WRAKKUIKER
Oldenburg door twee wereldoorlogen
Het was het belangrijkste Duitse raiderschip in de Eerste Wereldoorlog en zonk uiteindelijk als koopvaardijschip in een Noorse fjord tijdens een RAF-aanval in de Tweede Wereldoorlog. Ze ligt op 1 meter diepte – en hoe vaak kun je een diepe wrakduik maken vlak voor de kust? vraagt RENE B ANDERSEN
Er zijn nog steeds patrijspoorten op het wrak. Voordat de Oldenburg zonk, brandde ze zwaar, daarom zijn er open ruimtes die toegang naar binnen mogelijk maken.
Verscheen in DIVER november 2018
DE PUNGO IS GEBOUWD in 1914 om bananen tussen Kameroen en Duitsland te vervoeren, maar ze kon de Eerste Wereldoorlog niet vermijden. Ze kwam in 1915 in Duitse marinedienst en werd omgebouwd tot een raiderschip.
Raiders waren koopvaardijschepen – voornamelijk koelschepen omdat ze waren ontworpen voor snelheid – die wapens en mijnen aan boord hadden.
Ze zouden onder een valse naam en vlag varen, met gecamoufleerde bewapening en bemanning, en hoopten zo onopgemerkt de Britse blokkade te passeren. Dan zouden ze vrij zijn om mijnen te leggen of vijandelijke vrachtschepen te veroveren of tot zinken te brengen.
Equipped with four 6in and one 4in guns, two torpedo tubes and 500 mines, the Pungo became the Mowe and then the Vineta in 1916, and carried out several raids in the Atlantic, Kattegat, Skagerrak and Baltic Sea, capturing and sinking 42 ships. HMS King Edward fell victim to one of her mines.
Een ander slachtoffer was de Georgic, die met 1200 paarden aan boord tot zinken werd gebracht, en het bewapende vrachtschip Otaki, dat weerstand bood maar haar tegenstander niet kon evenaren – het meest succesvolle van alle Duitse raiderschepen.
Aan het einde van de vijandelijkheden in 1918 werd het schip als oorlogscompensatie aan de Britten overgedragen en ging het weer bananen vervoeren onder de naam Greenbrier. Vervolgens kocht een Duitse rederij haar in 1933 en noemde haar Oldenburg.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de Oldenburg weer in militaire dienst genomen, maar met een minder frontlinieopdracht, waarbij vracht werd vervoerd tussen Duitsland en Noorwegen voor de nazi-bezetters.
Het schip was opnieuw bewapend, met luchtafweer- en antischeepsgeschut. En het leek erop dat ook zij deze oorlog ongeschonden zou doorstaan, tot aan de gebeurtenissen van de ochtend van 7 april 1945.
HET SCHIP, MET EEN LADING van de vis met bestemming Duitsland, lag voor anker aan de westkant van Vadheim in de Sognefjorden in Noorwegen. Ze was in konvooi met een ander koopvaardijschip en twee escorteschepen, de V5301 en de V5302, oude bewapende walvisboten.
Eenentwintig Beaufighter- en zestien Mustang-vliegtuigen van de RAF kwamen toen opdagen, en de bemanningen van de schepen vergisten zich als ze dachten dat de hoge bergen rond de fjord hen enige bescherming zouden bieden.
Hun luchtdoelkanonnen kwamen in actie, maar verschillende raketten raakten Oldenburg onder de waterlijn, waardoor het water begon op te nemen en te zinken.
Er is een oude foto waarop te zien is hoe ze scheef en brandend ligt, maar slechts één van de bemanningsleden en zeven van de AA-bemanningen raakten gewond.
Albert Carr, een voormalige piloot van het 489 Squadron die aan de aanval deelnam, bezocht Vadheim in 1987.
Hij zei dat hij die ochtend in 1945 een warm welkom had verwacht van de goed bewapende Duitse schepen en dat zijn vliegtuig was geraakt, hoewel hij erin was geslaagd terug te vliegen naar de basis.
Later kwamen de Britse vliegtuigen in het buitenste deel van de Sognefjorden in botsing met Duitse vliegtuigen die bij Bergen waren gestationeerd, met verliezen aan beide kanten. Het andere vrachtschip, Wolfgang LM Russ, overleefde het, hoewel het de volgende maand in de Deense wateren tot zinken zou worden gebracht.
Het wrak van de Oldenburg ligt aan de westkant van de fjord en het is een kantduik. Een kleine weg leidt naar een rood huis met een eigen parkeerplaats, maar de eigenaar vindt het niet erg dat duikers daar parkeren als ze het vereiste bedrag (het equivalent van £ 5) in de brievenbus stoppen bij de trap die hij heeft geplaatst om het te maken. gemakkelijk in het water komen.
Uiteindelijk vertelt hij me dat hij van plan is het huis te verhuren, dat perfect zou zijn om te duiken.
Vanaf de trap is het 80 meter naar het geboeide wrak, en normaal gesproken ligt er een boei op.
