De rondleiding van deze maand door een U-bootslachtoffer uit de Eerste Wereldoorlog op de Noordzee is er een voor de technische duikers, en het is ook een mooie boottocht. En is het zeker de aulton? JOHN LIDDIARD vraagt zich af of het slechts een van de vele gezonken kleine kolendragende achtbanen is. Tour geïllustreerd door MAX ELLIS
HET WRAK VAN DEZE MAAND gaf mij een sterk gevoel van dejà vu. Toen ik dook op de aulton in 2011 was het net na de rondleiding door het nabijgelegen Havlide werd gepubliceerd (Wraktocht 150, juni 2011). De twee wrakken lijken zo op elkaar en bevinden zich op dezelfde diepte, dus terwijl ze onder water zijn
Ik lette er speciaal op dat ik niet per ongeluk tweemaal onder verschillende namen in hetzelfde wrak had gedoken.
Kort na de duik keek een van de andere duikers op de reis door DIVER en riep uit: “Hoe kreeg hij dat in de magazine zo snel?" Hij heeft duidelijk de datum op de omslag gemist.
Niettemin zijn er voldoende verschillen om er zeker van te zijn dat er geen sprake is van een vergissing. Dit is een ander wrak. Het is niet zo'n groot toeval. Er werden honderden kleine stoomonderzetters van een soortgelijk ontwerp gebouwd, en vele werden gebruikt om steenkool vanuit het noordoosten langs de kust te verschepen.
Ik heb in heel Groot-Brittannië met veel van dergelijke stoomonderzetters gedoken, en veel daarvan zijn als Wreck Tours te zien geweest, dus de overeenkomsten zijn niet zo ongebruikelijk.
Het is een beetje cliché, maar we beginnen onze tour bij de grote enkele ketel (1), op een diepte van 61 meter. De geschoten schipper Iain Easingwood gebruikt een ‘cat o’ nine tails’, waarbij elke staart is voorzien van ringen van lood. Hij gaat recht naar beneden en omhelst alles waar hij op terechtkomt, zodat hij niet per ongeluk loskomt.
Oriëntatie is eenvoudig. Achter de ketel is het wrak meer bebouwd, en vooraan is het vrijwel vlak tot op de zeebodem.
Direct vóór de ketel bevindt zich een reservepropeller (2), bevestigd aan een dekplaat of een naar achteren gevallen schot. De Havlide had ook een reservepropeller vóór de ketel, maar deze stond iets verder naar voren.
Terwijl ze over de ribben van de romp naar voren lopen, worden grote brokken steenkool uit de lading door het ruim verspreid (3).
Tussen de twee ruimen een paar vrachtlieren (4) zijn bevestigd op een enigszins scheve dekplaat. Nogmaals, opmerkelijk vergelijkbaar met de Havlide, hoewel er geen dahlia-anemoonmonster op zit aulton.
Iets verder naar bakboord heeft dit wrak de stomp van een mast (5) met een ijzeren ring om het houten bovendeel op te treden.
Voorwaarts vanaf de lieren, een anker met Admiraliteitspatroon (6) ligt aan de voorkant van het ruim.
Het wrak wordt nu smaller tot aan de boeg, met de ankerlier (7) ondersteboven en kantelde over de stuurboordzijde van de boeg.
Een bovenste deel van de romp vanaf de bakboordzijde van de boeg is omgedraaid en ligt nu recht naar voren vanaf de achtersteven (8), waarschijnlijk ooit door een trawler getrokken. Het zeebodemniveau bedraagt 62 meter.
We gaan nu weer naar achteren langs de stuurboordzijde van het wrak, de overblijfselen van een verbinding tussen dek en schot (9) ligt recht uit de zijkant, misschien daarheen getrokken door dezelfde sleepnet die het gedeelte van de boeg verschoof.
Onze route kruist de twee ruimen, langs nog meer stukjes steenkool en terug naar de ketel. Als je de reserveschroef vanaf de stuurboordzijde bekijkt, steekt er een klein plaatje onderuit dat een intacte patrijspoort draagt (10).
Achter de ketel is de romp nog intact en steekt een paar meter boven de zeebodem uit. De aulton werd aangedreven door een drievoudige expansiemotor (11). Met de motor aan het achterschip bevindt zich slechts een kort stuk as vóór de vierbladige propeller (12). Het roer blijft op zijn plaats en is recht vooruit gericht.
