Oproep aan alle treinspotters, pak je tanks en leien en ga naar West Country! Er is daar beneden een wrak dat je moet zien, zegt JOHN LIDDIARD. Illustratie door MAX ELLIS
HET WRAK VAN DEZE MAAND IS EEN MUST voor bobble-hats en anoraks omdat de St Chamond Voor de noordkust van Cornwall staan meer stoomlocomotieven dan enig ander wrak dat ik ken. Sommige documenten vermelden vijf locomotieven die als deklading worden vervoerd, maar tijdens mijn duik telde ik er zes, en de lokale schipper Dougie Wright is ervan overtuigd dat het er minstens zeven zijn. Ik heb na mijn duik aantekeningen met hem vergeleken en weet waar ik er een heb gemist, maar daarover later meer.
De St Chamond is een ander U-boot-slachtoffer uit de Eerste Wereldoorlog, getorpedeerd en op 1.5 april 30 op slechts 1918 mijl van St Ives tot zinken gebracht.
Toen ik afdaalde, zag ik voor het eerst een locomotief op de linkerkant liggen, met de schietlijn eroverheen gedrapeerd (1). Het is niet echt verrassend dat de mechanische onderdelen van een stoomlocomotief zoveel lijken op de gelijkwaardige onderdelen van een stoomschip: een cilindrische ketel met daarin de vuurhaard en veel holle buizen, waarbij zuigers de wielen aandrijven in plaats van een propelleras.
In het geval van de locomotieven op de St ChamondEr zijn vier grote aandrijfwielen aan elke kant en twee paar kleinere wielen vóór de aandrijfwielen.
Het hoofdgedeelte van het wrak ligt een paar meter van het chassis van deze locomotief, grotendeels afgeplat op de zeebodem met slechts een paar stukjes romp die naar boven steken. De lading in dit gebied bestaat voornamelijk uit stalen hoepelbanden voor de locomotiefwielen en koppelingen voor de hoofdlading pijpen (2). De rest van de lading lijkt grotendeels uit stalen buizen te bestaan, waarvan overal in het wrak clusters te vinden zijn.
Richting het midden van het schip ligt de schroefas bloot (3)De enige sporen van de tunnel zijn een paar gebogen stalen ribben. Bij een zo gebroken wrak is dat moeilijk te zeggen, maar mijn indruk is dat de schacht iets van de hartlijn naar bakboord is verschoven.
In de toekomst worden de overblijfselen van een stoommachine met drievoudige expansie vanaf de krukas naar stuurboord verspreid (4).
Verderop langs de hartlijn van het schip ligt een grote stapel stalen buizen (5). Langs deze berg naar bakboord ligt een andere stoomlocomotief op zijn kant (6), dit keer binnen de omtrek van de St Chamond’s romp.
De St Chamond was voorzien van twee ketels. Eén daarvan staat rechtop net buiten de bakboordzijde van het wrak (7), maar ik kon daar geen spoor van de andere ketel vinden. Op een diepte van slechts 20 tot 24 meter, en blootgesteld aan de volle kracht van de Atlantische stormen, had het gemakkelijk ver van het wrak kunnen worden gerold of tot schroot kunnen worden opgebroken en begraven.
Terwijl we de bakboordzijde van het wrak naar voren blijven volgen, wordt de boeg gemarkeerd door een stapel ankerkettingen en een paar ankers die nog steeds stevig in hun trospijpen zitten, terwijl de romp eromheen uiteen is gevallen. (8).
De ankerlier is naar voren gevallen en bevindt zich een paar meter van de punt van de boeg en iets aan stuurboord (9). Dit is het ondiepere gedeelte van het wrak, dat bij laag water ongeveer 20 meter diep is.
Achter de stuurboordzijde van het wrak volgt een stalen koepel (10) heeft mij in verwarring gebracht. Ik dacht eerst dat het van de voorkant van een van de locomotieven kon komen, maar daarvoor is het een beetje groot.
Het is ook aan de grote kant voor de overblijfselen van een condensorbehuizing die hier is achtergelaten toen de non-ferrometalen op het wrak werden geborgen, en misschien een beetje robuust voor een eenvoudige watertank. Mogelijk gaat het om de restanten van een vrachtstuk.
Iets verder naar achteren staan een paar locomotieven. Bij de één staat het chassis rechtop terwijl de ketel geheel verdwenen is, terwijl bij de tweede aan één kant ernaast rust (11). Het is hier dat Dougie Wright een derde locomotief buiten heeft gezien, verborgen achter dit paar vanuit het perspectief van mijn schets.
Ofwel heb ik het gemist tijdens het duiken St Chamond of misschien is het door een storm opgebroken of van het wrak weggeschoven sinds hij enkele jaren geleden voor het laatst op het wrak dook.
Verder naar achteren, aan stuurboordzijde, nog een klein stapeltje stalen buizen (12) ligt ongeveer ter hoogte van de resten van de motor.
Een vijfde locomotief ligt naar achteren gericht, redelijk intact maar net buiten de omtrek van de romp gekanteld (13). Hierin liggen een paar kapotte lieren langs wat ik zou beschouwen als de hartlijn van het schip (14). De schroefas is waarschijnlijk iets van die lijn naar bakboord verschoven.
