Tegenwoordig kan elke vierkante centimeter van de wereld worden geïnspecteerd via satellieten, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog slaagde de Japanse Keizerlijke Marine erin het grootste deel van haar Pacifische vloot te verbergen in een versterkt atol in Micronesië. Toen de Amerikaanse strijdkrachten de waarheid over Truk Lagoon ontdekten, was het spel voorbij – maar de gewelddadige aanval verraste de Japanners volledig. In de eerste van een tweedelige speelfilm doet JESPER KJØLLER verslag van de actie en de ongelooflijke erfenis ervan
OOIT SINDS HET KIJKEN Jacques Cousteau's documentaire Lagoon of Lost Ships Toen ik een kind was, wilde ik de plaats bezoeken, zo ver van mijn geboorteland Denemarken. Duizenden wrakduiken later, en 25 jaar nadat ik als duiker ben gecertificeerd, bevind ik me eindelijk voor de eerste keer in Truk Lagoon.
Ik wil goed uitgerust aan het avontuur beginnen en afgestemd op de Pacifische tijdzone, dus aangekomen op het kleine vliegveld op Weno, ben ik van plan mijn jetlag aan te passen in het Blue Lagoon Resort, waar ik twee nachten eerder heb geboekt aan boord van de Truk Master.
De weg van het vliegveld naar het resort is in slechte staat, maar het landschap is exotisch. Vrouwen lopen in kleurrijke outfits met bloemen in het haar over de weg, alsof ze net uit een Gauguin-schilderij zijn gestapt.
Vreemd genoeg lijken de auto’s allemaal rechts gestuurd te hebben, maar rijden ze hier niet links. Misschien liggen daarom zoveel auto’s vernield langs de weg?
Blue Lagoon Resort is een wat armoedige lodge met een zeer relaxed serviceconcept. Er wordt echter gezegd dat het het beste resort op het eiland is. Ik herinner mezelf eraan dat Truk een arme en afgelegen locatie is, en ik breng het grootste deel van de twee dagen in het resort door met het lezen van de historische achtergrond van het avontuur dat voor mij ligt.
Geheime vesting
Er waren al banden tussen Japan en Truk aan het einde van de 19e eeuw, toen Japanse zeevaarders de eilanden binnen het enorme atol begonnen te bezoeken. Na de Eerste Wereldoorlog kreeg Japan formeel een mandaat om Micronesië te besturen als onderdeel van het Verdrag van Versailles.
Japanse expats vestigden zich op de eilanden en ontwikkelden de infrastructuur. De twee culturen vermengden zich, waarbij interraciale huwelijken niet ongewoon waren, een feit dat tegenwoordig duidelijk blijkt uit de gelaatstrekken en namen van de lokale bevolking.
Toen Japan in de jaren twintig en dertig steeds meer gemilitariseerd raakte, erkenden marineofficieren de voordelen van de beschutte lagune en veranderden ze Truk in het geheim in een versterkt bolwerk.
De lagune was ideaal gelegen halverwege Hawaï en de Filippijnen, en Truk werd het belangrijkste bevoorradingsstation van Japan voor zowel commerciële als militaire operaties in het Pacifische gebied.
De militaire versterking van de lagune was een directe schending van het Verdrag van Versailles, maar de Japanners slaagden erin de versterking in het grootste geheim uit te voeren en buitenlanders mochten het gebied niet bezoeken.
Deskundige bemanning
Ik verlaat de vaste grond om aan boord van de Truk Master te gaan. Het staat in schril contrast met het vermoeide resort: op de boot is alles schoon, effectief en gestroomlijnd. De lokale bemanningsleden zijn erg vriendelijk, behulpzaam en spreken uitstekend Engels, en het liveaboard is ruim, met grote hutten en voldoende ruimte voor camera's en uitrusting.
De satellietgebaseerde wifi op de boot is waarschijnlijk de snelste en meest betrouwbare in Micronesië. Het gebruik ervan is echter duur, dus het is verstandig om de internettijd tot een minimum te beperken – of om een tijdje volledig van het netwerk af te zijn.
