SCAPA FLOW IS EEN DRAMATISCHE en een door de wind geteisterde watervlakte van zo'n 12 kilometer breed, die bijna volledig wordt omringd door de eilanden van Orkney. Op het land rondom zijn er aangrijpende herinneringen aan het oorlogsverleden van Orkney: verlaten kazernes, vliegvelden, de overblijfselen van krijgsgevangenenkampen en geschutsopstellingen zijn allemaal stille getuigen van de militaire geschiedenis ervan.
Lees ook: De nieuwe beelden van duikers verlichten de oorlogsschepen van Scapa
Eeuwenlang was Scapa Flow een veilige, beschutte ankerplaats voor zeelieden. De schepen Discovery en Resolution van kapitein Cook kwamen in 1780 Stromness binnen bij hun terugkeer uit de Zuidzee, waar kapitein Cook was vermoord.
Walvisschepen op weg naar de Straat van Davis begonnen de haven aan te doen in de jaren 1770, en walvisschepen van de Hudson Bay Company hadden een sterke aanwezigheid en permanente agenten in Stromness om de bekwame zeevarende Orcadiaanse mannen aan te trekken, die bij uitstek geschikt waren voor het leven op de walvisvaarders.
In 1914, bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, werd Scapa Flow de thuisbasis voor de Grand Fleet, en in 1917 werd op Hoy de Lyness Naval Base gevestigd met vier olietanks met een capaciteit van 12,000 ton.
Vanaf 12 werden nog eens twaalf tanks met een inhoud van elk 15,000 ton gebouwd, en zes enorme olietanks werden gebouwd in de Wee Fea-heuvel met een capaciteit van 1936 ton olie.
Met de buit uit de tunnels werd een grote kade aangelegd waar schepen konden aanmeren om bij te tanken, en kreeg de bijnaam de Golden Wharf.
In 1938, toen er opnieuw oorlog dreigde, werd Scapa Flow aangewezen als belangrijkste oorlogsbasis voor de thuisvloot. Het is een marineconventie dat alle kustbases van de marine schepen worden genoemd - de marinebasis van Lyness werd HMS Proserpine genoemd en bood in 1940 onderdak aan meer dan 12,000 militairen en burgerpersoneel, en had zijn eigen bioscoop, theater en kerken.
Hoog op de Wee Fea-heuvel werd een versterkt communicatiecentrum opgericht dat de marinebasis en de vloot in contact hield met de buitenwereld.
IN EEN ENKELTijdens een gedenkwaardige gebeurtenis op 21 juni 1919 werden de 74 geïnterneerde oorlogsschepen van de Duitse Keizerlijke Marine Volle Zeevloot bij Scapa Flow tot zinken gebracht om te voorkomen dat ze in Britse handen zouden vallen. Het was en is nog steeds de grootste daad van zelfmoord op zee die de wereld ooit heeft gezien. Vierenzeventig grote oorlogsschepen zonken langzaam naar de bodem van de Flow en bezaaiden de zeebodem.
Aanvankelijk besloot de Admiraliteit de gezonken vloot voor altijd op de bodem van Scapa Flow te laten roesten.
Na het einde van de Eerste Wereldoorlog was er zoveel schroot aanwezig dat het economisch niet haalbaar was om dit te bergen.
Tegen de jaren twintig was de prijs van schroot echter gestegen en richtte de aandacht van de bergers zich op de schijnbaar eindeloze voorraad van het beste Duitse schroot dat op de bodem van Scapa Flow lag.
In de loop van de komende decennia werd het merendeel van de oorlogsschepen opgehaald, waardoor er vandaag de dag acht complete schepen van de oorspronkelijke Hochseeflotte op de zeebodem achterblijven, wachtend om ontdekt te worden. Het zijn de 26,000 ton wegende slagschepen König, Markgraf en Kronprinz Wilhelm, de 5000 ton wegende kruisers Dresden, Brummer, Cöln en Karlsruhe en de 900 ton wegende torpedobootjager V83.
ER ZIJN OOK kleinere delen die overbleven van andere Duitse schepen die werden opgebroken – en grote depressies in de zeebodem van waaruit de grotere schepen werden opgetrokken. Deze depressies staan plaatselijk bekend als de sloopwerven en zijn bezaaid met stukjes en beetjes die waren verrot of van de schepen waren afgesneden voordat ze naar de oppervlakte werden getild. Er is ook een U-boot uit de Eerste Wereldoorlog, die niets te maken heeft met het tot zinken brengen van de vloot: de laatste U-boot die tijdens de Eerste Wereldoorlog tot zinken is gebracht.
In de loop der jaren zijn veel andere schepen in Scapa Flow failliet gegaan, zowel militair als civiel. Trawlers, zwervers, stoomschepen en een tanker zijn bezweken aan hevige noordelijke stormen, of zijn per ongeluk geramd en tot zinken gebracht.
De omvang van de menselijke verliezen in Scapa Flow is enorm – de twee grootste verliezen aan mensenlevens vinden beide plaats op RN-oorlogsschepen, HMS Vanguard en HMS Royal Oak.
