WRAKKUIKER
Verloren schepen van de Slag bij Oinousses
De Turkse wrakkenjager SELCUK KOLAY doet nog een ontdekking, dit keer van twee historisch belangrijke schepen – maar wat was dit enorme klokvormige object dat tussen het kanon lag? Voornaamst fotografie door ALI ETHEM KESKIN
Selcuk Kolay en Kaya Yarar maken een touw vast aan het klokvormige voorwerp dat op een van de wrakken is gevonden... Inzet: Zou het een kookpot kunnen zijn, zoals te zien op dit oude schilderij? Op zo'n wrak is nog nooit iets dergelijks gevonden.
EEN PAAR JAAR GELEDEN, Ik was bezig met een sonarzoektocht in de Egeïsche Zee naar een oud stoomschip ten westen van Karaburun bij Izmir, zonder te beseffen dat ik op het punt stond een belangrijke nautische ontdekking te doen.
Ik had het gebied lijn voor lijn afgespeurd toen ik zag dat enkele vissers op een bepaald punt hun netten en beuglijnen uitzetten.
Ik sprak met ze en ontdekte dat ze weliswaar niet wisten wat er op de zeebodem in het gebied lag, maar dat ze soms oud hout en ‘stukjes en beetjes’ in hun netten oppikten.
Een side-scan sonarzoektocht van een paar uur, waarbij gebruik werd gemaakt van hoge frequenties voor een hogere resolutie, onthulde twee vrij vlakke doelen op een afstand van ongeveer 70 meter van elkaar.
Toen ik naar de afbeeldingen keek, kon ik gemakkelijk verspreide dunne lijnen onderscheiden die als kanonnen konden worden geïnterpreteerd. Ik was ervan overtuigd dat ik naar oude galjoenen keek.
Een snelle duik met buddy Kaya Yarar onthulde dat we inderdaad naar de overblijfselen keken van twee oude galjoenen, die dicht bij elkaar lagen op een diepte van 65 meter.
Het aantal bronzen kanonnen tussen de 1 en 4 meter lang, enorme ankers en andere objecten was overweldigend. Maar de grote verrassing kwam toen we naast het kanon een enorm bronzen klokvormig voorwerp ontdekten.
We documenteerden alles wat we zagen met een actiecamera. Ik had de positie, dus ging ik verder met mijn sonarzoektocht naar het stoomschip, dat ik een paar dagen later vond.
Verscheen in DIVER augustus 2017
TERUG IN ISTANBOEL, Ik begon te onderzoeken wat de twee oude wrakken zouden kunnen zijn. Na enig archiefonderzoek en overleg met documentaireproducent Savas Karakas was ik er vrij zeker van dat ze verband moesten houden met de Slag bij Oinousses, die ruim 300 jaar geleden plaatsvond tussen de Ottomaanse en Venetiaanse vloten, op 9 februari 1695.
Deze strijd begon bij Kaap Karaburun in het westen van Anatolië. De Venetiaanse vloot bestond uit 21 liniezeilschepen, vijf galeien en 21 galeien, onder bevel van admiraal Antonio Zeno, terwijl de Ottomaanse vloot 20 liniezeilschepen en 24 galeien telde onder Kapudan (admiraal) Mezzo Morto Huseyin Pasha. De strijd eindigde in een nederlaag voor de Venetianen, waarbij drie van hun schepen met 60 kanonnen, Stella Maris, Leon Coronato en Drago Volante, werden opgeblazen, terwijl de San Vittorio zo zwaar beschadigd raakte dat ze zich moest terugtrekken.
De twee wrakken die ik had gevonden moesten die van de Stella Maris en de Leon Coronato zijn, omdat bekend was dat eerstgenoemde onder vuur lag.
Leon Coronato komt langszij om haar te helpen. De twee schepen zouden naast elkaar zijn gezonken.
Ik hoorde ook dat Griekse onderzoekers de afgelopen jaren uitgebreide zoekacties hadden uitgevoerd, in de hoop deze wrakken in hun territoriale wateren te lokaliseren.
Omdat ik eerder een technische dan een archeologische achtergrond heb, ben ik liever betrokken bij onderzoek naar scheepswrakken uit het Stoomtijdperk, inclusief de onderzeeërs uit deze tijd.
