Nu iets heel anders: JOHN LIDDIARD neemt ons mee rond een Victoriaanse zeilbark met stalen romp. Illustratie door MAX ELLIS
Wrakken van zeilschepen zijn over het algemeen van groter archeologisch belang dan de wrakken van goede stoom- of dieselaangedreven schepen. Ze liggen al een hele tijd beneden, zijn tegen de rotsen gespat en de typische houten rompen zijn weggerot.
De Oregon is een uitzondering. Hoewel het in 1890 op een rif bij Thurlestone was vastgezet, werd het 810 ton wegende schip gelicht en op weg naar Plymouth voordat het op 30 meter diepte zonk. De stalen romp is grotendeels plat op de zeebodem ingestort, maar het grootste deel van de structuur van het wrak is er nog steeds en herkenbaar.
Als je het wrak van een zeilschip in goede staat wilt bekijken, moet je hier duiken.
Omdat ze klein en redelijk vlak tegen de zeebodem liggen, is de Oregon is een moeilijk te vinden wrak. Er zijn enkele kleine rotsachtige riffen in het gebied die een meter of twee boven de zeebodem uitsteken en gemakkelijk kunnen worden verward met de Oregon op een echolood.
Sommige reisgidsen publiceren transits, maar dat is het soort transit dat moeilijk te interpreteren is totdat je precies bovenop het wrak bent. De vorige keer ging ik op zoek naar de Oregon in een clubboot met behulp van transits en genoteerde coördinaten kostte het ruim anderhalf uur zoeken om te vinden, en we waren ver weg van de zoekboei die we hadden laten vallen.
Na al die moeite te hebben gedaan, werd de in de GPS geregistreerde positie overschreven door een andere reis voordat ik er toe kwam om deze naar papier te kopiëren. Dus schipper Mike Rowley heeft me geholpen met enkele zeer nauwkeurige cijfers van mv Maureen's differentiële GPS.
De boeg en achtersteven van de Oregon zijn de enige delen die ver genoeg overeind staan om een echt positieve echo te geven, dus ik ga ervan uit dat het schot op de boeg is gevallen (1).
De punt van de boeg is intact en rust op de stuurboordzijde. Bij hoog water zal de diepte ongeveer 34 meter op de zeebodem zijn en constant blijven gedurende de duik. Zelfs als het tij loopt, is de stroming niet zo sterk en heeft er geen schuurvorming plaatsgevonden.
De bovenste bakboordzijde van de boeg reikt tot 30 meter en is bedekt met een dicht bos van hydroïden, met enkele mooie pluizige anemonen verscholen onder de randen. Als de stroming een beetje loopt, vormt zich een school koolvis vlak boven de boeg, terwijl ballan-lipvissen individueel dichter bij het wrak patrouilleren.
Binnen in de boeg is het houten dek weggerot, waardoor de ankerkabelbuizen bloot komen te liggen (2). Een groot anker (3) staat op één punt net boven de boeg. Een ongelukkige visser is hier zijn sleepnet kwijtgeraakt, terwijl een oude trawlboom strak onder het anker is getrokken.
Ik vermoed dat dit veel ouder is dan de netten die tegen de bovenhoek van de boeg worden gevangen.
De ankerlier rust achter de boeg (4), rechtopstaand en vastgemaakt aan de stalen verstevigingsplaat die hem in het grotendeels houten dek zou hebben vastgezet. Het interessante aan alle lieren op de Oregon is dat ze zijn ontworpen voor spierkracht in plaats van voor motorvermogen.
Iets verder naar achteren langs het wrak staat een stalen luikomlijsting van het voorste ruim aan één kant rechtop met enkele rompplaten eroverheen. (5). Dit zorgt ervoor dat je er een klein stukje doorheen kunt zwemmen, meestal met een school pruilende geluiden die uit de weg gaan als je binnenkomt.
Boven het dek ligt hier het onderste deel van de eerste van de Oregon‘s drie masten (6). We gaan verder het wrak in, platen van de ingestorte romp (7) zijn de thuisbasis van bossen met echt goede gorgonenzeefans.
Ongeveer midscheeps een grote stalen cilinder (8) Mogelijk was het een watertank. Op een door zeilen aangedreven schip kan ik me niet voorstellen wat het anders zou zijn geweest. Hierachter bevindt zich de schacht van een vrachtlier (9).
Hierna volgt een gedeelte van de hoofdmast (10) en een stalen ring die rondhouten of zeilen op de mast zou hebben ondersteund.
Verder naar achteren bevindt zich de voet van de bezaanmast (11), rechtopstaand in een dekplaat, en direct daarachter de omlijsting van het achterruimluik (12), dit keer plat tegen het wrak.
Vanaf hier krijgt het achterschip enige structuur, ligt aan de stuurboordzijde en stijgt ongeveer 4 meter, net als de boeg. Richting de achterkant van het achterschip wordt de roerstijl, met de stuurinrichting nog op zijn plaats, net vrij van de zeebodem gehouden (13). Net als bij de boeg is over de achterkant van het achterschip een oud visnet gedrapeerd.
Een paar meter van het wrak boven het achterschip bevindt zich nog een mastvoet (14). Ik vermoed dat dit de voet van de hoofdmast kan zijn geweest (10), losgeraakt en verschoven door een gebeurtenis in de Oregonis verleden.
De lijn van de roerstijl volgen door het achterschip richting de kiel, het roer (15) ligt plat tegen de zeebodem.
