SCHOTSE DUIKER
ROSS MCLAREN presenteert korte video's op BBC's The Social waarin de geneugten van het duiken in Schotland worden geprezen. Wij vroegen hem om enkele voorbeelden…
Als het gaat om duiken in Schotlandis Scapa Flow ongetwijfeld een van de grootste trekpleisters – je zou zo ver kunnen gaan om te zeggen dat het een van de grootste duikattracties van Groot-Brittannië is. Je hoeft echter niet zo ver naar het noorden te reizen om een aantal behoorlijk spectaculaire wrakken te vinden.
In de driehoek tussen Greenock, de Mull of Kintyre en de Mull of Galloway aan de monding van de Clyde liggen ongeveer 250 wrakken, variërend van kleine persoonlijke vaartuigen tot een vliegdekschip. Dat klopt – een vliegdekschip!
Bijna in het midden van een van de populairste veerbootroutes van Schotland, de veerboot van Ardrossan naar Brodick Arran, ligt het wrak van de HMS Dasher, een van de Archer Escort-vervoerders die tijdens de Tweede Wereldoorlog met spoed in dienst werd genomen.
Er is veel discussie geweest over de oorzaak van haar zinken, maar het officiële onderzoek legde de schuld vast aan een brandstoflek. Van haar 528 bemanningsleden gingen op 149 na alle verloren in de diepten van de Clyde. De Dasher is een oorlogsgraf en ligt op een diepte van ongeveer 140 meter, ruim buiten het bereik van recreatief duiken, maar de westkust van Schotland heeft nog steeds zoveel wrakken te bieden. Ik wil drie van mijn persoonlijke favorieten met de lezers delen.
Liggend net voor de kust van Dunoon is het grootste duikbare en mogelijk meest intacte scheepswrak van de Clyde, dat van het in Zweden gebouwde vrachtschip de Akka.
Ze raakte de Gantock Rocks in de nacht van 9 april 1956 en ging verloren in de zee, waarbij ze drie van haar 33 bemanningsleden meenam, terwijl nog drie stierven op weg naar het ziekenhuis.
De Akka ligt nu op ongeveer 40 meter hoogte op de zeebodem, maar het dek en de bovenbouw, waar de meeste duikers de neiging hebben om te blijven hangen, liggen ergens tussen de 16 en 24 meter. Hoewel een deel van de bovenbouw, samen met de trechter en masten, is verwijderd, blijft wat er nog over is een bezoek meer dan waard.
Er is geen manier om vanaf de kust op de Akka te duiken, maar met Jason Coles van Wreckspeditions die vanuit het Holy Loch en jachthavens langs de westkust opereert, is dat geen probleem.
Het hebben van een ervaren schipper die ervoor zorgt dat u op het juiste gedeelte terechtkomt, is van onschatbare waarde.
Als u rond de brug afdaalt, wordt u onmiddellijk getroffen door de enorme omvang van dit wrak wanneer het uit de duisternis tevoorschijn komt.
Ik vind het soms moeilijk om me vanuit wrakstukken voor te stellen hoe een schip er in zijn hoogtijdagen uit zou hebben gezien, maar met de Akka is fantasie niet echt nodig.
De brug (zonder het bovenste gedeelte), samen met schotten, patrijspoorten en ladders, valt nog steeds helder op, en zwemmen door de loopbruggen die langs weerszijden van de bovenbouw lopen is een must. Voor de meer avontuurlijke en ervaren duiker is er ook de mogelijkheid om door de ruimen te zwemmen voordat je naar buiten gaat door het gapende gat dat door de noodlottige inslag aan bakboord is achtergelaten.
Niet alleen is dit wrak spectaculair, maar het leven dat nu thuis is gekomen, is ook adembenemend. Tijdens mijn eerste duik op de plek moest ik een minuut of twee stoppen om in me op te nemen wat ik zag, en serieus te overwegen of ik naakt was.
Ik dacht echt dat het metaal bewoog totdat ik een beetje dichterbij kwam en besefte dat bijna elke centimeter bedekt was met een leven van een of andere beschrijving. Slangsterren, anemonen, dodemansvingers en nog veel meer – de Akka bruist van leven en heeft voor elke duiker iets te bieden.
Als de Akka is een van de meest gedoken scheepswrakken in de Clyde, mijn tweede ‘wrak’ (bij gebrek aan een beter woord) is waarschijnlijk een van de minst gedoken in het gebied, en lag al bijna 70 jaar vrijwel in de vergetelheid.
Dat was totdat 12 duikers van de East Cheshire Sub-Aqua Club, samen met een team van Royal Navy-duikers en dr. Ian Murray, met succes de locatie verkenden en zelfs twee van de ongeveer 200 artefacten terugvonden waaruit deze locatie bestaat.
Ik verwijs naar Barnes Wallis's Highballs, in Loch Striven. Het kan je zeker worden vergeven dat je nog nooit van de ronde objecten van de heer Wallis hebt gehoord, maar ik weet dat de meeste mensen op de hoogte zijn van hun grotere broers en zussen, de beroemde 'stuiterende bommen' die worden gebruikt door 617, het RAF Dambusters-squadron.
