Hattrick van Tulamben

Ik heb op mijn gewacht hele duikleven om een ​​glimp op te vangen van slechts één van deze raadselachtige en zeldzame wezens, die ruim 100,000 kilometer afleggen op weg naar de plaatsen waar ze wonen in de ijdele hoop op een ontmoeting met deze superster uit de wereld van de onderwaterfotograaf.
In het verleden werd ik vooral begroet met: ‘Je had hier vorige maand moeten zijn’ of erger nog: ‘Nee, die hebben we al jaren niet meer gezien’.
Je kunt je dus mijn verbazing voorstellen toen duikgids Nina terloops “en we hebben hier ook een paar neushoorns gezien” in de zin liet vallen toen ze de middagduikbriefing gaf.
De haartjes op mijn armen gingen overeind staan, en er liep een rilling over mijn ruggengraat, terwijl het niveau van opwinding onmiddellijk de pan uit rijdde. Dit werd een paar seconden later gevolgd door een gevoel van angst toen ik me alle keren herinnerde dat ik dezelfde woorden had gehoord, maar dit ongrijpbare dier schitterde door zijn afwezigheid.
Na twintig minuten vruchteloos zoeken versnelde mijn hartslag bij het zien van duikgids en spotter Norris die boven de vuile, zwarte zandbodem zweefde.
Hij sloeg met zijn ene hand tegen het water en wees met de andere naar wat leek op een stukje weggegooid afval.
Ik kwam dichterbij. De verwachting was elektrisch, maar verdween snel bij het zien van een prachtige, gestreepte wonderpus, waarvan de acht aanhangsels in verschillende richtingen kronkelden terwijl zijn langwerpige ogen op stengels de commotie controleerden.
Ik had niet terneergeslagen moeten zijn, maar dat was ik wel – het was onmogelijk mijn teleurstelling te verbergen. Mijn schouders zakten naar beneden en ik maakte eenvoudigweg de bewegingen van het maken van een paar foto's.
Norris zag dat mijn hart er niet in zat en pakte me bij de arm. Met een verwarde blik wees hij opnieuw, dit keer een paar meter voorbij de kleine Octopus.
Ik volgde zijn richting en zag de lelijkste mokken naar me staren, een wezen met gelaatstrekken waar alleen zijn moeder van kon houden. Het had enorme witte paraplu-achtige wenkbrauwen en een omhoogstaande snuit met iets wat leek op een Victoriaanse snor. Deze specifieke soort staat algemeen bekend als een paddleflap – wacht erop – Rhinopias!
Het was een prachtig moment, en de frustratie en onproductieve zoektochten van weleer smolten weg terwijl mijn hart in mijn borst klopte.
Dit kleine watericoon lag roerloos op de algen en het zwarte zand, steunend op zijn borst vinnen en poseerde als een professioneel model terwijl ik de gelijkenis zuinig met mijn camera vastlegde.
Ik was verdwaald in het moment en genoot van elke seconde van deze langverwachte ontmoeting terwijl ik probeerde het hectische tankgebonk dat van een paar meter afstand kwam te negeren.
Mijn wild gebarende gidsen waren meedogenloos en vastbesloten mijn aandacht te trekken, dus verliet ik met tegenzin de roze peddelflap en vroeg me af waar al die ophef over ging. Toen verstijfde ik, met open kaken, terwijl ik naar niet één, maar nog twee neushoorns staarde die een paar meter uit elkaar lagen.
Beiden waren diep karmozijnrood van kleur, maar heel verschillend van uiterlijk – de ene was weer een peddelflap met een gladde huid, terwijl de andere kantachtige aanhangsels had over het hele vlekkerige rode lichaam.
Deze soort, de frondosa, is mogelijk het meest verbazingwekkende beestje dat ik onder water heb mogen zien.
De Rhinopias is een wezen dat door mijn dromen spookt en mij inspireert om naar de verste uithoeken van Azië en daarbuiten te reizen – en hier stond ik oog in oog met drie van hen. Het voelde alsof ik de ultieme hattrick had gescoord.