Omdat dit dus een archeologische ontdekking is, heb ik mijn vondst gerapporteerd aan dr. Harun Ozdas, die verantwoordelijk is voor de onderwaterarcheologie aan het Instituut voor Mariene Wetenschappen en Technologie van de Universiteit van 9 september in Izmir.
Hij was behoorlijk opgewonden door wat ik hem vertelde en besloot een expeditie te organiseren voor verder onderzoek naar de wrakken.
EIND JUNI Het onderzoeksschip K Piri Reis van het instituut werd gemobiliseerd met toestemming van het Turkse Ministerie van Toerisme en Cultuur en met financiering van het Ministerie van Ontwikkeling. Mijn duik-/onderzoeksboot Milonga nam ook deel aan de expeditie.
Een team van ervaren technische duikers met rebreathers en open-circuituitrusting die 18/45 trimix en nitrox 50 gebruikten, werd op de expeditie vergezeld door ROV- en drone-operators, sonarexperts en een arts. Voor Savas Karakas en zijn team was dit ook weer een gelegenheid om een documentaire te maken voor IZ TV.
Hoewel de weersomstandigheden in deze regio het hele jaar door meestal ongunstig zijn, konden we gedurende de hele expeditieperiode genieten van redelijk kalme zeeën. Met behulp van mijn eerdere coördinaten begonnen we met wat zijscanwerk om de locatie te beoordelen, en ook om te zoeken naar het derde Venetiaanse schip, Drago Volante, maar het mocht niet baten.
Ervan uitgaande dat dit wrak in Griekse wateren moest liggen, besloten we ons te concentreren op de andere twee wrakken die ik had gevonden.
Nadat we het wrak hadden gemarkeerd waarop ik tijdens mijn verkenningsduik het grote klokvormige object had gezien, stuurden we de ROV naar beneden. Iedereen aan boord juichte toen we zagen dat het schot vlak naast het object was geland, dat Dr. Ozdas besloot op te tillen voor verder onderzoek.
We hebben een duikplan gemaakt. Het eerste team duikers nam video- beelden van de locatie, toen was het mijn beurt om met Kaya Yarar te duiken om een touw vast te maken zodat het object kon worden opgetild met de kraan van het onderzoeksschip.
We werden gevolgd door onderwaterfotograaf Ali Ethem Keskin, die foto's van ons maakte en ook fotogrammetrische opnamen van de locatie voor later mozaïekwerk.
Na de duik was ik er niet van overtuigd dat de door ons gekozen hijsmethode feilloos zou werken, en na overleg met Dr. Ozdas en zijn dekbemanning besloten we om voor de veiligheid een net onder het object te plaatsen. De volgende ochtend dook een ander team met het net ter voorbereiding op het inpakken van het object erin.
KORT VOOR ZONSONDERGANG, we waren klaar om hem op het dek van de K Piri Reis te lieren. Ongeveer 15 minuten na de operatie gaven duikers aan de oppervlakte, die hem zagen aankomen, het duidelijke signaal om hem aan dek te hijsen.
Het was een emotioneel moment, gepaard met veel applaus en de scheepshoorn die klonk toen het object veilig op het dek landde, 323 jaar nadat het in de zee was verdwaald.
Een paar dagen later werd het afgeleverd bij het Cesme Museum zodat de conserveringswerkzaamheden konden beginnen. Bij de eerste schoonmaakbeurt bleek dat het object was gemaakt van met koper gelegeerde platen die aan elkaar waren vastgeklonken en twee grote handvatten had aan elke kant, vlakbij de mond.
Een dergelijk object was nog nooit eerder in een scheepswrak ontdekt, dus begonnen het team van Dr. Ozdas en experts van Amerikaanse en Britse instituten aan de puzzel te werken. De eerste aannames zijn dat het object een gigantische ketel uit de kombuis van het schip zou kunnen zijn.
Omdat deze wraklocatie zo veelbelovend en historisch belangrijk lijkt, heeft dr. Ozdas al een aanvraag ingediend bij het ministerie voor verdere opgravingen, die wellicht nog meer interessante items aan het licht zullen brengen.