De boot wordt geleid door de ervaren Britse schipper Martin Cridge, een enthousiaste wrakduiker, en onze 10-daagse reis wordt geleid door de jonge maar zeer bekwame Cruise Director Aron Arngrímsson uit IJsland. De gecombineerde uitgebreide kennis van de wrakken van Martin en Aron en hun enthousiasme voor Truk voegen een extra dimensie toe.
Bovendien kennen de lokale duikgidsen van Truk Master alle hoeken en gaten van de wrakken – ze zijn er letterlijk mee opgegroeid.
De boot heeft een mooie referentiebibliotheek in de salon, dus nadat ik mijn uitrusting en camera heb opgesteld, vervolg ik mijn studie van Operatie Hailstone terwijl ik wacht tot de reis begint.
Zittende eend
De Amerikanen vermoedden dat Truk Lagoon werd gebruikt als Japanse ankerplaats, maar ze hadden geen idee van de enorme omvang van de militaire operatie in de lagune. Op Truk woonden en werkten ruim 40,000 Japanse burgers. Er lagen meer dan 1000 oorlogs- en bevoorradingsschepen afgemeerd, en in totaal waren er vijf vliegvelden die bijna 500 vliegtuigen ondersteunden.
Onder de schepen bevonden zich slagschepen, kruisers, onderzeeërs, vliegdekschepen en bovendien een groot aantal hulpschepen, bevoorradingsschepen en tenders.
Naarmate de oorlog vorderde, kwamen de geallieerde troepen geleidelijk dichterbij. Begin februari 1944 werd de lagune overvlogen door twee Amerikaanse PB-4Y Liberator-verkenningsvliegtuigen vanaf een basis op de Salomonseilanden.
De Japanners probeerden de spionagevliegtuigen neer te halen, maar de Amerikaanse piloten wisten te ontsnappen, met onthullende verkenningsfoto's. Het geheim was bekend. De Amerikaanse generaals begonnen onmiddellijk met het plannen van een luchtaanval vanaf vliegdekschepen. Operatie Hailstone werd bedacht.
De Japanse commandanten, die zich realiseerden dat Truk een leugenaar was, besloten de waardevollere oorlogsschepen te evacueren naar een andere basis in Palau. Maar veel vrachtschepen bleven achter, en andere kwamen nog steeds binnen, niet wetende dat hun dekking was verbroken.
Sommige schepen konden zich niet verplaatsen omdat ze in reparatie waren of bezig waren met het lossen van vracht. Er was ook een tekort aan brandstof.
Een paar schepen waren leeg, maar velen hadden ruimen en dekken vol met tanks, mijnen, artillerie, landvoertuigen, reserveonderdelen voor de luchtvaart, brandstof en andere benodigdheden voor de Japanse oorlogsmachine.
Stillevens
Na een paar opwarmduiken is het tijd om te duiken op de machtige Shinkoku Maru, die volledig bedekt is met zachte en harde koralen. De bovenbouw is zo begroeid met zeeleven dat het wrak tijdens de orkaan van maart 2015 extra zwaar te verduren kreeg. Door het extra gewicht van de koralen bezweek de trechter tijdens het ruwe weer.
Er is zoveel natuur te beleven op Shinkoku dat je bijna vergeet dat dit een rif van metaal is. Overal zwermen wolken glasvisjes in de schaduw tussen enorme takken zacht koraal. Elke vierkante centimeter is bedekt met koralen of enorme zeeanemonen met hun anemoonvissen. De reling van het schip is onzichtbaar achter al het begroeiing.
Een grijze rifhaai volgt ons van een afstand, en de plaatselijke schildpad gluurt uit een van de ruimen en zwemt langzaam weg.
Met zoveel leven is het geen wonder dat Shinkoku Maru een populaire nachtduik is.
Maar als je even vergeet dat je aan het duiken bent in een gerenommeerd scheepswrak uit de Tweede Wereldoorlog, word je aan die realiteit herinnerd wanneer je door het explosiegat aan stuurboord navigeert en de enorme machinekamer binnen kronkelt.
De lagere delen zijn vrij smal en vereisen een gids die de route goed kent. Het bovenste deel van de machinekamer daarentegen is een enorme kathedraal met een zwakke lichtschijnsel dat door het dakraam bovenaan dringt.