Tijdens de afdaling is het eerste dat opvalt de achtersteven op ongeveer 27 meter hoogte. Het schip ligt op de stuurboordzijde en het achterschip, met zijn grote ankeropeningen, ligt enkele meters boven de bodem. Het lijkt erop dat het wrak van de helling is gegleden.
Het anker en de ketting zijn weg, maar de ankerlier ligt nog op het dek.
Iets verderop ligt een platform voor een luchtafweergeschut, mogelijk een 20 mm luchtafweergeschut. Er zit een stalen plaat rond de rand, maar die ligt ondersteboven in de modder en het lijkt alsof het pistool daar nog steeds ligt.
Na het eerste vrachtruim komen de mast en het laadframe, die naar de zeebodem lopen met overgroeide draden die nog steeds schilderachtig met de reling zijn verbonden. Het kraaiennest hangt nog steeds aan de mast.
DE KLOK WERD GEBERGD eind jaren tachtig, hoewel het moeilijk te vinden was omdat het zich boven het kraaiennest bevond, waar niemand op het idee zou zijn gekomen ernaar te zoeken.
De bovenbouw is ongeveer 45 meter hoog en bevindt zich nog steeds in goede staat op twee niveaus, met balustrades langs de randen.
In sommige ramen zit zelfs glas, maar de houten brug ontbreekt, of beter gezegd: de resten liggen opgestapeld op de zeebodem.
Je kunt nog steeds de boutgaten zien waar de stuurconsole begin jaren negentig werd geborgen, een taak die gezien het gewicht van 1990 kg niet eenvoudig kan zijn geweest.
Bij toeval slaagde ik erin een foto ervan in perfecte staat te bemachtigen, evenals een foto van de bel, met de oude naam Möwe.
Een deel van het houten dek is verrot en er zijn grote gaten waar een duiker in kan zwemmen – maar met voorzichtigheid, gezien de leeftijd van het wrak en de slibachtige bodem. In 1990 kwam op deze manier een duiker om het leven.
Na de brug zagen we een melkwitte mist die zich naar beneden voortzette en het zicht beperkte. Het kan iets te maken hebben met het zoete water dat vanuit de rivieren de fjord instroomt.
Verschillende davits van reddingsboten zijn mooi begroeid met pauwwormen en zeehondenanemonen. Een ander bouwwerk moet, als ik naar de oude foto's kijk, de plaats zijn waar de trechter stond, al moet ik toegeven dat ik het niet heb opgemerkt terwijl het op de zeebodem lag.
Een dakraam leidt naar de machinekamer. In sommige patrijspoorten zat nog glas en sommige luiken stonden open, waardoor je naar binnen kon kijken, hoewel ik het te druk had met het maken van foto's van het wrak.
Further along was another structure with, in front of it, what looked like a pressure tank. Between this section and up to the bridge I saw several gun turrets.
Bij mast nummer 2 zit een mooi dek met veel kokerwormen, maar op dat moment is de diepte ongeveer 60 meter.
OP DE STERN, er is een loopbrug die naar beide zijden van de reling leidt, met daarachter verschillende constructies die het onderzoek bij mijn volgende bezoek zullen terugbetalen. Op de zeebodem ligt veel puin dat waarschijnlijk is gevallen doordat de constructies zijn weggeroest.
Onderaan het schip zie je iets verderop de schroef en het roer, beiden in perfecte staat en prachtig om te zien.
En zoals het wrak er ligt, staat het er trots op. Je kunt eronder zwemmen, maar wat mij opviel waren de grote rotsen op het roer. Hoe zijn ze daar terechtgekomen?
The depth here is 75m, so time goes fast. After seven minutes, the computer shows that it will take 30 minutes to surface with deco.
Ook onderweg is er genoeg te zien. Als je het wrak volgt en tot aan de boeg komt, kun je de richting aanhouden. Er is een loodlijn van 6-8 meter en je komt direct bij de trap uit, waar je ook podiumflessen kunt plaatsen.
Het is niet nodig om het lichaam te belasten om na decompressie alles in één keer op te tillen. In plaats van een vrije opstijging te maken, kun je langs de rand van het wrak zwemmen, en de decotijd gaat veel sneller voorbij als je iets hebt om naar te kijken. Er zijn zelfs enkele naaktslakken te vinden.
Ik had al eerder, in 2010, op de Oldenburg gedoken. Destijds was ik beperkt tot 40 meter, maar deze keer kon ik met een rebreather het hele wrak tot op 75 meter zien.
Maar er blijven veel details over die ik de volgende keer nader moet bekijken, waaronder de machinekamer, het achterschip met zijn bovenbouw, de kanonnen aan de onderkant en de bovenbouw bij het stuurhuis.
Misschien kan ik ook enkele gaten in het wrak doorboren, wat mooie foto's kan opleveren.
We hebben tijdens deze reis drie duiken gemaakt, maar de volgende keer zouden we er zeker meer nodig hebben – en er is ook de Inger Six, een wrak van bijna dezelfde grootte dat ik nog moet verkennen.
