Ruim een eeuw geleden werd in de buurt van Kreta de diepe plek van een Romeins scheepswrak gevonden. Naast andere artefacten leverde het 's werelds oudst bekende artefacten op computer.
Cousteau was er onvermijdelijk bij, maar pas onlangs hebben duikers moderne technologie in het spel gebracht, meldt teamlid ALEXANDROS SOTIRIOU. Foto's door ALEXANDROS TOURTAS
JE DRIFT van uw beoogde koers afwijken in onbekende zeeën tijdens een storm. Uw schip is een houten zeilschip, zonder motor of elektronische apparatuur, en zwaar beladen met kostbare kunstwerken.
De golven blijven het schip martelen en iedere man aan boord is druk bezig met de strijd om het stijgende waterpeil in de ruimen onder controle te houden.
Het brute geluid van golven die op nabijgelegen rotsen slaan, geeft je hoop op je eigen redding, aangezien het schip binnenkort zal zinken.
Zo moet het gevoeld hebben aan boord van het Romeinse schip te zijn dat zonk bij het eiland Antikythera, ongeveer 20 zeemijl ten noordwesten van Kreta in de Egeïsche Zee, rond 60-50 voor Christus.
“Het schip was hoogstwaarschijnlijk een van de grootste uit haar tijd, vermoedelijk meer dan 40 meter lang en minstens 14 meter breed, met een minimale rompdiepte van 6.5 meter en een laadvermogen van 2.3 tot 2.5 ton”, zegt Aggeliki. Simosi, het hoofd van het Griekse Ephoraat van Onderwater Antiquities (EUA), en directeur van Antikythera Project 2012.
Het schip was waarschijnlijk door een rijke koopman gecharterd om een selectie kunstwerken te vervoeren.
De lading omvatte bronzen en marmeren beelden, maar ook diverse andere ongewone artefacten, zoals het Mechanisme van Antikythera, nu erkend als 's werelds eerste bekende 'computer'.
Dit was een complex instrument dat de positie van bepaalde sterren en planeten kon berekenen, en ook zons- en maansverduisteringen kon voorspellen.
Antikythera is een vrij klein eiland (6.5 kilometer lang, XNUMX kilometer breed) strategisch gelegen aan een drukke zeehandelsroute die de oostelijke en westelijke Middellandse Zeekust met elkaar verbindt.
Het wordt al sinds de oudheid bewoond en bloeide tot aan de Tweede Wereldoorlog, toen ongeveer 800 Antikytheranen door de Duitse bezettingsmacht naar Kreta werden geëvacueerd.
Tegenwoordig wonen er minder dan 30 mensen op het eiland, dat slechts drie keer per week via de veerdienst met de rest van Griekenland is verbonden.
De winkel is tevens het café, de taverna en het postkantoor. Er is geen openbaar vervoer, de gezondheidszorg is eenvoudig en de tijd loopt heel langzaam.
ROND PASEN 1900, een kleine zeilboot met een groep Griekse duikers met veiligheidshelmen aan boord, vond tijdens een storm onderdak aan de kust van Antikythera. Een van hen had zich klaargemaakt om zeevruchten voor de bemanning te verzamelen.
De rotswanden daalden bijna verticaal van hoog boven de zee naar dieper dan 40 meter. Met een zicht van minstens 30 meter kon de duiker de bodem zien lang voordat hij die bereikte, maar hij kon zijn ogen nauwelijks geloven.
Versteende mens- en dierfiguren lagen overal verspreid op de zeebodem onder hem. Vechtende krijgers, dansende vrouwen, rennende paarden – ze lagen allemaal gedeeltelijk in het zand begraven.
Hij dacht dat stikstofnarcose zijn geest voor de gek hield. Hij greep een van de armen die uit het zand staken en gebaarde de tender om op te stijgen. De bemanning zou zijn verhaal nooit geloven zonder bewijs.
De sponsduikers keerden al snel terug met voldoende uitrusting en ondersteuning om de eerste bekende onderwaterarcheologische berging voor de Griekse regering uit te voeren.
De werken begonnen in 1901 en duurden bijna twee jaar. De 2000 jaar oude tijdcapsule was geopend, waardoor waardevolle informatie en artefacten weer aan het licht kwamen.