Op het dek, dat zich op ongeveer 18-20 meter hoogte bevindt, zijn er tal van details om van te genieten. Gedeeltelijk bedekt de wijzerplaat van de achterste machinetelegraaf zit een witte zeeanemoon, compleet met een kleine anemoonvis.
Het is verleidelijk om Truk Lagoon te omschrijven als het grootste onderwatermuseum ter wereld, maar iemand heeft het concept een beetje verkeerd begrepen. Ik neem aan dat het goedbedoelende lokale duikgidsen zijn die de line-ups van artefacten hebben geregeld die zo typerend zijn voor Truk.
Op de meeste wrakken zie je stillevens van flessen, porselein, laarzen, munitie, gas-maskers, kookgerei en allerlei snuisterijen netjes gerangschikt in fotogenieke posities.
Een meer naturalistische benadering zou een betere indruk van het leven aan boord geven, maar ik ben er zeker van dat deze arrays met goede bedoelingen zijn samengesteld.
In de bovenbouw zwemmen we de ziekenboeg in, compleet met operatietafel. Iemand heeft een assortiment grote botten op tafel gelegd, maar ik betwijfel ernstig of het menselijke botten zijn.
Op de brug staan maar liefst twee intacte machinetelegrafen en een mooie kompasbehuizing, maar de brug wemelt van zoveel vissen dat het bijna onmogelijk is om foto's te maken.
Ik ben nog maar een paar duiken in de reis, maar ik ben geneigd Shinkoku Maru te nomineren als mijn voorlopige favoriet. De combinatie van alle intacte maritieme hardware, het indrukwekkende zeeleven en de kathedraalachtige machinekamer zal moeilijk te verslaan zijn.
De historische setting maakt de duiken op Truk uniek, en ik duik terug in de geschiedenisboeken terwijl ik aan het ontgassen ben voor de volgende duik.
Eenzijdige strijd
Op 16 februari 1944 naderde een krachtige Amerikaanse marine-aanvalsmacht, bestaande uit kruisers, slagschepen, vliegdekschepen, patrouilleonderzeeërs en bevoorradings- en ondersteuningsschepen, onopgemerkt de lagune.
Het feit dat de Japanners de zware oorlogsschepen hadden geëvacueerd, maakte Truk veel kwetsbaarder, en zelfs als de Japanse keizerlijke strijdkrachten een aanstaande aanval vermoedden, waren ze nog steeds overrompeld toen Operatie Hailstone de volgende ochtend bij zonsopgang begon.
Grumman F6F Hellcat-gevechtsvliegtuigen vlogen over de lagune en vernietigden de Japanse luchtmacht.
Aan het begin van de oorlog hadden Zero-jagers de geallieerde gevechtsvliegtuigen overtroffen, maar ze waren geen partij voor de nieuwe, krachtige Hellcats, en de Japanse piloten waren jong en onervaren.
De luchtaanval op Truk was zo snel en krachtig dat hij leek op de Japanse aanval op Pearl Harbor in 1941. Het was tijd voor terugverdientijd.
Veel Japanse vliegtuigen kwamen nooit in de lucht; ze werden op de grond gesloopt. Anderen werden neergeschoten toen ze opstegen, of tijdens korte, gewelddadige luchtgevechten met de Hellcats.
De Amerikaanse strijdkrachten kregen binnen een paar uur de controle over het luchtruim boven de lagune en begonnen al snel golf na golf bommenwerpers te lanceren om zowel de nu kwetsbare vrachtschepen als de landinstallaties aan te vallen.
Gedurende de rest van 17 februari en tot en met de 18e lieten Douglas Dauntless, Grumman Avenger en Curtiss Helldiver bommenwerpers hun dodelijke lading vallen op de weerloze Japanse vestingwerken en vrachtschepen. Het was een eenzijdige strijd.
Operatie Hailstone resulteerde erin dat de Japanners drie lichte kruisers, vier torpedobootjagers, acht kleinere oorlogsschepen, 32 koopvaardijschepen en ongeveer 275 vliegtuigen verloren.
