Het grote Nederlandse vrachtschip, gezonken in de Tweede Wereldoorlog, is het populairste wrak van Schotland. Dat betekent dat het druk kan worden, maar de gids van JOHN LIDDIARD geeft je een voorsprong. Illustratie door MAX ELLIS
De Breda kan gemakkelijk worden gekwalificeerd als het meest gedoken wrak van Schotland, en het is niet moeilijk te begrijpen waarom. Het is redelijk intact, gunstig gelegen nabij Oban en beschut tegen het slechte weer. Het wrak is zo populair dat lokale duikcentra tot wel drie boeien op het wrak onderhouden Breda, één aan de boeg, één midscheeps en één aan de achtersteven.
Ik vind het leuk om een duik aan de achtersteven te beginnen (1), waardoor het diepste punt van de duik meteen bij de start kan worden gemaakt. De boeilijn is vastgemaakt aan een plafondbalk in het midden van het achterste accommodatieblok.
De plafonds zijn al lang verroest en verrot, waardoor de hutten gemakkelijk toegankelijk zijn (2). Vreemde stukjes mast en hekwerk herbergen een aantal vrij grote, maar dunne en delicate pruimanemonen.
Op 30 meter is de zeebodem aan de achterkant het diepste deel van het wrak, dus een snelle afleiding naar het roer (3) kan het beste nu worden gemaakt, aan het begin van de duik. De propeller werd in 1968 uit het slib gehaald en geborgen, wat de bergers £ 2,500 opleverde.
De romp is bedekt met langere en fijnere pluizige anemonen, enkele grote witte manteldieren en bossen veerwormen die op hun lange stelen in de verwaarloosbare stroming uitsteken. Op de terugweg naar het dek passeer je een rij lege patrijspoorten (4). Voor een duiker die meer geïnteresseerd is in het zeeleven dan in wrakstukken, is de romp van de Breda is een duik op zichzelf.
Omdat het grootste deel van het dek 8 meter of meer ondieper is dan de zeebodem, is dit een ideaal wrak om te profiteren van een duikcomputer om uw tijd optimaal te benutten.
De gehele lengte van het dek is bedekt met ingestorte masten en bijbehorende lieren, maar in tegenstelling tot veel wrakken, waar de nadruk vooral ligt op de structuur van het schip, Breda heeft nog een aantal interessante lading over. Het achterste ruim (5) heeft een gestapelde muur van stevig cement tassen aan de voorkant ervan, met een aantal interessante spleten waarin zeepalingen zich hebben gevestigd. In dit ruim zaten oorspronkelijk ook reserveonderdelen voor vrachtwagens, dus misschien vind je op de bodem een aantal interessante stukjes ophanging in het slib.
Terug op dekniveau bevinden zich aan weerszijden van het dek tussen de ruimen een paar hutten (6). Net als de achterste accommodatie zijn de plafonds verdwenen, maar de muren zijn gedeeltelijk intact, met ronde openingen over waar patrijspoorten zijn verwijderd.
Nummer 4 wacht (7) is ook halfvol met vast cement tassen, maar deze keer meer door elkaar gegooid met andere stukjes vracht.
Als we verder gaan, hebben uitgebreide bergingswerkzaamheden de overblijfselen van de machinekamer achtergelaten (8) een wirwar van balken, platen en machines. Toegang is mogelijk van bovenaf, of via een gat in de bakboordzijde (9). Wees voorzichtig met het verkennen van te ver naar binnen; duikers zijn gestorven in de Breda wanneer de uitweg dichtgeslibd is of geblokkeerd is door vallend wrak.
Hoe voorzichtig je ook bent, er bestaat altijd het risico dat een van de vele andere duikers die afdalen op de Breda kan het ongewild voor u opwekken.
Voor de machinekamer is nog een ruim (10). Tussen de vrachtresten kun je misschien het geluk hebben om een enkel vliegtuigonderdeel te vinden.
De voorste bovenbouw (11) werd volledig opgeruimd toen het wrak werd geveegd. Er blijft niets anders over dan een paar liggers die over het wrak lopen en bijna tot dekniveau zijn ingestort. De resten van de bovenbouw zijn te vinden op de zeebodem aan bakboordzijde.
Nummer 2 wacht (12) is waarschijnlijk het meest interessant. Onderaan liggen de overblijfselen van een 4×4-vrachtwagenchassis, en op de plank aan de zijkant liggen enkele fragiel ogende metalen skeletten, de overblijfselen van Tiger Moth-vliegtuigen.
In plaats van naar dekniveau te stijgen om de bovenbouw van het vorige ruim (10) over te steken, is er ook een gemakkelijke route onder de overblijfselen van de voorste bovenbouw tussen deze ruimen.
Op het stuurboorddek boven het ruim liggen de restanten van nog een 4×4 chassis. Naast de enkele banden die verspreid over de vloer achterbleven, kon je in dit ruim ooit laarzen en sandalen aantreffen.
De laatste keer dat ik dook Breda het enige dat ik kon vinden waren de overblijfselen van een sandaal op het dek erboven, de weggegooide trofee van een andere duiker. Ik zie er geen enkele fascinatie in om zulke voorwerpen als trofeeën mee naar huis te nemen, maar ik vind het nog steeds interessant om tijdens het duiken naar deze eigenaardigheden te snuffelen.
De voorwaartse greep (13) is onvolledig, de voorste helft is vrijgeveegd met de verhoogde bogen. Voor het ruim is de boeg vrijgemaakt tot één dek onder het hoofddekniveau (14). Het grootste deel van het puin ligt net buiten de bakboordzijde van de boeg (15).
