Het is een aardig eindje de Ierse Zee in, maar dit stoomschip en U-bootslachtoffer uit de jaren 1890, nog steeds vol met uitrusting, is zeker een kijkje waard, zegt JOHN LIDDIARD. Illustratie door MAX ELLIS
GELEGEN OP ONGEVEER 18 ZEEMIJLEN ten oosten of zuidoosten van het eiland Man, en ongeveer 40 zeemijl ten noorden van Anglesey, lag het stoomschip Liverpool is een van onze minder toegankelijke wrakken, maar toch is het zeker de moeite waard om er te komen.
Op een vlakke zeebodem van 38 meter zijn de onderdelen die het meest uitsteken en het beste zichtbaar zijn op een dieptemeter de ketels, de motor en het achterschip.
Toen ik naar het wrak dook, zat de shotlijn mooi aan de stuurboordzijde van het achterschip vastgehaakt, dus daar zal onze rondleiding door het wrak beginnen, op 32 meter hoogte (1). Over deze kant van de achtersteven zijn een sleepboom en een net gedrapeerd, hoewel het net oud en goed zichtbaar is en dus geen gevaar oplevert.
Het belangrijkste kenmerk van het achterschip is de roerpaal met daarboven het stuurkwadrant, die enkele meters boven het hoofddek staat (2) en bedekt met dicht opeengepakte anemonen, met een dikke vacht van hydroïden op de buitenste ring van het stuurkwadrant.
Oorspronkelijk zou er nog een dekniveau zijn geweest, met de overblijfselen van een lager nabij de bovenkant van de roerstijl, maar dit is ingestort en vergaan, waardoor er weinig sporen achterblijven.
De vierbladige ijzeren propeller zit nog steeds onder het achterschip en het roer is moeilijk naar bakboord te sturen (3). Beide zijn bedekt met een mengsel van madeliefjes en pluizige anemonen en omgeven door pruilen. De algemene diepte van de zeebodem is 38 meter, met een schuur van 2 meter onder het achterschip.
Door dicht bij de zeebodem te blijven en verder te gaan langs de bakboordzijde van het wrak, wordt de romp gebroken en ingestort totdat deze bijna op gelijke hoogte is met de zeebodem, naast een paar bolders (4).
Nu gaan we terug naar het wrak, een verrot schot (5) ondersteunt het dek aan de achtersteven en biedt uitzicht naar binnen, door de grote scholen pruilmonden die het wrak bewonen.
De Liverpool was slechts een kleine stoomboot, 686 ton en 62 meter lang met een breedte van 9 meter, dus bij goed zicht is het vrij gemakkelijk om langs de middenlijn van het schip vooruit te varen, zigzaggend naar beide kanten om interessante wrakstukken te onderzoeken.
Ten eerste bevindt zich aan stuurboordzijde een stuk reling (6), iets boven het wrak geplaatst en de thuisbasis van nog een mooie collectie anemonen.
Terug op de middenlijn van het wrak, maar enigszins scheef, bevindt zich een lier die de achterste ruimen zou hebben bediend, en de montageplaat ervan (7). Net voor en aan stuurboord van de lier bevindt zich een stalen plaat met aan één uiteinde een kraagring (8), misschien verplaatst van boven de motor. De kraagring zou de basis van een ventilator zijn geweest.
De drievoudige expansiemotor (9) is een mooi en intact voorbeeld, waarbij de cilindergrootte toeneemt van de hogedrukcilinder aan de voorkant van de motor naar de lagedrukcilinder aan de achterkant, met de drijfstangen en de krukas eronder zichtbaar.
Stoom werd geleverd door een paar ketels (10), beide rusten op hun plaats vóór de motor.
Vóór de ketels, op de hartlijn van het schip, de stuurmotor (11) is een G-vormig machineblok. Aan stuurboord nog een stuk reling (12) is hoogstwaarschijnlijk afkomstig van een van de brugvleugels.
De lier die de voorste houders zou hebben bediend (13) bevindt zich opnieuw op de middenlijn, hoewel gedeeltelijk bedekt door een stuk ruimhoofd (14).
Onze tocht bevindt zich nu in het gebied van de boeg, hoewel dit goed gebroken is, misschien van toen de Liverpool in 1916 op de mijn terechtkwam, of toen ze zo'n zes uur later bij de boeg ten onder ging.
Nog dichter bij de middenlijn een grote kaapstander (15) is opzij gevallen. De ankerlier (16) ligt iets naar stuurboord.
Een groot anker met Admiraliteitspatroon (17) is gedeeltelijk afgedekt door een rompplaat over één staartvin. Een kleine boortoren is aan stuurboord gevallen (18), waarbij het frame zich uitstrekt vanaf het wrak en boven de zeebodem wordt gehouden. Vervolgens rust aan de bakboordzijde van de boeg een ankerkabelpijp (19).
Ondanks de diepte zal een snelle duik terug naar het achterschip slechts een paar minuten duren om de duik te beëindigen.
