We hebben deze maand een double-header waar u van kunt genieten: twee kleine schepen die binnen tien jaar na elkaar tot zinken zijn gebracht in het midden van het Victoriaanse tijdperk voor de kust van Pembrokeshire. JOHN LIDDIARD leidt de tour, terwijl MAX ELLIS de illustraties verzorgt
ONZE TWEEDE Pembrokeshire mini-tour is van de 232 ton wegende raderboot Whitehaven, dat opnieuw onder rustige omstandigheden strandde, dit keer net buiten de zuidkant van Ramsey Sound. Het wrak ligt langs een geul met de ketel op zijn kop (1).
Kapitein Mark Deane, bijgestaan door Bob Lymer, had er eerder een kleine boei aan vastgemaakt, dus we verspilden geen tijd met het vinden van het wrak.
Aan de zijkant van de ketel bevinden zich een stoomreservoir en een droger (2) wijst ongeveer naar achteren.
Het wrak ligt nu losjes verspreid over de rotsachtige geul, helemaal tot aan een klein deel van de achtersteven (3), met een gat er doorheen waar het roer zou zijn gemonteerd.
De bovenkant van de roerpaal, waar de roerarm nog aan vastzit, ligt net opzij (4). Dit is het diepste punt van het wrak op 18 meter bij laagwater.
Als we weer vooruit gaan, bevinden de grotere wrakstukken zich aan de stuurboordzijde van de ketel (5).
Als u echter net vóór de ketel naar bakboord gaat, wordt een deel van de stoompijp zichtbaar (6) naar voren richting de motor.
Het eerste teken van de bewegende machinerie is een as en een naaf van het bakboordscheprad (7), nog steeds door een deel van de krukas en drijfstang verbonden met de tweecilinder compoundmotor (8).
Deze was schuin en vóór de schoepenwielen gemonteerd; daaronder zijn de wigvormige steunen nog zichtbaar.
De naaf van de stuurboordpeddel (9) is van de as afgebroken en ligt naast de motor.
De oriëntatie van de motor heeft sommige duikers ertoe gebracht te denken dat het uiteinde dat we zojuist hebben bezocht de boeg is.
Met peddels is het niet nodig om ketels vóór de motor te monteren, omdat er geen as naar achteren naar een propeller leidt.
Verder naar voren, de overblijfselen van een schot (10) overspan de breedte van het wrak. Iets verder naar voren en schuin over de stuurboordzijde van het wrak bevindt zich een mastgedeelte (11).
Terwijl het wrak smaller wordt, komt onze rondleiding bij de tweede ketel (12), opnieuw opgeklapt met de ovens bovenaan en de stoomdroger (13) naar stuurboord uitsteekt.
Rekening houdend met het gewicht van water in een ketel, zou het plaatsen van een ketel aan beide uiteinden met de motor in het midden een mooi uitgebalanceerde romp hebben opgeleverd met ruimte voor een klein ruim naast de motor.
Na delen van de stuurinrichting aan de achtersteven te hebben gezien, is het definitieve bewijs dat dit inderdaad de boeg is een klein anker met Admiraliteitspatroon (14).
MEER SLECHTE NAVIGATIE
DE WITHAVEN, raderboot. GEBOUWD 1875, GEZOND 1879
DE PRAKTIJK VAN HARDLOPEN commerciële zeilschepen werden uitgebreid met het gebruik van stoomsleepboten om ze aan beide uiteinden van hun reizen in en uit de haven en in kustwateren te slepen. Lang nadat schroefvoortstuwing de norm werd, werden sleepboten nog steeds gebouwd met schoepenwielen voor wendbaarheid.
Op een schip zo klein als een sleepboot was het praktisch om de schoepenas met een koppeling te bouwen, waardoor de schoepenboot om zijn eigen middelpunt kon draaien. Zeil en peddels, twee verouderde technologieën, verlengden hun werkzame leven samen.
De 232 ton zware ijzeren raderboot Whitehaven was een van een opeenvolging die eigendom was van de Trustees van Whitehaven Harbor in Cumbria. Het werd in 1875 gebouwd door de Whitehaven Shipbuilding Co, met 80 pk samengestelde machines door Rankin & Blackmore uit Greenock.
Rankin & Blackmore, een specialist in schoepenmotoren, bouwde later degene die de Waverley, een raderstoomboot die nog steeds passagiersreizen uitvoert.
Op 21 mei 1879 werd de Whitehaven was op doortocht van Liverpool naar King Road, aan de monding van de rivier de Avon in het Kanaal van Bristol. Kapitein James Hodgson en zijn tienkoppige bemanning hadden twaalf passagiers aan boord.
De zee was kalm, maar mistig toen, terwijl we door Ramsey Sound reden, de aandacht van kapitein Hodgson werd gevestigd op een rimpelige zee zo'n 150 meter verderop. Hoewel hij zich bewust was van het gevaar van Horse Rock, ondernam Hodgson geen ontwijkende actie, omdat hij dacht dat de rimpel deel uitmaakte van de getijdenrace aan het einde van het geluid.
Om 10 uur is de Whitehaven sloeg toe en ging vervolgens verder met het tij om voor Porth Clais te zinken. De onderzoeksrechter heeft het verlies van de Whitehaven tot onzorgvuldige navigatie, en schorste kapitein Hodgson.
GIDS
ER KOMEN: Volg de M4 en A40 naar Haverfordwest en verder naar St David's. Vanaf daar wordt Porth Clais aangegeven.
HOE U HET VINDT: GPS-coördinaten zijn 51 50.876 N, 005 16.790 W (graden, minuten en decimalen). Het wrak ligt in geulen en is daarom lastig te vinden. De ligging is ongeveer 700 meter ten zuiden van Half Tide Rock. Er kan een kleine boei aan de ketel worden bevestigd. Als dit niet het geval is, kan het nodig zijn om een opname te maken van de GPS-coördinaten en een onderwaterzoekopdracht uit te voeren.
GETIJDEN: Slank water is ongeveer twee uur na laagwater Milford Haven. Ervaren duikers kunnen mogelijk bij doodtij naar het wrak duiken.
DUIKEN & LUCHT: Celtic Diving exploiteert hardboat charters Wandrin’ Ster uit Fishguard Harbour, 07816 640684. De dichtstbijzijnde bron van nitrox is Old Mill Diving Services nabij Milford Haven, 01646 690190.
INRICHTING: B&B via Celtic Diving bij Pwll Dewi.
LANCERING Lanceer over de slip en het strand van Porth Clais. Alleen bij hoogtij is de slip nat.
Kwalificaties: Instapniveau (bij weinig water).
VERDERE INFORMATIE: Admiraliteitskaart 1482, Plannen in Zuidwest-Wales. Ordnance Survey-kaart 157, St David's en Haverfordwest-gebied. Toeristische informatie Fishguard, 01348 872037.
Pluspunten: Een ongewone gelegenheid om met een raderboot te duiken.
Nadelen: Moeilijk te vinden, omdat het tussen rotsachtige geulen ligt.
DIEPTE: -20 m
Met dank aan Bob Lymer, Mark Deane, Jim Hopkinson en Ron Young
Verscheen in DIVER maart 2012