De werkomstandigheden waren extreem en vaak gevaarlijk. Met duikdieptes tot 70 meter konden de duikers heel weinig tijd op de bodem doorbrengen, maar liepen ze nog steeds een groot risico op decompressieziekte. Ze zijn niet allemaal veilig teruggekomen, en sommigen stierven zelfs.
Het werk werd steeds veeleisender naarmate de bevindingen minder werden. Er werd besloten de werken stop te zetten op het moment dat er geen belangrijke resten meer op de bodem achterbleven.
Beroemde vondsten waren onder meer het Mechanisme van Antikythera, de beelden van de Jeugd en de Filosoof, delen van andere bronzen beelden, 36 marmeren beelden en een aantal andere artefacten.
Ruim zeventig jaar later bezochten Jacques Cousteau en zijn team het eeuwenoude scheepswrak om er een documentaire te filmen.
Dankzij de technologische vooruitgang sinds de vorige expeditie waren de duikers er binnen een paar dagen in geslaagd de collectie artefacten, die nu in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene is gehuisvest, verder te verrijken.
IN OKTOBER vorig jaarbezocht een internationaal team van Griekse, Amerikaanse en Britse archeologen en duikers Antikythera opnieuw.
De doelstellingen van Project Antikythera 2012 waren het onderzoeken van de gehele onderwaterkustlijn tot een diepte van 40 meter, het verplaatsen van de scheepswraklocatie en het uitvoeren van een volledig onderwaterarcheologisch project.
Elke operatie zou zorgvuldig worden gedocumenteerd om een digitaal database met gedetailleerde rapporten, stills en video-.
Er waren ultramoderne rebreathers met gesloten circuit, voortstuwingsvoertuigen voor duikers en high-definition camera's beschikbaar, samen met technologische en financiële steun van Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI).
Teamleden brachten een week door in Heraklion op Kreta, waar ze hun duikvaardigheden opfristen en uitrusting en procedures controleerden. De plaatselijke eigenaar van het duikcentrum, Dimitris Drakos, zou ondersteuning bieden, inclusief boten.
DE EERSTE TAAK bij aankomst in Antikythera moesten we onze kustbasis opzetten. Een modern hotel met uitzicht op de haven, met 12 kamers en een volledig uitgeruste keuken, voorzag in alles wat we nodig hadden. We hadden proviand ingekocht voor een verblijf van 20 dagen.
De duikboot van 10 meter en een ondersteunende RIB van 7 meter werden naar de haven gebracht en er werd een vulstation opgezet. Er werden voldoende zuurstof en helium, twee brandstofcompressoren en een gasaangedreven boosterpomp geïnstalleerd.
EHBO-uitrusting en regelingen voor helikopterevacuatie maakten deel uit van een gedetailleerd noodplan, waarvan de overige details ter plekke werden afgerond.
Onderwaterarcheologen dr. Theotokis Theodhoulou van EUA, dr. Brendan Foley en Alex Tourtas van WHOI waren zeer systematisch.
Het onderwaterterrein is rotsachtig en zeer afwijkend, waardoor het onmogelijk is om met behulp van akoestische bodemonderzoeksapparatuur onderscheid te maken tussen door de mens gemaakte en natuurlijke objecten op de zeebodem.
Ook kunnen de talrijke rotsen die zich tot 20 meter boven de omliggende zeebodem uitstrekken een ernstig gevaar vormen voor gesleepte oceanografische apparatuur onder water.
Duikers die extra lange onderwatertijden aankunnen en comfortabel lange afstanden kunnen overbruggen, moesten de bodem visueel inspecteren, geholpen door de CCR's en DPV's.
Het duiken was grotendeels gebaseerd op het VGM-algoritme met meerdere niveaus van niet-decompressieprofielen, beginnend vanaf 40 meter en oplopend met 5 meter elke keer dat de niet-decompressielimiet tot twee minuten daalde.
MET 90 MINUTEN bodemtijden en drie overlappende teams werd de eerste taak in slechts acht werkdagen volbracht, waarbij een kustlijn van 22 kilometer werd bestreken.
EUA-duikers Manolis Tzefronis en Louis Mercenier bemanden de veiligheidsboot en volgden de voortgang via een SMB-signaleringsprotocol. Er zijn diverse aandachtspunten voor toekomstige operaties geconstateerd.