Nu het wrak aan de stuurboordzijde is gevallen en ingestort, bestaat de andere kant van het wrak vrijwel alleen maar uit rompplaten en kiel, met nog meer bossen gorgonen. Aan deze kant van het wrak bevinden zich af en toe ballaststenen.
Omdat het wrak klein genoeg is om te duiken zonder veel decompressie op te bouwen, en ook gemakkelijk te navigeren is, zou het niet al te moeilijk moeten zijn om de weg terug naar het schot te vinden en de lijn te beklimmen.
NOEM JEZELF EEN PILOOT!
Je zou het gevoel kunnen hebben dat kapitein Albert Lowe pech heeft gehad met de piloot die in Falmouth was toegewezen om hem veilig het Kanaal op te brengen. Het was hem immers gelukt, zonder piloot, zijn driemastbark met stalen romp mee te nemen Oregon helemaal vanuit Iquique, Chili, rond Kaap Hoorn en over de Atlantische Oceaan met een lading natriumnitraat, schrijft Kendall McDonald.
Zijn bevelen waren heel duidelijk. Zodra hij Falmouth had bereikt, zou hij een piloot ophalen voordat hij zijn reis naar Newcastle zou voortzetten. Dus aan boord van de 60m Oregon Terwijl ze het Kanaal opvoer, was er een piloot, naast de 18 bemanningsleden en hun kapitein.
Het probleem was dat hij niet echt een piloot was. In het donker en de regen van de avond van 18 december 1890, de Oregon slaagde erin de Book Rocks te raken, vlak bij het strand nabij de dramatische boog van Thurlestone Rock in Zuid-Devon.
Kapitein Lowe zette zijn schip onmiddellijk in beweging, voelde het loskomen en vertrok toen de zee op. Maar ze zat ernstig vast en binnen enkele minuten moest de kapitein het bevel geven het schip te verlaten. De eerste boot kwam onder water zodra hij werd neergelaten, maar de tweede lancering was beter en iedereen kwam er veilig vanaf. De Oregon minuten later zonk.
Niemand, en zeker de piloot niet, wist waar ze waren. In het donker dobberden ze twaalf uur rond voordat ze een licht aan de kust zagen, dat hen naar de beschutting van het vissersdorpje Inner Hope leidde, waar krantenberichten zeggen dat “ze met grote vriendelijkheid werden behandeld”.
Het wrak van de Oregon Er werd voor het eerst gedoken door Kingston BSAC en werd geïdentificeerd aan de hand van de bouwdatum – 1875 – die in de naaf van het stuur werd gegoten toen het werd gebouwd door Mounsey & Foster uit Sunderland. Duikers hebben er veel van teruggevonden lignum vitae tuigage blokken.
GETIJDEN: Stilstaand water is twee uur na hoogwater en laagwater in Plymouth. Meer ervaren duikers kunnen tijdens het getij duiken.
ER KOMEN: Sla vanaf de M5 en de A38 linksaf de A384 op naar Totnes en neem de A381 naar Kingsbridge en Salcombe. Hope Cove is een scherpe bocht naar rechts bij het dorp Malborough, net voor Salcombe, door zeer smalle landweggetjes. Bid gewoon dat je geen karavaan tegenkomt die de andere kant op komt. Voor Dartmouth verlaat u de A381 bij Halwell en volgt u de A3122. Maureen pikt op vanaf de drijvende steiger, gewoon in het eenrichtingssysteem.
HOE U HET VINDT: De coördinaten van een differentiële GPS zijn 50 14.676N, 3 56.318W tot 50 14.697N, 3 56.295W (graden, minuten en decimalen). De boeg ligt in het zuidwesten. Merk op dat de GPS is ingesteld om OSGB-coördinaten (kaart) weer te geven in plaats van de standaard WGS-coördinaten van het GPS-systeem.
DUIKEN EN LUCHT: Van Salcombe, Kara C, schipper Alan House. Van Dartmouth, Maureen, schipper Mike Rowley.
LANCERING: Bij Salcombe is de parkeerplaats bij Shadycombe tijdens het tij bruikbaar. Hoewel duur voor een enkel weekend, kan deze slip over een week of twee voordeliger zijn en is hij het meest geschikt voor grote RIB's. Een slip bij Hope Cove (Inner Hope) heeft een redelijke lanceerprijs en is slechts een uur of twee nat aan weerszijden van vloed. Onder de slip ligt een stevig zandstrand dat geschikt is voor strandlancering met een 4×4.
INRICHTING: liveaboard Maureen. Salcombe-informatiecentrum
Kwalificaties: Meest geschikt voor sportduikers en hoger. Dit is absoluut geen duik voor beginners of net gekwalificeerde duikers.
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 1613, Eddystone Rocks naar Berry Head. Ordnance Survey-kaart 202, Torbay en South Dartmoor-gebied. Duik Zuid-Devon, door Kendall McDonald. The Wrecker's Guide to South Devon, deel 2, door Peter Mitchel.
Pluspunten: Een interessante kans om de relatief complete, maar niet intacte, overblijfselen van een zeilschip te zien. Het is klein genoeg om gezien te worden met een minimaal aantal decompressiestops, maar tegelijkertijd groot genoeg om langere duiken de moeite waard te maken.
Nadelen: Moeilijk te vinden.
Met dank aan Mike Rowley en leden van UBUC.
Verscheen in Diver, september 2001