Overname van de natuur
Vanaf het begin zijn de duikoperators in de lagune zich bewust geweest van het belang van het bewaken van de onderwaterschatten die bezoekers aantrekken. Er is goede zorg besteed aan het beschermen van de wrakken tegen plundering.
Bij het verlaten van de eilanden wordt de bagage waarschijnlijk grondig doorzocht (mij werd verteld dat er geen röntgenapparaat op de luchthaven aanwezig is). Als je betrapt wordt met overblijfselen uit de wrakken in je bagageriskeert u een boete van 10,000 dollar, of zelfs een gevangenisstraf.
Het is onvermijdelijk dat sommige artikelen in de loop der jaren zijn verdwenen. Er zijn echter nog zoveel interessante voorwerpen aan boord van de schepen, dat er voor iedereen ter plekke genoeg te beleven is.
Na 73 jaar op de bodem gaan de schepen langzaam kapot. Eén ding is de corrosie, die op natuurlijke wijze zijn sporen nalaat en na verloop van tijd het metaal uitwist, maar de uitgebreide koraalkolonisatie helpt ook om de contouren en details te vervagen, vooral op de ondiepere wrakken.
Op veel plaatsen zijn de wrakken zo bezaaid met koralen dat je een goede verbeeldingskracht (en een gedegen kennis van maritieme architectuur en functie) nodig hebt om te begrijpen waar je naar kijkt. Ik vind het wel leuk.
Er is iets bemoedigends aan het zien hoe de onderwaterflora en -fauna haar ruimte terugwint, als ze voldoende tijd krijgt. Het is alsof je kijkt naar de wortels van een grote boom die zich door een dikke laag asfalt wringen. Vroeg of laat zal de overname van de natuur in Truk voltooid zijn.
De geur van benzine
Na de oorlog besteedde niemand enige aandacht aan de Japanse schepen op de bodem van de lagune. De wereld probeerde de wonden na de Tweede Wereldoorlog te genezen, maar er werden nauwelijks reddingsacties ondernomen.
De lokale bevolking in Truk kreeg te maken met de giftige realiteit van de oorlog waarvan ze nooit enig deel wilden hebben. Veel van de schepen lekten in aanzienlijke hoeveelheden olie en vliegtuigbrandstof. Zelfs vandaag de dag is op enkele wrakken de geur van benzine duidelijk boven het oppervlak te horen.
Het leven op de eilanden ging gewoon door, en de verlaten militaire installaties vonden óf een civiel doel óf werden gewoon achtergelaten om te ontbinden toen de natuur het overnam.
De wrakken werden vergeten. En al snel werd ook Truk vergeten.
Totdat 25 jaar later een zekere Franse onderwateronderzoeker opdook…
Volgende maand gaat Jesper Kjøller verder met het verkennen van de moderne Truk, terwijl hij in de voetsporen treedt van Jacques Cousteau.
Lagune van verloren schepen – Roestige pelgrimstocht naar Truk Pt 2
PANELEN
CHUUK of TRUK?
Chuuk is de juiste en huidige naam om te gebruiken sinds de Federale Staten van Micronesië (FSM) in 1979 werden gevormd. Chuuk betekent “berg” of “bergachtig” in de lokale taal. Truk gebruiken is hetzelfde als Sri Lanka Ceylon of Thailand Siam bellen. Tijdens de oorlog heette de plaats echter Truk, en ook toen de wrakken in 1969 door het Cousteau-team werden herontdekt – en – cruciaal – Truk Lagoon blijft een bekend merk in de duikwereld.
TRUK-MEESTER
De nieuwste liveaboard in de regio, Truk Master, neemt maximaal 16 gasten mee op trips van zeven of tien nachten in de lagune, plus af en toe uitstapjes naar Bikini Atoll. Gezien de lange afstanden, het tijdsverschil en de enorme hoeveelheid bezienswaardigheden, worden reizen van 10 nachten sterk aanbevolen. Het schip heeft vier dekken die ruimte bieden voor ontspanning, duikuitrusting en cameravoorbereiding, en is geschikt voor technische duikers op open en gesloten circuit. Master Live Aboards-website
