Suckerfish heeft nare gewoonten, beaamt JAMIE WATTS – maar als je beter kijkt, kunnen duikers hun verlossende eigenschappen waarderen. Ze kunnen ook goed lachen als ze zich vastklampen aan nietsvermoedende vrienden, zoals fotograaf MALCOLM NOBBS
IN SEPTEMBER 2013Malcolm was aan het genieten van een duik bij Osprey Reef in de Australische Koraalzee toen zijn vriend Mick Todd plotseling een schijnbaar ongepaste interesse in Malcolms achterwerk ontwikkelde.
Nog zorgelijker was het toen Mick Malcolms kont begon te fotograferen. Hij was toch zeker niet naakt?
Terug aan boord liet hij zijn foto zien van een remora die stevig op Malcolms billen zat.
Op het eerste gezicht zijn remora behoorlijk weerzinwekkend. Haaienzuigers, walviszuigers, schildpaddenzuigers, zelfs marlijnzuigers – zuigen op de huid van een gastheer lijkt gewoon verschrikkelijk, parasitair, bloedzuigerachtig. De gelateerde, scherpgerande ovale zuignap bovenop het hoofd ziet er ook onaangenaam uit.
Dan zijn er de enorme starende ogen en die verwarrende onderkaak, langer dan de bovenkaak, waardoor het dier ondersteboven lijkt. Remora's hebben de gewoonte om zijwaarts rond de gastheer te bewegen en lijken zich niet al te veel zorgen te maken over welke kant boven is - soms staan ze echt ondersteboven.
Alles wat door de oceanen reist, is uitstekend gestroomlijnd, en zelfs als je een remora geen parasiet noemt (en je kunt er hoe dan ook over discussiëren), veroorzaakt het zeker weerstand.
Als je er een van een bewegende gastheer probeert te trekken, graven de ribbels op de zuignappen zich in en kunnen ze in de huid snijden. Het gebruik van remoras als ‘manta-stuur’ is meer dan onbeleefd.
De sucker is een modificatie van de dorsale vinIn feite splitsten de stekels zich naar beide kanten af, werden vervolgens afgevlakt tot latten en gevormd tot een kussen. De zuigkracht is naar verluidt gebruikt bij het “vissen” op schildpadden, waarbij een remora aan een riem werd ingegooid om zich aan een schildpad te hechten, die vervolgens werd binnengehaald.
Remora's hebben ook nare eetgewoonten, waarbij uitwerpselen en afgestorven, dode of beschadigde huid allemaal op het menu staan.
Ecologisch gezien is dit logisch: laat de grote, efficiënt bewegende voedermachine voedsel verzamelen en maak vervolgens gebruik van de verspilde calorieën. Het is misschien elegant, maar fysiek is het onaantrekkelijk.
Ik heb ook gezien dat verschillende duikers grappige, ongewenste aandacht kregen, meestal in het kruis of de billen, zoals bij een te volhardende terriër met de beentjes.
Is er dan iets verlossends aan deze lelijke kleine wezens? Nou ja, (natuurlijk!). Uit voedingsonderzoek is gebleken dat remoras een voorkeur heeft voor parasitaire roeipootkreeftjes, wat bijzonder vervelende kleine monsters zijn die zich diep in de huid van grote dieren nestelen en hun bloed, blubber en huid zuigen en kauwen.
De remora's ruimen waarschijnlijk veel van de meer onaangename gravende zeepokken op voordat ze ook hun gastheer goed te pakken krijgen, en kunnen vervelendere soorten zoals prikken en koekjessnijderhaaien wegjagen. Voeg daarbij het verwijderen van dode huidcellen van wonden, en remora's klinken eerder als schoonmaakvissen en huidverzorgers aan boord.
HET WORDT BETER. Kleine en jonge remora's reizen in kieuwen of monden. Kieuwparasieten zijn een constante aanslag op alle vissen, dus de remora's vervullen hier al vanaf jonge leeftijd een waardevolle dienst.
Ik ben niet op de hoogte van onderzoeken die dit verifiëren, maar ik hou van het idee van een remora die samenleeft met zijn gastheer: een schattige tandenborstel voor huisdieren waarmee je opgroeit. En als je ze in een ander licht bekijkt, kunnen ze bijna schattig zijn.
Toen ik voor de kust van Bali dook, voelde ik iets zachts tegen mijn dij aanduwen. Ik draaide me instinctief om en joeg een dertig meter lange haaienzuiger weg. Zijn grote ogen en pruilende onderlip slaagden erin de pijn van mijn reactie over te brengen, en hij sloop weg om zich bij twee anderen te voegen.
Er was geen gastheer in de buurt en ik volgde ze een tijdje. Ze zwemmen behoorlijk goed en elegant, en ze beschreven langzame, kronkelende cirkels, waarbij ze het kleine zoöplankton oppikten dat zichtbaar langs de zwarte zandhelling zwermde.
Veel sukkels brengen een aanzienlijk deel van hun leven vrijzwemmend door, waarbij ze plankton uitkiezen.
Een van deze drie was aanzienlijk kleiner dan de anderen, en begon parallel te lopen met zijn grotere neef, gleed eronderdoor in de slipstream en probeerde zich vervolgens met zijn hoofddeksel vast te maken voor een ritje. De grotere vis schudde het van zich af, opnieuw met die blik van schrik en verontwaardiging.
Er zijn acht soorten haaienzuigers, waaronder twee soorten Echeneis-haaienzuigers, slanke vissen met een donkere streep die van de snuit door het oog naar de staart loopt, en de vijf soorten gedrongen, lichtgrijs/bruine remora's met een zachter patroon (geslacht Remora).
De remora-soorten hebben duidelijke voorkeuren voor specifieke gastheren. Twee geven de voorkeur aan marlijnen en andere zeilvissen; de een hecht aan manta's en de ander geeft de voorkeur aan walvissen, waarbij het grootste lid van het geslacht een generalist is op het gebied van grote dieren.
De achtste soort in de familie is de kleine, zeldzame slanke haaienzuiger, die een groot deel van zijn tijd vrij leeft.
Verscheen in DIVER oktober 2016