Aan stuurboord een ingeklapte mast (16) rust op de zeebodem op 24 meter hoogte en wijst de weg naar wat verder puin uit de boeg (17). Hoewel het dek aan één kant gekanteld is, is het herkenbaar aan bolders en balustrades. Ander vuil aan de stuurboordzijde van de boeg omvat vrachtwagenbanden en de overblijfselen van een lier (18).
Met 6,941 ton, de Breda is een groot wrak waar veel te zien is. Goed foerageren in de ruimen is gemakkelijk genoeg voor één duik. Je kunt de boei opstijgen aan de boeg of op een vertraagde SMB, of, als je nog lucht en tijd over hebt, terugwerken naar het achterschip.
EEN HEINKEL'S POOI
Het duurde iets meer dan drie uur voordat de volledig gebombardeerde Heinkel 111's vanuit Stavanger in het door Duitsland bezette Noorwegen vlogen om schepen aan te vallen die wachtten op Atlantische konvooien in de Firth of Lorne, nabij Oban. schrijft Kendall McDonald. Op 23 december 1940 bevond zich onder de vele verzamelde schepen het 6,941 ton wegende, 19 jaar oude Nederlandse vrachtschip Breda.
Toen de schemering viel, deden de bommen van de Heinkels dat ook. Eén bepaalde Duitse bommenrichter besteedde speciale aandacht aan de Breda. Hij was goed in zijn werk en een stok van vier 500-ponders stond schrijlings op het Nederlandse schip.
Maar geen van de bommen was een voltreffer, hoewel de bijna-ongevallen haar bijna aan stukken deden schudden. In de machinekamer was één ontploffing zo hevig dat een koelwaterinlaatleiding losbrak. Zeewater stroomde naar binnen, waardoor alle elektriciteits- en stoomkracht werden uitgeschakeld. Binnen enkele minuten de Breda begon bij de achtersteven te zinken. Op het nippertje kreeg een sleepboot haar op sleeptouw, trok haar naar Ardmucknish Bay en zette haar op een ondiepe plank op het strand.
De berging begon op kerstavond met haar lading van 3000 ton cement, 175 ton tabak, drie Hawker-tweedekkers, 30 De Havilland Tiger Moths, reserveonderdelen voor het vliegtuig, sandalen met rubberen zolen, NAAFI-serviesgoed, legervrachtwagenonderdelen en koperstaven. Maar er werd heel weinig gered vóór de 418 meter lange Breda gaf een schok en gleed van de plank in diep water.
GIDS
GETIJDEN: Er zijn geen significante stromingen op de Breda.
ER KOMEN: Als u vanuit het zuiden Glasgow binnenrijdt, neemt u de M8 in westelijke richting en steekt u de Erskine-brug over. Volg vervolgens de A82 langs de kant van Loch Lomond en de A85 naar Oban. Om Loch Lomond en zomerfiles te vermijden, is een langere maar soms snellere route de A80 ten oosten van Glasgow, vervolgens de M80 en M9 langs Stirling en de A84 door Callander voordat je op de A85 komt. Voor Tralee slaat u vlak voor Oban rechtsaf over de Connel-brug.
DUIKEN EN LUCHT: Alchemy Diving bij Tralee exploiteert een RIB-shuttle (01631 720337). Lucht is verkrijgbaar bij Tralee Dive Center (01631 720262), Puffin Dive Center (01631 566088) en Oban Divers (01631 566618). Vanuit Oban en omgeving varen een aantal dagboten. Sommigen kunnen ook lucht leveren.
LANCERING: De dichtstbijzijnde slip is bij Tralee. Het is ook mogelijk om over het nabijgelegen strand te lanceren. Kleine springkussens kunnen worden gelanceerd op de verlaten veerboothellingen aan weerszijden van de Connel-brug. Verderop zijn er een aantal slips in Oban.
INRICHTING: Bootschippers en duikcentra kunnen informatie verstrekken over lokale accommodatie. Voor informatie over campings, caravans, B&B's en hotels kunt u contact opnemen met Oban Tourist Information op 01631 563122, of bezoek de website Oban
Kwalificaties: De Breda heeft iets voor duikers van alle kwalificatieniveaus, van beginners die hun eerste bootduiken maken tot ervaren wrakken.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 2378, Loch Linnhe, zuidelijk deel. Ordnance Survey-kaart 49, Oban & East Mull. Argyll-scheepswrakken door Peter Moir en Ian Crawford. The Diver Guide to Scotland Vol 1: Duik West-Schotland van Gordon Ridley. Scheepswrakken van het westen van Schotland van Bob Baird. Duik naar de grootste wrakken van Schotland van Rod MacDonald. Shipwreck Index van de Britse eilanden Vol 4 door Richard & Bridget Larn.
Pluspunten: Een redelijk intact wrak waar veel te zien is. Makkelijk te vinden en in beschut water.
Nadelen: Het kan druk worden, met grote aantallen duikers die het slib oproeren en het zicht verminderen.
Veel dank aan Andy Jameson, Alex Poole en Jon Peskett.
HOE U HET VINDT: De kaartpositie voor de Breda is 56.28.55N, 5.25.10W (graden, minuten en decimalen). Lokale duikcentra onderhouden doorgaans maximaal drie grote boeien op het wrak, maar soms wordt het aantal verminderd. De boeg wijst net ten noorden van het oosten richting de kust.
Voor het eerst gepubliceerd in Diver, november 1999
