Scapa Flow staat wereldwijd bekend om zijn oorlogsschipwrakken. Dus waarom zou je daarheen gaan om in een vissersboot te duiken? Omdat, zegt JOHN LIDDIARD, het er is en het een prima duik maakt. Illustratie door MAX ELLIS
Duikers maken meestal de pelgrimstocht naar Scapa Flow om te duiken naar de wrakken van de Duitse vloot uit de Eerste Wereldoorlog. Er zijn genoeg slagschepen en kruisers voor een week van eerste duiken, gevolgd door tweede duiken op de ondiepere kruisers, vreemde torpedobootjagers of blokschepen.
Dus wie zou zo ver gaan om met een trawler te duiken? Het is niet eens een gewapende trawler!
Nou, de James Barry is een behoorlijk populair wrak, vooral bij groepen die al eerder bij Scapa Flow zijn geweest en weer op hun favoriete oorlogsschepen willen duiken, maar ook hun horizon een beetje willen verbreden.
Zoals bij alle Scapa Flow-wrakken houden lokale schippers een kleine boei vast aan de wrakken James Barry. Toen ik er voor het laatst op dook, was de boei vastgebonden aan de reling aan bakboordzijde van de boeg (1).
Het wrak ligt aan de stuurboordzijde, over het tij met de boeg uit de kust. Bij hoogwaterval bedraagt de diepte van de havenreling ongeveer 33 meter, terwijl de zeebodem 43 meter bedraagt.
De romp volgt de reling richting de boeg en draagt een dichte groep hydroïden en verkalkende algen, een paar klontjes dodemansvingers en een behoorlijke selectie zee-egels die zich een weg banen.
Het bakboordanker ontbreekt en de kluispijp is leeg (2), hoewel onder de boeg het stuurboordanker nog op zijn plaats zit (3), vastgehouden door de ketting aan de ankerlier (4).
De voet van de mast bevindt zich net achter het voorschip, terwijl de mast over de stuurboordreling naar voren is gevallen naar de zeebodem (5).
Net achter de mast, aan weerszijden van het wrak, bevinden zich een paar grote ovale blokken (6), mogelijk onderdeel van het sleepnet, hoewel ik niet genoeg weet om het doel ervan te identificeren. De ruimdeksels zijn weggerot, waardoor er een traliewerk van balken over de opening naar het ruim achterblijft.
De toegang is eenvoudig, er valt behoorlijk wat licht door het wrak. In een leeg ruim zijn er geen echte kenmerken om naar te kijken, maar bij goed zicht en mooie verlichting kan zwemmen langs de binnenkant behoorlijk sfeervol zijn.
Terug aan dek en net achter het ruim, de grote sleeplier (7) overspant het dek vóór de stuurhut (8). De James Barry was tamelijk typerend voor trawlers uit die tijd, waarbij het sleepnet vanaf het voordek over de zijkant van het schip werd gelegd.
Het zicht in Hoxa Sound is meestal beter dan in Scapa Flow. In de meeste omstandigheden kun je gemakkelijk de hele stuurhut “boven” het dek zien staan. Het is mogelijk om naar binnen te gaan, maar de meeste duikers die dat doen, komen bedekt met olie naar buiten die nog steeds langzaam uit de brandstoftanks lekt.
Op het dak van de stuurhut is de reling grotendeels intact. Onder het zeeleven op de blootliggende reling bevinden zich enkele pluizige anemonen, hoewel er geen van de bossen met grote anemonen te vinden zijn op de wrakken in Scapa Flow. Misschien is de stroming hier gewoon te sterk om vast te houden.
Een driepootconstructie aan de achterkant van de stuurhut is een kleine radio- en navigatiemast (9), waarbij de hoofdmast verder naar voren uitsluitend wordt gebruikt voor het hanteren van het sleepnet.
Als we verder gaan naar de plek waar vroeger de trechter was, is er slechts een wirwar van puin (10), waarbij de enige gemakkelijke opening naar de machinekamer de gebruikelijke kasachtige ventilatieluiken zijn (11). Deze zijn opengeklapt om zicht te bieden op de bovenkant van de stoommachine, hoewel ik niet naar binnen ben gegaan.
Het dek verder naar achteren vormt het dak van de accommodatie, met de basis van ventilatoren verspreid tussen de bootdavits (12). Vrijwel aan de achterzijde bevindt zich een vrij lichtgewicht A-frame mast voor het heklicht (13).
Terwijl ze zich over het achterschip naar de kiel waagden, is de propeller geborgen en is het roer op de zeebodem gevallen (14), misschien losgeraakt om toegang te krijgen tot de steun.
Terug op het achterdek bewaakt een vierkante reling een luik en een ladder (15) tot aan een beschut dek dat helemaal rond het achterschip loopt (16), met hutten binnen. Net als bij het ruim is er niet veel te zien, maar het is een vrij eenvoudig stukje bijna-wrak-penetratie waarmee je wat plezier kunt hebben.
Met een gewicht van slechts 666 ton en een lengte van 54 meter duurt het niet lang om het hele wrak rond te slenteren, en het enige dat overblijft is het volgen van de havenreling (17) terug naar de boeilijn (1). Bij kortstondig stil water kunnen decompressiestops veiliger en comfortabeler zijn op een vertraagde SMB dan vlaggenmasten aan de lijn met het risico dat deze onder water wordt gesleept.
De James Barry is een behoorlijk goed wrak om te gebruiken bij het opbouwen van langere duiken op de diepere slagschipwrakken van Scapa Flow, omdat je niet in overmatige decompressie hoeft te gaan om alles te zien.