Bij het beklimmen van de roerstijl is de besturing bovenaan een eenvoudige T-balk (13). Hier komen we bij een anomalie die twijfel doet rijzen over de identiteit van dit wrak. Uit gegevens blijkt dat de aulton was uitgerust met een 12-ponder achterstevenkanon, maar er is geen kanon, geen kanonbevestiging en geen teken van de schade die een sleepnet zou hebben veroorzaakt als hij het kanon had vastgegrepen en weggesleept.
Dus misschien is dit niet de aulton helemaal niet. Misschien is het een van de vele andere kleine achtbanen die verloren zijn gegaan tijdens het vervoeren van kolen.
In plaats van een kanonmontage is er een luikhoofd (14) naar een klein achtercompartiment met een kleine lier ernaast (15).
Onder het puin bevinden zich enkele grote porseleinen potten, wellicht ooit gevuld met benodigdheden voor de kombuis.
Ten slotte stijgt onze tour boven de motor en volgt een grote koperen stoompijp (16) terug naar de ketel, waar het ondiepste deel van het wrak de waterafscheider is (17), die als een vuilnisbak aan de achterkant van de ketel staat.
In dit specifieke geval was het duikplan dat iedereen de shotlijn zou bestijgen, waarbij de laatste duiker naar boven een luie shot zou ontkoppelen, zodat we allemaal comfortabel konden afdrijven tijdens het decomprimeren.
UB83HET ENIGE SUCCES
AULTON, stoomachtbaan. GEBOUWD 1899, GEZOND 1918
OORSPRONKELIJK GEBOUWD IN 1899 door R Williamson & Son uit Workington, met machines van Ross & Duncan uit Glasgow, werd deze achtbaan van 634 ton genoemd Zigeuner door haar oorspronkelijke eigenaar, de Waterford Steamship Co.
Eigendoms- en naamsveranderingen kwamen vaak voor, eerst in Ierland en daarna naar Schotland. Andere namen vóór aulton waren Ardence en Melford.
Op 23 maart 1918 heeft de aulton was eigendom van en werd geëxploiteerd door Adam Brothers uit Aberdeen, die regelmatig kolen vervoerde van Seaham naar Aberdeen.
Om 6.20 uur in de ochtend de onderzeeër UB83, onder bevel van Oberleutnant Günther Krause, zette een enkele torpedo in de aulton. Twee van de bemanningsleden kwamen om door de explosie en de overige 13 werden veilig verlaten, om door een patrouillevaartuig te worden opgepikt en in Berwick te landen. De aulton zonk binnen vijf minuten.
UB83, gelanceerd in september 1917, was een kleine U-boot voor de kust die tijdens zes patrouilles opmerkelijk weinig succes had. De aulton was het enige schip van UB83 dat tot zinken werd gebracht.
Later op dezelfde dag zette Oberleutnant Krause een torpedo in de tanker Meline, dat zich in ballast bevond, maar ze overleefde de explosie.
Op 10 september 1918, UB83 werd op zijn beurt tot zinken gebracht voor de Moray Firth, ongeveer 42 kilometer ten oosten van Wick, door dieptebommen van HMS Ophelia.
Tour Guide
HOE ER: Eyemouth ligt aan de A1107, vlak bij de A1. Eenmaal in Eyemouth volgt u de borden naar de haven. Als u het havengebied binnenkomt, ligt de Harbourside aan de noordkant.
HOE U HET VINDT: De aulton zit rechtop op een vlakke zeebodem met boeg naar het noorden. GPS-coördinaten zijn 55 44.857 N, 001 45.339 W (graden, minuten en decimalen).
GETIJDEN: Slap water komt drie uur na hoog- of laagwater bij Eyemouth.
DUIKEN & GAS: Bootcharterbedrijf Mariene zoektocht opereert vanuit Eyemouth, 01890 752444. Het heeft een volledige gasfaciliteit aan de havenzijde.
ACCOMMODATIE: The Harbourside biedt accommodatie in stapelbedden, een lounge, tv, gratis internettoegang en een zeer efficiënte droogruimte voor spullen.
LANCERING: Glip bij Eyemouth.
Kwalificaties: Een technische wrakduik, maar nog steeds binnen het bereik van normoxische trimix.
AANVULLENDE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 160, St Abbs Ga naar de Farne-eilanden. Ordnance Survey-kaart 67, Duns, Dunbar & Eyemouth. Berwickshire duiktoeristenvereniging. Duik Verblijf.
PROS: Veel plezier bij het proberen om zonder enige twijfel de identiteit van dit schip vast te stellen!
CONS: Een lange boottocht, ongeacht uw vertrekpunt.
DIEPTE: 45m +
Met dank aan Iain Easingwood.
Verscheen in DIVER november 2013