We hadden een globaal idee van de positie van het scheepswrak op basis van aantekeningen en beschrijvingen van eerdere operaties, maar geen vaste positie.
Ik en de Britse technische duiker Phil Short onderzochten een groot gebied tot 65 meter met behulp van trimix, waarbij we een maximale decompressietijd van 30 minuten aanhielden.
Het hielp bij het begrijpen en onthouden van de topografie van de bodem, zodat we narcose uit de vergelijking konden halen.
Oude scheepswrakken konden zelfs worden herkend als ze met hoge snelheid over de bodem schoven.
Verspreide stukken aardewerk leidden ons naar de lading. Amforen die kenmerkend waren voor het wrak waren door het team bestudeerd tijdens de speciale tentoonstelling in het Nationaal Archeologisch Museum van Athene, en de duikers waren er zeker van toen ze een SMB opstuurden met het briefje 'vond het wrak' dat de beroemde locatie van het scheepswrak van Antikythera was verplaatst. .
Op de zeebodem is alleen nog de lading en bepaalde bederfbestendige onderdelen van lood, brons en dergelijke te zien. Houtresten zijn waarschijnlijk alleen te vinden als ze onder het zand zijn begraven.
Het voordeel van moderne duiktechnieken is dat je 30-40 minuten veilig kunt blijven op diepten waar duikers van eerdere expedities niet langer dan 5-10 minuten hadden kunnen doorbrengen.
Hierdoor konden we alle zichtbare delen van de lading en het wrak documenteren.
De afmetingen van de locatie werden zorgvuldig opgemeten door Alex Tourtas. Artefacten verspreid over een oppervlak van 60 x 20 meter duidden op een van de grootste oude ladingen ooit gevonden. Ed O'Brien, duikveiligheidsfunctionaris van de WHOI en duiker van het expeditieteam, beschreef het schip, op basis van zijn grootte, als de “Titanic van zijn tijd”.
Er werden vrachtmonsters verzameld om het wrak positief te identificeren. Er werd ook een loden ankergedeelte gelokaliseerd en omhoog gebracht.
Door calciumafzettingen op het oppervlak van sommige artefacten zijn deze vastgeklonken aan de omringende rotsen. Het kostte twee dagen werk om ze voorzichtig te bevrijden voordat ze grootgebracht werden.
GEBERGDE ITEMS onderging een initiële conservering ter plaatse (mechanische reiniging en ontzilting) voordat het voor verdere zorg naar EUA-laboratoria werd gestuurd.
Met slechts vier dagen met slecht weer gedurende de projectperiode van vier weken, slechts kleine defecten aan de apparatuur en geen andere ernstige nadelen, was het geluk aan onze kant.
Het Antikythera Project 2012 leverde belangrijke resultaten op bij het documenteren van deze site en demonstreerde de waarde van het gebruik van CCR's met DPV's om een heel eiland te onderzoeken voor wetenschappelijke doeleinden. De combinatie bleek effectief, veilig en relatief comfortabel.
DUIKEN OUDE WRAKKEN
Wil je een 2000 jaar oude Griekse wraklocatie bezoeken? Momenteel gelden er nog steeds zware beperkingen, maar dit zou over een paar jaar mogelijk kunnen worden.
Momenteel mogen alleen wetenschappelijke instellingen die onder een speciale licentie werken, in Griekenland aan onderwaterantiek werken. Sportduiken kan niet plaatsvinden op locaties van archeologisch belang en in bepaalde beschermde mariene gebieden.
De Griekse wet met betrekking tot archeologische vindplaatsen onder water bepaalt echter dat “dergelijke plaatsen volgens een bepaalde procedure kunnen worden gekarakteriseerd als onderwatermusea en dat begeleide duiken kunnen worden aangeboden, begeleid door gespecialiseerd personeel”.
De prefectuur Thessalië in de noordwestelijke Egeïsche Zee heeft deze procedure geïnitieerd om het eerste onderwatermuseum van Griekenland samen te stellen, dat de projectmanager verwacht in 2015 te openen.
Het plan is om een aantal oude scheepswrakken rond de Sporaden-eilanden open te stellen voor duikers, met passende maatregelen om de bescherming van de monumenten te garanderen.