De Highballs werkten volgens soortgelijke principes als de stuiterende bommen, maar waren niet ontworpen om dammen te vernietigen, maar om het machtige Duitse slagschip de Tirpitz, door Winston Churchill “het Beest” genoemd.
Vanuit haar Noorse fjordbasis vormde de Tirpitz een groot gevaar voor de Arctische konvooien op weg naar Rusland en moest worden aangepakt. Uiteindelijk zijn de Highballs nooit tegen de kolos gebruikt, maar er liggen nog steeds bijna 200 dummybommen op de bodem van Loch Striven.
Ze werden ingezet tegen het Franse slagschip Courbet uit de Eerste Wereldoorlog, dat voor testdoeleinden in het meer lag afgemeerd om de rol van de Tirpitz te spelen.
Terwijl we langs de schietlijn naar beneden gingen, werden we niet opgewacht door de bolvormige brokken die we hadden gezien, maar door een enigszins gebogen “plaat” van metaal van ongeveer 8 meter lang – absoluut geen Highball.
In feite was dit blad een terugkeer naar andere proeven die plaatsvonden in Loch Striven. Het was de zijlading van een van de dwergonderzeeërs, of X-craft, die ook was ontworpen voor gebruik tegen de Tirpitz – met het verschil dat ze daadwerkelijk werden gebruikt.
Toen we wegliepen van de zijaanval, kwamen we onze eerste cluster Highballs tegen. Ze missen misschien de visuele impact van een wrak als de Akka, maar ze laten je wel nadenken over hun geschiedenis – het is verbazingwekkend om te bedenken dat ze ooit voorop liepen op het gebied van militaire technologie.
Zowel op de Akka als op de Highballs kan worden gedoken vanuit jachthavens die niet zo ver van Glasgow liggen, maar voor mijn derde favoriete plek moeten we iets verder naar het noorden gaan, naar de jachthaven van Dunstaffnage, net ten noorden van Oban.
Opnieuw is een boot vereist, maar dit is geen kwestie, vooral als je ervaren schipper en duiker Shane Wasik van Dive Oban & Argyll aan het roer hebt staan.
Liggend in de Ardmucknishbaai is waarschijnlijk een van de meest gedoken wrakken van Schotland (bovenop die in Scapa Flow) – het stoomschip Breda.
In de nacht van 23 december 1940 lag de Breda vlak voor de kust bij Oban voor anker in afwachting van haar vertrek naar India, beladen met voorraden variërend van tassen van cement voor Tiger Moth-vliegtuigen en voertuigonderdelen. Het was hier dat Duitse Heinkel-bommenwerpers uit Noorwegen neerstreken om hun lading los te laten.
Ze scoorden geen voltreffers, maar schokgolven van vier bommen die in de buurt het water raakten, veroorzaakten verwoestende schade aan het vrachtschip. Een van de waterinlaatleidingen die in het koelsysteem in haar machinekamer werden gebruikt, scheurde, waardoor ze water opnam en snel vermogen verloor.
Ondanks pogingen bij slecht weer om het gedoemde schip aan het strand te krijgen en haar lading te bergen, gleed ze een dag later van haar ondiepe plank in het diepere water waarin het wrak nu ligt.
Dat gezegd hebbende, op slechts ongeveer 10 meter van het dek ligt de Breda binnen bereik van alle duikers en is het voor velen een uitstekend eerste “echte” wrak.
Net als bij de Akka zijn de bovenconstructies verwijderd om te voorkomen dat andere schepen bij laag water met het wrak in aanvaring zouden komen, maar net als bij de Akka is de Breda buitengewoon goed bewaard gebleven, omdat hij bijna precies op de zeebodem ligt zoals ze aan de oppervlakte zou hebben gedaan. .
Als je de shotlijn naar haar stuurboord laat vallen, krijg je een fantastisch uitzicht op het schip en het dek.
Dankzij het relatief ondiepe dekniveau is het mogelijk om tijdens één duik rond de hele omtrek te zwemmen, maar laat je niet voor de gek houden: je hebt meer dan één duik nodig om alle geheimen van dit wrak te ontsluieren.
Mijn favoriete gedeelte is het achterschip, met zijn fantastische bezienswaardigheden van anemonen en dodemansvingers die zich vastklampen aan de overblijfselen van het achterkasteel.
Overal langs het dek ligt een rommel van omgevallen lieren, kabels, masten en zelfs de as van een vrachtwagen. Er is ook de mogelijkheid om door de ruimen te zwemmen en te onderzoeken wat er nog over is van de lading van de Breda.
Er liggen veel wrakken op de zeebodem langs de Schotse kustlijn en iedereen heeft zijn eigen favorieten, maar elk wrak biedt ons een kijkje in ons verleden en een onvergetelijke ervaring vandaag.
• Vind Ross McLaren op The Social op bbc.co.uk/programmes/p08phl45