De roerpost is een ideale plek om een vertraagde SMB te lanceren, voordat hij wegdrijft door de school koolvis die in de stroming boven het achterschip patrouilleert.
EEN KIND VAN VERDRIET
De Liverpool, een stalen stoomboot van 686 ton en 62 meter, werd in 1892 gebouwd op de werf van J Jones & Sons in Liverpool. Haar eigenaren, de Sligo Steam Navigation Company, registreerden haar thuishaven als Sligo in Ierland, dat toen nog deel uitmaakte van het Verenigd Koninkrijk. schrijft Kendall McDonald.
Ze werkte als stukgoedvervoerder voor korte reizen, waarbij ze vaak heen en weer stoomde tussen haar naamhaven en thuishaven. Haar driecilinder drievoudige expansiemotor met twee ketels kon 187 pk produceren, dus ze was niet snel, maar wel betrouwbaar en winstgevend, en dat bleef de komende 22 jaar zo.
Gedurende al die betaalde jaren hebben de eigenaren van de Liverpool waarschijnlijk minder nagedacht over de mogelijkheid van een oorlog met Duitsland dan over een eigen bestuur voor Ierland. Het uitbreken van de oorlog in 1914 maakte daar een einde aan, en ook de Sligo Steam Navigation Company merkte dat haar schepen in oorlog waren.
De komende twee jaar zullen de ladingen in de ruimen van de Liverpool waren oorlogszuchtiger, maar het overheidsgeld was goed.
De Duitse marine had de eerste van haar unterseeboote gelanceerd, de U-1, in 1906. De onderzeeëroorlog ontwikkelde zich op een lukrake manier, omdat het niet helemaal begreep dat het een wapen bezat dat Groot-Brittannië op de knieën kon brengen door de koopvaardijschepen tot zinken te brengen waarvan het afhankelijk was voor voedsel en oorlogsvoorraden.
Het was een van de veel latere versies van de U-boot die een einde zou maken aan de Liverpool’s zeetijd. De U-80 was een van de grote nieuwe mijnenleggers, door de bemanningen bijgenaamd “de Kinderen van Verdriet”.
Ze diende in de 1e U-Boat Flotilla van de Duitse Hochseeflotte, die in oktober 1916 de opdracht kreeg de zink-op-zicht-oorlog tegen de koopvaardij te hervatten.
U-80 voerde verschillende missies uit rond de Hebriden en in de Ierse Zee. Onder bevel van Oberleutnant von Glasenapp legde ze op 11 december 18 een mijnenveld aan bij het eiland Man, 1916 mijl ten zuidoosten van de Chicken Rock Lighthouse, om de scheepvaart via Liverpool te vangen.
Het ving de Liverpool twee dagen later. Drie bemanningsleden kwamen om bij een enorme explosie toen ze op een contactmijn terechtkwamen. Ze zonk snel, maar de rest van haar bemanning werd gered.
Nadat ze in haar oorlogscarrière 26 schepen tot zinken had gebracht, U-80 werd na de oorlog door Groot-Brittannië gesloopt.
GIDS
ER KOMEN: Isle of Man – Veerboot van Liverpool of Heysham naar Douglas met Isle of Man Steam Packet Company, 08705 523523. Anglesey – zoektocht wordt opgehaald vanaf het ponton voor het havenkantoor bij Menai Bridge (de stad, niet de brug zelf).
GETIJDEN: Stilstaand water is essentieel en treedt een uur vóór laagwater en hoogwater op in Liverpool.
HOE U HET VINDT: De GPS-coördinaten zijn 54 00.363N, 4 33.411W (graden, minuten en decimalen). De boeg wijst naar het zuiden, waarbij de hoogste punten van het wrak de ketels, de motor en het achterschip zijn.
DUIKEN & LUCHT: Van Port St Mary, Isle of Man – Mike Keggen, Duikvakanties op Isle of Man, 01624 833133, Van Anglesey – Scott Waterman, Quest Diving Charters. 01248 716923, email.
LANCERING: Uitstappen bij Port St Mary.
INRICHTING: Isle of Man – Appartement met eigen kookgelegenheid boven het duikcentrum. Anglesey – B&B in de pub bij het havenkantoor.
Kwalificaties: Het meest geschikt voor ervaren duikers die bereid zijn wat decompressie te doen.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 2094, Kirkcudbright naar Mull of Galloway en Isle of Man. Ordnance Survey-kaart 95, Het eiland Man. Toeristische informatie over Isle of Man 01624 686766. Ordnance Survey-kaart 114, Anglesey. Shipwreck Index van de Britse eilanden Vol 5, West Coast & Wales, door Richard en Bridget Larn.
Pluspunten: Een mooi wrak met veel zichtbare machines.
Nadelen: Een lange weg uit de kust, dus vereist zeer goede zeeomstandigheden.
Met dank aan Mike Keggen en Scott Waterman.
Verscheen in Diver augustus 2005