De zesde locomotief (15) ligt iets verder naar achteren, in een vergelijkbare oriëntatie als de vorige. De ervaring van Dougie is veel uitgebreider dan de mijne, ook al is het een paar jaar geleden dat hij voor het laatst op het wrak heeft gedoken. Misschien was het originele manifest verkeerd of slecht geschreven, of misschien is er op het laatste moment ruimte gevonden om een of twee extra locomotieven te laden. Hoe dan ook, ik ben ervan overtuigd dat het er meer zijn dan de geregistreerde vijf.
Het wrak verdwijnt al snel met nog een kleine stapel stalen buizen uit de lading (16). Er zijn een paar wrakstukken verspreid achter dit punt over een kiezelzeebodem, met enkele rotsachtige ruggen op een laagwaterdiepte van 24 meter.
De overblijfselen van het achterschip bevinden zich ver aan stuurboord. Een deel van de schroefas steekt uit een klein V-deel van de kiel (17), wat leidde tot een stalen propeller die gedeeltelijk in de zeebodem was begraven. Net daarachter rusten de overblijfselen van het roer op de bodem (18).
TREINSET ONTSPOORD
Het vervoeren van troepen, munitie en andere voorraden vanuit de Franse havens naar de loopgraven van het Westelijk Front, klaar voor de ‘Big Push’ tegen de Duitsers, gepland voor de zomer van 1918, was een nachtmerrie voor de planners van het Britse leger. Ze kwamen er al snel achter dat de Franse spoorwegen de tonnen extra oorlogsmateriaal niet aankonden die achter de geallieerde linies moesten worden opgeslagen. schrijft Kendall McDonald.
Het spoor lag er, of de lijnen konden opnieuw worden aangelegd, maar bijna vier jaar oorlog hadden grote schade aangericht aan de motoren en het rollend materieel. Het enige wat je kon doen was Britse stoomlocomotieven overbrengen om de wagons te trekken. En dat is wat ze deden.
In het geval van de Franse stoomboot van 3,077 ton St ChamondEr werd gedocumenteerd dat vijf Britse stoommachines van 75 ton aan boord werden geladen als deklading in Glasgow voordat ze ze eind april 1918 naar St Nazaire zou vervoeren. Er kunnen echter op het laatste moment nog aanvullingen zijn geweest.
Op 30 april, binnen anderhalve kilometer van de noordkust van Cornwall, nabij St Ives, werd de 94 meter lange St Chamond was ongelukkig genoeg om in de periscoop te stomen U60, onder bevel van Oberleutnant Schuster, die met dezelfde U-boot van de Tweede Flotilla van de High Seas Fleet al 40 schepen tot zinken had gebracht.
Schuster maakte geen fout door zijn 41e slachtoffer met één torpedo tot zinken te brengen, hoewel kapitein Doln en zijn bemanning het schip zonder verlies verlieten.
ER KOMEN: Volg de M5 naar Exeter en vervolgens de A30 naar Hayle. Rijd Hayle binnen vanaf de Penzance-kant van de stad en keer terug over het ruige terrein aan de westkant van de haven terwijl de weg onder het spoorwegviaduct doorkruist.
DUIKEN EN LUCHT: San Pablo III, schipper Dougie Wright. Bill Bowen laat een snelle compressor draaien op de pier van Penzance.
INRICHTING: Dougie Wright kan verblijven bij lokale B&B's regelen. Er zijn ook veel kampeer- en stacaravanplaatsen in de omgeving. Toeristische informatie van Penzance kan een lijst verstrekken.
GETIJDEN: Er is een groot getijdenverschil langs deze kustlijn en bijgevolg enkele sterke stromingen. Slaperig water ontstaat bij hoogwater en bij laagwater Hayle.
LANCERING: Er zijn een aantal fouten in Hayle. Als je het gebied niet kent, wees dan heel voorzichtig als je terugkomt over de Hayle-zandbank. Het kan moeilijk zijn om het veilige kanaal tussen de brekende branding te onderscheiden. Houd er rekening mee dat de haven bij laag water enkele uren onbereikbaar is.
HOE U HET VINDT: De vermelde positie is 50 14.50N, 05 29.54W (graden, minuten en decimalen). De omringende zeebodem bestaat uit kiezelstenen met lage rotsruggen. De St ChamondDe boeg van het wrak wijst naar het noordwesten, waarbij de hoogste punten van het wrak de locomotiefketels zijn die slechts een paar meter boven de zeebodem uitstijgen.
Kwalificaties: Ondiep genoeg voor de meeste duikers.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 1149, Pendeen aan Trevose Head. Admiraliteitskaart 1168, Havens aan de noordkust van Cornwall. Ordnance Survey-kaart 203, Land's End, de hagedis en de Scilly-eilanden. Toeristische informatie van Penzance.
Pluspunten: Een ongebruikelijke lading op een voldoende geringe diepte om het hele wrak te kunnen bezichtigen zonder dat overmatige decompressie nodig is.
Nadelen: Een getijdeningang naar de haven van Hayle beperkt de vertrek- en terugkomsttijden. De locatie is blootgesteld aan een grote Atlantische grondgolf.
Met dank aan Dougie Wright, Alex Poole en leden van Penzance BSAC.
Verscheen in Diver, april 2002