Het 19,560 ton wegende Britse slagschip Vanguard werd tijdens een ramp verwoest magazine explosie op 9 juli 1917, met het verlies van meer dan 700 man.
HMS Royal Oak werd in het holst van de nacht van 13 op 14 oktober 1939 tot zinken gebracht toen de Duitse onderzeeër U47 met een gedurfd staaltje zeemanschap met succes door de Britse verdediging naar Scapa Flow glipte en het 29,000 ton wegende Britse slagschip dat voor anker lag in Scapa torpedeerde. Baai.
De torpedo-explosies vernietigden de stroomcircuits en het hele schip benedendeks werd in duisternis gehuld.
Wanhopig strompelde de bemanning rond, zoekend in de duisternis naar een uitweg terwijl het schip omviel – terwijl flitsende branden van brandend cordiet als vlammenballen door de gangen vlogen.
Royal Oak veranderde binnen vijf minuten in een schildpad en zonk in iets meer dan 30 meter water, terwijl het grootste deel van haar bemanning nog steeds vastzat in haar. In totaal stierven 833 officieren en manschappen bij die ene aanval. (Deze twee laatstgenoemde wrakken zijn oorlogsgraven, en de statuten van Orkney Island verbieden het duiken erop.)
Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog werden ‘blokschepen’ tot zinken gebracht in de oostelijke en westelijke kanalen die naar Scapa Flow leidden – om onwrikbare en onoverkomelijke barrières te plaatsen in de weg van vijandelijk schip dat in de Flow probeerde te komen om Britse marineschepen aan te vallen.
Tegenwoordig heeft deze geconcentreerde overvloed aan wrakken in een relatief klein gebied Scapa Flow tot een van de beste wrakduiklocaties ter wereld gemaakt. Waar anders kun je binnen een uur varen vanaf land duiken op zo’n verzameling Duitse oorlogsschepen uit de Eerste Wereldoorlog?
Jaarlijks bezoeken duizenden duikers Scapa Flow van over de hele wereld – duiken is big business geworden op Orkney en heeft sinds de jaren tachtig aanzienlijk bijgedragen aan de economie. De plaatselijke Orcadiërs leven nog dagelijks met de gevolgen van het tot zinken brengen van de Duitse vloot bijna 1980 jaar geleden.
Er zijn het hele jaar door ongeveer 10 comfortabele en goed uitgeruste duikboten actief in de Flow, die elk 12 duikers naar de wrakken kunnen brengen.
Heel eenvoudig: de duikboten hebben tegenwoordig alles wat je nodig hebt voor een duiktrip naar Scapa Flow.
DE DUITSE ZEEVLOOT
De wrakken liggen in 30 tot 45 meter diep water, met een gemiddeld zicht onder water van 10 tot 15 meter.
De belangrijkste Duitse wrakken zijn nu allemaal permanent geboeid, en als je eenmaal in het water bent, lijkt de lijn die vanaf de boei naar het wrak leidt, recht naar beneden te verdwijnen in het oneindige in een donkere, bodemloze put – de wrakken liggen ver onder de grond. zicht.
De afdaling naar de wrakken lijkt een eeuwigheid te duren – en naarmate de afstand tot het oppervlak groter wordt, vervaagt het natuurlijke licht. Langzaam lijkt de somberheid beneden een vorm te krijgen, terwijl de enorme vorm van het wrak uit de duisternis tevoorschijn komt.
De Duitse wrakken liggen op hun zijkant of ondersteboven, dus meestal is het een vlak stuk romp dat als eerste in zicht komt.
De kruisers liggen allemaal op hun zij, waardoor duikers naar de zijkant van de romp kunnen zwemmen en naar beneden kunnen kijken op het nu verticale dek.
Door hun omvang werpen de wrakken een flinke schaduw en aan de donkere kant verdwijnt het verticale hoofddek schijnbaar in pikdonker.
Door moed te verzamelen en over de rand te vallen en in vrije val over het verticale hoofddek te vallen, raken de ogen gewend aan de duisternis en al snel kunnen duikers betoverd over de kolossale Duitse oorlogsschepen drijven.
Overal is er iets dat uw interesse vasthoudt: gestroomlijnde kruiserbogen die zijn ontworpen om door het water te snijden; geschutskoepels die uit de duisternis opdoemen en ankerkettingen lopen vanuit hun kettingkasten naar door stoom aangedreven kaapstanders – voordat ze naar de zeebodem vallen.
Gepantserde vuurleidingstorens bevinden zich vóór de bovenbouw van de brug, omringd door kijkspleten, waarvan sommige nog met het glas op hun plaats zitten.
Direct achter de bovenbouw van de brug hangen de reddingsbootdavits leeg – de reddingsboten zelf werden door de Duitse matrozen over de rand neergelaten toen de schepen tot zinken werden gebracht. Rijen patrijspoorten omzomen de rompen en de wrakken zijn versierd met een rijk tapijt van mariene begroeiing.
