilometer van de Swanage Pier: "Van deur tot deur, het is een boottocht van acht minuten".

Ik heb Kyarra voor een volledige dag geboekt duiken met Swanage Boat Charters en haalde Bryan zelfs over om model te staan ​​voor mijn foto's. De twee slappe getijden werkten in mijn voordeel, omdat ik om 9 uur kon duiken en zes uur later opnieuw. We hebben vóór onze eerste duik naar een explosietekening van de indeling van het wrak gekeken, waarbij we in gedachten hadden genoteerd waar we de beste kenmerken konden vinden, en dit zou me waardevolle onderwatertijd besparen.

We lieten ons op de boeg vallen en begonnen in een van de vrachtruimen te zoeken. Ik vond een aantal lege parfumflesjes op het slib liggen en zag honderden effen keramische tegels. Bryan snuffelde rond en haalde een ongebruikelijke tegel met roze patroon uit de stapel.

We zweefden over de enorme ketels en stopten even bij een deel van de romp bedekt met witte anemonen, dodemansvingers en oranje kopkoralen. Bryan poseerde voor een foto en omdat hij geen kap had, had de foto gemakkelijk kunnen doorgaan voor een uitzicht op de Middellandse Zee.

Op weg naar de achtersteven passeerden we een school van honderd of meer gestreepte gekleurde pruilende exemplaren. Ik stopte opnieuw om een ​​andere fotomogelijkheid te beoordelen naast twee verkeerspalen en enkele dekleuningen. 

We volgden de cardanas totdat ik een enorme metalen plaat zag met scharnieren die het roer moet zijn geweest. De stroming begon net aan te trekken en met mijn computer Na 45 minuten besloten we de duik af te maken. 

Tijdens mijn eerste duik had ik het hele wrak van 126 meter kunnen zien – niet in enig detail, maar genoeg om erachter te komen waar ik foto’s wilde maken. Dit is echt een enorme locatie en er zijn minstens drie of vier duiken nodig voor een redelijke verkenning.

Ik heb waarschijnlijk 70 duiken gemaakt op de Kyarra in de afgelopen 20 jaar en ontdek nog steeds gebieden waarmee ik onbekend ben. Het zicht onder water was een acceptabele 5-6 meter. In zeldzame gevallen heb ik meer dan 10 meter ervaren, maar ik klaagde niet. Dit was voor mij nog steeds voldoende om een ​​redelijk groothoekbeeld te krijgen.

Op sommige dagen was het zicht zo slecht dat ik onbewust door een opening ben afgedaald en in het wrak terecht ben gekomen, wat behoorlijk verontrustend kan zijn.

Tweede duik

Toen we 's middags naar het wrak terugkeerden, volgde ik onze eerdere route vanaf ruim één, maar deze keer stopte ik onderweg op vijf of zes vooraf geselecteerde plekken om foto's te maken. Er zijn genoeg gebieden waar je doorheen kunt dringen, maar ik weet niet zeker hoe stabiel het wrak tegenwoordig is, dus het is beter om voorzichtig te zijn.

Het is onmogelijk om dieper te gaan dan 30 meter, waardoor dit een nitroxduik volgens het leerboek is. De gemiddelde duiktijd ligt rond het uur, met een paar minuten extra voor veiligheidsstops en deco. De getijdenstromingen kunnen heel snel toenemen, dus het meenemen van een vertraagde SMB is verplicht voor alle duikers. Terugkeren naar de shotline is meestal geen optie. 

Tijdens de avond regelde Bryan dat ik een plaatselijke BSAC-duiker zou bezoeken Kyarra vaste Gordon Grant, wiens eerste duik op het wrak in 1989 was en sindsdien meer dan 300 keer terug was. Gordon is ongetwijfeld een enorme Kyarra fan, en zijn favoriete vondsten zijn de parfumflesjes.

Hij liet me een enorme vitrinekast in zijn eetkamer zien, volgepropt met schatten (alles aangegeven bij de ontvanger van het wrak, haast ik me eraan toe te voegen). De zakhorloges waren mijn favorieten – Gordon zei dat hij tijdens een gedenkwaardige duik 18 horloges had gevonden. Het opruimen had hem ongeveer 90 minuten gekost, maar het resultaat was de moeite meer dan waard. Gordon had van een van de kleinere horloges zelfs een trouwring gemaakt. 

Aan het begin van de 1900e eeuw waren er geen plaketiketten, dus op alle flessen was de bedrijfsnaam en het logo in het glas gesmolten, waardoor ze veel verzamelbaarder werden.

De meeste parfumflesjes waren nog vol. Gordon opende een fles en tot mijn verbazing rook de vintage geur nog steeds prima. Gordon legde uit dat hij, om de schat te vinden, zijn hele onderarm diep in het slib had gestoken en vervolgens had rondgegraven totdat zijn vingers iets vasts raakten. De meeste artefacten kwamen er tiptop uit, omdat de sliblaag als conserveermiddel had gewerkt.

Gordons vriend Graham Brown zei dat een nachtduik op het wrak een van zijn meest memorabele was. Hij had een stapel boeken gevonden en begon er, vreemd genoeg, één te lezen. “Het werd een thriller genoemd Weg van de Adelaar," hij zegt.

Grahams moeder had zelfs een overhemd voor hem gemaakt van een stof die uit de. Kyarra. Ik had gedacht dat het materiaal vreselijk zou stinken nadat het zo lang onder water had gelegen, maar Graham zei dat het na een paar wasbeurten in de wasmachine prima leek.

Hij had zelfs voor elke gelegenheid een stropdas gemaakt van de zijde die hij had gevonden, al zei hij wel dat de gele zijde om de een of andere reden nog steeds een beetje ruw rook!

Graham had ook een potje, een keramische kan, zegellak, een meetlint en een hockeystick gevonden. “Duikers mogen geen spullen meenemen en het gewoon weggooien”, zegt hij. “Zelfs een stukje krant dat wordt gebruikt om de parfumflesjes in te pakken, is de moeite waard om te bewaren”. Graham liet me een vintage krant zien die hij op het wrak had gevonden – het hoofdartikel ging over de aanval op Zeebrugge op 23 april 1918.

Volgens mij is de Kyarra is een nationale schat. De voorwerpen die uit haar vrachtruimen zijn teruggevonden, moeten voor iedereen zichtbaar worden tentoongesteld. Bryan heeft de gemeenteraad van Swanage benaderd, maar deze was niet geïnteresseerd in zijn voorstel voor een museum. Het is een schande dat zoveel historische artefacten verborgen liggen in zolders en garages die alleen maar stof liggen te verzamelen – ik vraag me af hoeveel andere Gordons er zijn met een hele vitrinekast vol waardevolle snuisterijen.

Terwijl het wrak steeds verder uiteenvalt, twijfel ik er niet aan dat er steeds meer voorwerpen ontdekt zullen worden. “Aan stuurboordzijde liggen nog steeds honderden patrijspoorten begraven in het slib”, zegt Bryan. Ik ben er zeker van dat duikers nog vele jaren schatten uit het ‘koperen schip’ zullen halen.

Foto's door Stuart Philpott

Ook op Divernet: Wraktour 47: De Kyarra, Kyarra-duiker heeft luchtbrug nodig