Het is een beetje vreemd dat de meeste groepen dit uitstellen tot later in de week, terwijl het in veel opzichten beter eerder in de reis gepland zou kunnen worden als een diepere warming-upduik.
SPOOKSCHIP
Hoewel al haar 21 bemanningsleden haar in twee vlotten hadden achtergelaten toen ze diep in de gaten zat en stevig vastgepind was op de rotsen van een rif in de Pentland Skerries, kon de Britse stoomtrawler James Barry bevrijdde zichzelf twee dagen later en zweefde zonder bemanning de Pentland Firth in, op weg naar de Orkneys.
De 666 ton James Barry was op weg naar de IJslandse visgronden toen ze op 26 maart 1969 haar thuishaven Hull verliet, schrijft Kendall McDonald. De volgende avond om 8.05 uur rende ze de Louther Rocks op. Haar schipper, James Brocklesby, zei later dat ze de rotsen hadden gezien, maar te laat waren om ze te ontwijken.
Hij voegde eraan toe dat het schip aan de bakboordboeg ernstige gaten had en water binnenhaalde, en dat ze snel vastzaten.
Om 6 uur 's ochtends waaide de wind zo hard dat ze besloten haar in de steek te laten. Ze ontsnapten van de rotsen met behulp van twee van hun vlotten en werden opgepikt door de Wick-reddingsboot, die klaar stond met de Kirkwall-reddingsboot en enkele andere vissersvaartuigen.
De James Barry bleef twee dagen op de rotsen totdat een vloed haar bevrijdde en ze richting de Orkneys dreef. De Kirkwall-reddingsboot, de Grace Paterson, werd geroepen en vond haar vol water en nog maar net drijvend.
De reddingsboot nam haar op sleeptouw en zette koers naar Scapa Pier. Door haar te verplaatsen kreeg ze meer water en op 12.24 maart om 29 uur kon ze niet meer verdragen. Ze zonk voor Hoxa Head, nabij Widewall Bay, South Ronaldsay. Haar grote bronzen propeller werd enkele jaren geleden geborgen.
ER KOMEN: Veerboten naar de Orkney-eilanden vertrekken vanuit Scrabster, Invergordon en Aberdeen. De langere veerbootroutes kosten meer, maar hebben het voordeel dat ze korter over de weg reizen. De veerboot van Scrabster naar Stromness is gewend aan duikers en heeft een systeem voor het vervoeren van duikuitrusting voor voetpassagiers, zodat u uw auto gemakkelijk op het vasteland kunt laten staan. Bussen van Inverness naar Scrabster passen volgens de dienstregeling van de veerboot. Het is ook mogelijk om naar Kirkwall te vliegen.
DUIKEN EN LUCHT: De meeste duiken in Scapa Flow worden gemaakt vanaf grote hardboten, waarvan vele liveaboard-accommodatie met “drijvende stapelbedden” bieden. Boten zijn over het algemeen gevestigd in Stromness, maar kunnen 's nachts aanmeren in andere havens. Lucht wordt geleverd door compressoren aan boord. Nitrox kan tegen een toeslag aan boord van de meeste boten worden gemengd. Lucht, gewichten en cilinders zijn meestal bij de prijs inbegrepen, dus licht reizen en de uitrusting van de boot gebruiken is altijd een optie. Jean Elaine, schipper Andy Cuthbertson, Scapa Flow-charters.
INRICHTING: Slaap op de boot of blijf aan wal in een plaatselijk hotel of B&B. Er is een camping in Stromness, maar kamperen in het Orkney-klimaat wordt niet aanbevolen. Orkney-toeristenbureau.
GETIJDEN: Slank water is van cruciaal belang en ontstaat slechts één uur vóór hoogwater in de nabijgelegen Widewall Bay.
HOE U HET VINDT: De James Barry ligt 400 meter van Hoxa Head aan de South Ronaldsay-kant van Hoxa Sound. GPS-coördinaten zijn 58 48.780N, 003 02.150W (graden, minuten en decimalen). Zoals bij de meeste Scapa Flow-wrakken moet er een kleine boei aan vastgemaakt worden.
LANCERING: Als u met uw eigen boot de overkant wilt bereiken, zijn er een aantal kleine aanlegsteigers in Scapa Flow, waarvan de dichtstbijzijnde bij Burray is. Met een goede RIB is John O'Groats een mogelijke lanceerplaats omdat de James Barry is ook het dichtstbijzijnde Scapa Flow-wrak bij het vasteland, maar wees op uw hoede voor de zeeomstandigheden in de Pentland Firth.
Kwalificaties: Ervaren sportduikers die in staat zijn tot enige decompressie. Nitrox kan een voordeel zijn om het maximale uit dit wrak te halen.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 35, Scapa Flow & Benaderingen. Admiraliteitskaart 2162, Pentland Firth en benaderingen. Ordnance Survey-kaart 6, Orkney en vasteland. OS-kaart 7 Orkney en zuidelijke eilanden. Duik Scapa Flow van Rod MacDonald.
Pluspunten: Een mooie gave trawler. Het zicht in Hoxa Sound is meestal beter dan in Scapa Flow.
Nadelen: Je gaat helemaal hierheen om te duiken in de Duitse vloot, en dan met een trawler te duiken?
Met dank aan David Carter, Andy Cuthbertson, Tony Jay, Victoria Jay, Jez Kent, Stuart Malcolm, Ben Wade, Matt Wood en vele leden van Tunbridge Wells BSAC.
Verscheen in Diver, augustus 2003