TULAMBEN WORDT BESCHOUWD ALS het duikepicentrum van het noordoosten van Bali. Dit vissersdorpje aan de kust, genesteld in de schaduw van de berg Agung, heeft talloze duikresorts langs de vulkanische kustlijn, maar weinigen zijn zo luxueus of beter gelegen voor duikers dan ons thuis voor veertien dagen, Villa Markisa.
Het resort is het geesteskind en de thuisbasis van Christiane Waldrich, die in 2002 voor het eerst op de zwarte zandhellingen van Tulamben dook. Ze vond een onderwaterrijk rijk aan biodiversiteit, maar het was haar liefde voor naaktslakken die haar motiveerde om het gebied verder te verkennen. het proces heeft ze meer dan 600 soorten van deze veelkleurige zeeslakken ontdekt en vastgelegd.
Christiane bouwde Villa Markisa naast haar favoriete jachtgebied voor beestjes bij Seraya Secrets. Het resort bestaat uit bungalows, villa's en goed ingerichte kamers in het hoofdgebouw, een zwembad, bar, restaurant, spa en uiteraard een volledig uitgerust duikcentrum.
Sinds de ontdekking is Seraya Secrets uitgegroeid tot een van de beste muck-duikplekken ter wereld. Wezens die in andere delen van Indonesië zeldzaam lijken, duiken hier regelmatig op.
Harlekijngarnalen, spookfluitvissen, nabootsen Octopus en pygmee-zeepaardjes zijn slechts enkele van de beestjes die je vaak tegenkomt vin-kicks van het duikcentrum van Villa Markisa.
Tijdens onze eerste duik daar wees de Balinese gids Sumatra ons op een aantal prachtig gemarkeerde tijgergarnalen. We hebben ook echt minuscule hengelaarsvissen gevonden – sorry, zei ik dat al? Sommige waren zo klein dat ik ze niet echt kon zien zonder de hulp van een vergrote zoeker, omdat ik uitsluitend moest vertrouwen op de scherpe ogen en ervaring van de jongere man.
Verrassend genoeg waren er maar heel weinig naaktslakken waargenomen, het tegenovergestelde van ons bezoek aan deze plek vorig jaar, toen ze overvloedig leken.
Dit komt ongetwijfeld door de huidige El Niño die over de planeet raast, waardoor de zeetemperatuur stijgt en dieren in nood de diepere, mogelijk koelere wateren verder van de kustlijn opzoeken.
Degenen die zich niet kunnen bewegen, lijden vaak onder de gevolgen, zoals het geval was met een paar anemonen; hun gebleekte witte tentakels, hoewel mooi van uiterlijk, markeren hun laatste droevige levensstrijd.

TULAMBEN GAAT NIET ALLEEN OM echter modderduiken. Vijf minuten ten noorden van Markisa’s kleine duikboot ligt een van de beroemdste wraklocaties ter wereld.
De USAT Liberty werd in 1942 op weg vanuit de Straat van Lombok getorpedeerd en beschadigd. Ze werd naar de haven van Singaraja gesleept, maar omdat ze te veel water innam, werd ze bij Tulamben gestrand om haar lading en toebehoren te kunnen bergen.
De overblijfselen bleven op het strand roesten totdat de berg Agung in 1963 uitbarstte, en de daaruit voortvloeiende aardbevingen en magmastroom zouden ervoor hebben gezorgd dat het wrak van de kust rolde.
Het ligt nu aan stuurboordzijde, zo'n 30 meter van het strand, volledig bedekt met rijke koraalgroei.
De afgelopen jaren was het wrak de thuisbasis van een grote school jacks, die strakke tornado's vormden boven en rond de bovenbouw van de Liberty. Ik was teleurgesteld toen ik ontdekte dat deze veel gefotografeerde vissen niet langer aanwezig zijn, nadat ze een paar jaar geleden naar mogelijk stillere of productievere jachtgebieden waren verhuisd.
De huidige Liberty A-listers zijn de inheemse bultkoppapegaaivissen. Deze enorme koraallivoren brengen de nacht door in de beschutting van de romp voordat ze zich verzamelen aan de achtersteven terwijl de zonnestralen het water beginnen binnen te dringen. Ze varen kort over de rifhellingen, voordat ze zich verspreiden om zich een weg te banen langs de talrijke koraalriffen van Tulamben.
De beste tijd om in het water te zijn is rond 6 uur, terwijl de zon een paar minuten later opkomt. Dit betekende een start vóór zonsopgang met wekkers en sterke koffie, maar zelfs op dit goddeloze uur konden we al andere duikers in het water zien toen we van de boot rolden, een bewijs van de populariteit van deze duikstek.
De bumpheads waren al wakker en deden schijnbaar hun wassing terwijl ze zich lui over de zandhellingen wentelden. De aanblik van deze op de Neanderthalers lijkende beesten verdreef alle gedachten aan slaapgebrek uit mijn hoofd toen ik me bij hun menigte bewonderaars voegde.
Het wrak zelf is een schatkamer van het zeeleven. De meeste vierkante centimeters roestend metaal zijn versierd met een caleidoscoop van kleurrijke sponzen, koralen en gorgonenwaaiers, terwijl talloze soorten vissen, schaaldieren, koppotigen en weekdieren het onroerend goed delen.
Elke duik die ik met de Liberty heb gemaakt, voelt als een aanval op mijn zintuigen en levert onverwachte ontmoetingen op. Deze duik was niet anders, met de waarneming van twee dwergzeepaardjes genesteld in hun gele zeewaaier aan de boeg en een Chromodoris naaktslak met een liftende keizersgarnaal op zijn gevlekte flank.

