Er is aangetoond dat een 95 jaar oude Duitse patrouilleboot die in de Tweede Wereldoorlog in de Noordzee is gezonken giftige stoffen lekt en de omgeving vervuilt – maar hoe typisch is de V-1302 John Mahn?
De giftige invloed van scheepswrakken op de chemie en microbiologie van omliggende sedimenten blijft grotendeels onontgonnen, zeggen Belgische wetenschappers die onlangs een diep onderzoek naar het wrak hebben uitgevoerd, geselecteerd vanwege de relatieve toegankelijkheid ervan.
De 1927 meter lange stoomtrawler, gebouwd in Hamburg in 48 John Mahn werd later door de Kriegsmarine gevorderd en herbestemd als Voorpostenboot of VP-boot. Op 12 februari 1942 werd de V-1302 nam deel aan de Duitse Operatie Cerberus, maar werd gebombardeerd door RAF Hawker Hurricanes nadat de kanonniers een van de zes vliegtuigen hadden neergehaald.
De eerste van twee bommen sloeg in V-1302's trechter en ontplofte midscheeps in de stookruimte, waarbij de tweede het achterste gedeelte raakte en de schroefastunnel vernielde. De VP-boot begon vrijwel onmiddellijk te zinken en bracht elf matrozen, de steenkoolreserves en munitie, waaronder meerdere niet-geëxplodeerde dieptebommen, naar de bodem.
Tachtig jaar later ligt het wrak “enigszins scheef” en ontbreekt de bovenbouw op een maximale diepte van 35 meter in de Belgische Noordzee, waardoor het grote gat in de bakboordzijde zichtbaar is, veroorzaakt door de eerste bom.
Het wetenschappelijk team, onder leiding van doctoraatsstudent Josefien Van Landuyt van de Universiteit Gent en bijgestaan door het wetenschappelijk duikteam van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), verzamelde sediment, stalen romp en enkele watermonsters op steeds grotere afstanden en in verschillende richtingen van het wrak.
Vervolgens testten ze de monsters op niveaus van de polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK's) die worden afgegeven door fossiele brandstoffen, explosieven en zware metalen.
Er werd aangenomen dat de aangetroffen PAK's benzanthraceen en fluorantheen afkomstig waren uit de kolenbunker van het schip, omdat hoe dichter de monsters werden genomen, des te hoger de concentraties waren.
Explosieven, arseen en zware metalen zoals nikkel en koper werden ook opgespoord; hun aanwezigheid gaf aan dat het wrak nog steeds de omliggende sedimenten aantastte, waarbij de toxiciteitsniveaus afhankelijk waren van de kant van het wrak die werd bestudeerd.
Volgens de wetenschappers maakte het niveau van microbiële analyse hun onderzoek uniek, omdat het zich tot 15 cm diep uitstrekte in omliggende sedimenten. Microben waarvan bekend is dat ze PAK's afbreken, zoals Rhodobacteraceae en Chromatiaceae kwamen overvloediger voor in de monsters met de hoogste vervuilingsniveaus, en sulfaataantastende bacteriën zoals Desulfobulbie betrokken bij staalcorrosie waren ook aanwezig.
Terwijl het niveau van de vervuiling veroorzaakt door de V-1302 John Mahn bleek onvoldoende giftig te zijn om vissen ervan te weerhouden het als kraamkamer te gebruiken, hebben de wetenschappers het gebruikt om een punt te maken over de stoffen die wereldwijd op scheepswrakken achterblijven en die een bedreiging kunnen vormen voor het mariene milieu.
Zij schatten dat alleen al de wrakken uit de twee wereldoorlogen nog steeds tussen de 2.5 en 20.4 miljoen ton aardolieproducten en tot wel 1.6 miljoen ton munitie bevatten.
Vervuiling door dergelijke materialen en het uitlekken van zware metalen beïnvloedt de voeding, groei en voortplanting van veel mariene organismen en kan onomkeerbare weefselschade veroorzaken, zeggen de wetenschappers.
“Hoewel wrakken kunnen functioneren als kunstmatige riffen en een enorme waarde hebben voor het vertellen van menselijke verhalen, mogen we niet vergeten dat het gevaarlijke, door de mens gemaakte objecten kunnen zijn die onbedoeld in een natuurlijke omgeving zijn geïntroduceerd”, zegt Van Landuyt. “Vandaag worden nieuwe scheepswrakken om precies deze reden verwijderd.”
Ze voegde eraan toe dat corrosie bij verouderde wrakken het milieurisico zou kunnen vergroten naarmate voorheen afgesloten ruimtes zich openden.
De studie, gepubliceerd in Grenzen in de mariene wetenschappen, maakt deel uit van de Wrakken in de Noordzee project, dat naar verwachting binnenkort aanbevelingen zal doen over de mogelijke verwijdering van bepaalde oorlogswrakken om het leven in zee te beschermen.
Ook op Divernet: Kwikbedreiging door wrak uit WO II, Wraklocatie uit WO II lag 2 kilometer verderop, Wrakduiken op de Bell Way, RN-duikers halen grote bom uit Londens wrak