De kruiserwrakken zijn de afgelopen jaren veel opener geworden, waardoor duikers zich in hun overblijfselen kunnen verplaatsen en delen van het wrak kunnen verkennen die in vervlogen tijden ontoegankelijk waren.
De enorme omgekeerde slagschepen, grote door de mens gemaakte bergen, behouden nog steeds hun vorm en bieden veel mogelijkheden voor serieuze wrakpenetratie.
Er moet echter grote zorg worden betracht, en alleen goed ervaren, opgeleide en uitgeruste duikers mogen overwegen om de spelonkachtige binnenkant van deze wrakken binnen te dringen.
Fijn slib bedekt de gangen daarbinnen, en onzorgvuldig vinnen brengt het gemakkelijk in beweging. Duikers kunnen verzwolgen raken door een slibwolk en het zicht kan snel tot nul gereduceerd worden.
In deze situatie kan het onmogelijk zijn om de weg naar buiten te vinden en zal er snel paniek ontstaan. Er zijn een aantal dodelijke duikongevallen geweest bij Scapa Flow.
VEEL TE VROEG, het is tijd om te stijgen. Terwijl je langzaam naar boven stijgt, vervagen de nu bekende lijnen van het oorlogsschip en versmelten ze weer met de achtergrond terwijl je deze stille, griezelige wereld ver beneden verlaat en terugkeert naar de oppervlakte en het daglicht.
Als je eenmaal bij Scapa Flow hebt gedoken, verlang je er altijd naar terug te komen – de aantrekkingskracht ervan is fascinerend. De wrakken zijn zo groot – gemiddeld 150 tot 180 meter lang – dat je er tijdens één duik voor kunt kiezen om het hele wrak rond te vliegen om een overzicht te krijgen.
Op andere dagen kun je ervoor kiezen, vooral op de slagschepen, om de tijd te nemen om een klein deel ervan in detail te verkennen, zoals de grote 12 inch kanonnen die op Jutland schoten, of de ‘gun runs’ van de zeven kleinere 5.9 inch kazematkanonnen. langs elke kant van de slagschepen.
Er zijn tientallen duiken nodig op een wrak om het echt te leren kennen. Met de ongeëvenaarde overvloed aan wrakken bij Scapa Flow, vertrek je altijd aan het einde van je duiktrip met veel van de wrakken nog niet gedoken.
Heel eenvoudig, Scapa Flow biedt enkele van de beste wrakduiken ter wereld.
OVER HET BOEK
Deze volledig herschreven en bijgewerkte honderdjarige editie van Dive Scapa Flow markeert de 100ste verjaardag van “de grootste daad van maritieme zelfmoord die de wereld ooit heeft gezien” – het tot zinken brengen van de Duitse Volle Zee-vloot.
Rod Macdonald is de bestverkopende auteur van een reeks klassieke wrakduikboeken, waaronder Dive Scotland’s Greatest Wrecks, Dive England’s Greatest Wrecks, Into the Abyss, The Darkness Below, Great British Shipwrecks, Dive Truk Lagoon en Dive Palau. In 2015 werd hij opgenomen in de prestigieuze Explorers Club.
“Het boek is helemaal opnieuw geschreven, hoewel het hetzelfde basisformaat behoudt als eerdere edities – maar in plaats van de oude 198 pagina’s zitten we nu op meer dan 360,” vertelde Rod Macdonald aan DIVER.
“Het zijn de opvallende beelden die mensen zullen verbazen, hoop ik! De originele wrakillustraties zijn eerder in 1990 gemaakt video- camera's enz., dus het was moeilijk om de wrakken eenvoudig vast te leggen met alleen een onderwaternotitieblok.
“Ik heb de belangrijkste wrakken opnieuw laten illustreren, en om de lezers een korte duikinstructie te geven, heb ik deze keer wat aantekeningen aan de illustraties toegevoegd.
“Professor Chris Rowland is de directeur van het 3D VisLab, Duncan van Jordanstone College of Art & Design aan de Universiteit van Dundee, en met ADUS Deepocean lopen zij wereldwijd voorop met wrakscanwerk. Ze werden ingeschakeld voor de ramp met de Deepwater Horizon en hun werk was van cruciaal belang voor de recente succesvolle oprichting van de Costa Concordia.
“Ze hebben nieuwe software ontwikkeld die op de Scapa-wrakken is toegepast – en de resultaten zijn verbluffend, voor mij tenminste!
“De details zijn ongelofelijk, en Chris is zo vriendelijk geweest om mij er meerdere te laten reproduceren met betrekking tot elk van de belangrijkste wrakken, de blokschepen, de F2 enz. Dit is baanbrekend materiaal.
“Bob Anderson, schipper van Scapa-duikboot Halton heeft mij ook een groot aantal schitterende foto’s gegeven om te laten zien hoe het er vandaag de dag werkelijk uitziet.”
Dive Scapa Flow van Rod Macdonald is uitgegeven door Whittles Uitgeverij, ISBN 9781849952903, Softback 240 × 170 mm, 368pp, £30