ALS U OP MUCK OF WRAKEN DUIKT steekt je vuur niet aan, het gebied direct ten zuiden van de Liberty biedt vruchtbare koraalriffen en zou onze bestemming zijn voor een duik halverwege de ochtend.
De locatie, die de fantasieloze naam Coral Garden verloochent, beschikt over een prachtig anemoonveld met op de top verschillende soorten anemoonvissen. Verderop langs de rifhelling verandert de topografie in het nu bekende vulkanische zwarte zand met sporadische koraalontsluitingen.
Eén daarvan werd bezocht door scharniersnavelgarnalen, snoepstreepgarnalen en roodgestreepte poetsgarnalen, die allemaal een was- en poetsservice boden aan de aanwezige vissen.
We keken met ontzag toe hoe een karmozijnrode koraalforel langzaam rond dit schoonmaakstation zwom, zijn van nature voorzichtige karakter terzijde gezet terwijl hij moedig een houding aannam, geduldig wachtend tot een paar van de aanwezige garnalen aan boord zouden springen en nauwgezet parasieten uit zijn lichaam zouden plukken.
Het was fascinerend om te zien hoe een potentiële garnaalmaaltijd zich zelfverzekerd rondbewoog tussen de scherpe witte tanden van dit angstaanjagende mini-roofdier en zijn eigen maaltijd verdiende dankzij een partnerschap dat in de loop van millennia van wederzijds vertrouwen was ontstaan.
Ik ben een rifgek en hoe mooi Coral Gardens ook zijn, ik wilde meer. 'Dat is geen probleem, Nigel,' vertelde Christiane me. “We gaan morgen verder naar het zuiden om een ​​werkelijk spectaculair rif te bezoeken – ga je mee”? Dat moet een strikvraag zijn, dacht ik, overweldigd door de verwachting van het duiken van de komende dag.
De schipper vertrok opnieuw voor zonsopgang en snelde met zijn boot over glazig water, langs de kustlijn terwijl de top van de berg Agung de eerste rode gloed van de opkomende zon ving. Alleen al dit prachtige schouwspel was de inspanning van de vroege start waard, maar er volgde nog meer spektakel.
Na de korte rit kwamen we aan bij de piramides. Deze site bestaat uit tientallen door de mens gemaakte constructies, opgebouwd uit een verscheidenheid aan bouwmaterialen, waaronder betonblokken, banden en metalen buizen.

DE EERSTE HOLLE PIRAMIDE Het bouwwerk werd eind jaren negentig gebouwd en later werden er andere toegevoegd die de permanente verblijfplaats zijn geworden voor talloze zeedieren, sponzen en koralen.
De eerste die we bezochten werd omgeven door een zwerm gouden veegmachines, die de contouren van het bouwwerk volgden terwijl ze uitzetten en samentrokken tijdens hun eindeloze zoektocht naar passerend plankton.
Anderen waren bedekt met crinoïden, waarbij de gevederde bladeren de harde lijnen van de structuren leken te verzachten. De piramides maken plaats voor een rif dat voornamelijk bestaat uit grote koraalbommies, wederom vol leven.
Ik moedigde Nina aan om voor een paar foto's te poseren bij een dichtbevolkte rots, en terwijl we ons concentreerden op het vastleggen van het moment, misten we allebei een prachtig gecamoufleerde sierlijke spookfluitvis.
De kleurstelling was bijna onzichtbaar geweest naast de crinoïde die hij nabootste – hij deed het uitstekend om in het volle zicht verborgen te blijven, zo erg zelfs dat we het bestaan ​​ervan pas ontdekten toen we de beelden later die avond bekeken. De piramides en de aangrenzende riffen waren net zo spectaculair gebleken als Christiane had beloofd.
Nachtduiken op de plekken met zwart zand kunnen ook enkele gedenkwaardige ontmoetingen opleveren. Toen de zon onder de horizon was gezakt bij Sidem, de thuisbasis van de drie Rhinopias, vond gids Norris met adelaarsogen enkele zelden geziene draadvormige schorpioenvissen.
Deze kleine exemplaren delen een griezelige gelijkenis met de Rhinopias, maar zijn slechts een centimeter of zo lang.
Een andere primeur voor mij was de ontdekking van een mototi Octopus. Dit is een naaste verwant van de blauwgeringde Octopus en heeft dezelfde dodelijke cocktail van gifstoffen opgeslagen in zijn speeksel. In tegenstelling tot zijn beroemde neef heeft de mototi echter slechts twee iriserende blauwe ringen, één aan elke kant van zijn lichaam, en deze worden zichtbaar wanneer het dier opgewonden of bedreigd voelt.
Voor mij is Bali het juweel op de kroon van het duiken in Azië. Dit was mijn vijfde ontdekkingsreis daar, waarbij ik kon genieten van onderwaterontmoetingen waar ik alleen maar van had gedroomd.
Tulamben verschijnt als een klein plekje op de kaart van Bali, maar het duiken rond dit traditionele vissersdorpje heeft een bijna legendarische status verworven.