Het vinden van het op één na grootste oorlogsgraf in het Kanaal, en het enige toegankelijke voorbeeld van een Duitse overvaller uit de Tweede Wereldoorlog, was een lang gekoesterde ambitie van Innes McCartney. Toen mocht hij de droom waarmaken.
TERUG WANNEER U KON TELLEN Om het aantal trimixduikers in Groot-Brittannië op de vingers van twee handen te kunnen weergeven, begon ik te werken aan een lijst van belangrijke scheepswrakken die toegankelijk werden gemaakt door deze nieuwe duiktechnologie.
De wrakken moesten van scheepswrakken zijn en van aanzienlijk historisch belang als ik tijd wilde besteden aan het zoeken naar en duiken ervan.
Onder de opmerkelijke exemplaren bevond zich de Britse onderzeeër M1, die ik in 1998 vond. Een van de belangrijkste, HSK Komet, bleef echter meer dan tien jaar onontdekt en kostte veel moeite om op te sporen.
Als het op één na grootste (na HMS Charybdis) oorlogsgraf in het Kanaal, was het een grote beloning om het wrak eindelijk te lokaliseren en weer op de kaart te zetten.
Komet, een Auxiliary Raider, was een van de negen koopvaardijschepen die de Duitse Kriegsmarine in 1940-41 ombouwde voor militaire dienst. Het trad in de voetsporen van de Duitse Keizerlijke Marine, die in de Eerste Wereldoorlog veel succes had gehad met overvallers.
Kapiteins als Moewe en Seeadler werden wereldberoemd vanwege hun heldendaden.
Het Raider-programma was eenvoudig. Het idee was om koopvaardijschepen om te bouwen tot krachtige oorlogsschepen die op onschuldige vrachtschepen leken.
Ze zouden de mogelijkheid hebben om hun vermomming te veranderen om eruit te zien als een willekeurig aantal onder buitenlandse vlag varende koopvaardijschepen, en de verborgen bewapening van een kruiser.
Hun doel was even eenvoudig: zoveel mogelijk vijandelijke koopvaardijschepen tot zinken brengen, terwijl ontmoetingen met vijandige marines werden vermeden.
De overvallers opereerden van 1941 tot 1943, voornamelijk in de Stille Oceaan en de Zuid-Atlantische Oceaan, en waren goed voor meer dan 800,000 ton geallieerde scheepvaart.
In tegenstelling tot het Enigma-systeem dat door de U-boten werd gebruikt, werd de raidercode door de geallieerde inlichtingendienst als onbreekbaar beschouwd.
De overvallers werden uiteindelijk met uitsterven bedreigd door het grote aantal geallieerde vliegtuigen en oorlogsschepen, en door een breder gebruik van inlichtingen naast decodering.
De moeite die het kostte om deze schepen tot zinken te brengen, overtrof hun waarde ruimschoots, zelfs voordat hun successen in aanmerking worden genomen. Zeven van de negen werden tot zinken gebracht en twee gesloopt, zodat er geen voorbeelden van deze interessante schepen aan de oppervlakte bleven. Van degenen die tot zinken zijn gebracht, bevonden ze zich allemaal in zeer diep water of waren ze geborgen. De enige uitzondering was de Komet.
HSK KOMET HAD REEDS VOLTOOID een succesvol uitstapje naar de Stille Oceaan toen ze in het Kanaal tot zinken werd gebracht. Haar eerste patrouille had 512 dagen geduurd en was goed voor 42,000 ton scheepvaart.
Opmerkelijk genoeg was Rusland, toen het vertrok, een Duitse bondgenoot en werd Komet via de ijskoude noordelijke route rond Siberië naar de Stille Oceaan geëscorteerd, een zeldzame prestatie waarvoor het schip tot op de dag van vandaag in navigatiekringen wordt herinnerd. Haar successen zouden echter niet blijven duren.
Tegen de tijd dat Komet klaar was voor een tweede uitstapje, was Rusland een vijand, dus moest ze via het Kanaal de Atlantische Oceaan op. Tegen het einde van 1942 bouwde de geallieerde zeemacht in de thuiswateren zich snel op, verschoof naar een offensieve basis en bood de mogelijkheid om de Duitse bevoorradingsscheepvaart aan Franse zijde aan te vallen.
Ondanks de ondoordringbare raidercodes lazen de geallieerden veel Duits marineradioverkeer uit andere bronnen, wat duidde op een poging om een grote marine-eenheid over het Kanaal te passeren.
Dus op 13 oktober 1942 werd Operatie Bowery gelanceerd om de Komet in de val te lokken en te vernietigen.
Terwijl hij over de Baie de Seine reisde, werd Komet waargenomen vanuit een Swordfish-vliegtuig. De Royal Navy stuurde 10 torpedobootjagers en een vloot motortorpedoboten om haar te vinden en te vernietigen.
Force A, de torpedobootjagers HMS Cottesmore, Albrighton, Quorn, Eskdale en Glaisdale en MTB 236, onderschepten op 1 oktober kort na 14 uur 's nachts het konvooi dat Komet escorteerde bij Cap le Haag.
Tijdens de snelle nachtelijke actie die volgde, werd Komet in stukken geblazen en zonk met haar hele bemanning van 351.
De eer ging naar Lt. R. Drayson, RNVR van MTB 236. Het was zijn eerste operatie waarin hij het bevel voerde, en hij was gescheiden geraakt van de rest van zijn vloot (een ernstig vergrijp), maar begaf zich op eigen initiatief naar Cap le Haag. en midden in het woedende vuurgevecht zag hij Komet en vuurde zijn torpedo's af, waarbij hij minstens één treffer scoorde. Drayson ontving de DSC.
Het geweld van de explosie die Komet verscheurde is onvoorstelbaar. De vuurbal werd dertig kilometer verderop op de Kanaaleilanden gezien en de vlammen schoten meer dan 20 meter de lucht in.
De aard van de vernietiging heeft sindsdien voor controverse gezorgd. De rapporten van haar escorteschepen beweerden dat granaatvuur van de Britse torpedobootjagers haar tot zinken bracht, in plaats van torpedo's.
Wat zeker is, is dat een vorm van secundaire ontploffing de enorme explosie heeft veroorzaakt.
Uitgerust voor een lange patrouille zou Komet vol zitten met brandstof voor zijn vliegtuig en munitie voor zijn 155 mm kanonnen, torpedo's en mijnen. Omdat ze geen pantsergordel had, was ze kwetsbaar voor aanvallen en de kans op een magazine explosie.
DE ENIGE MANIER OM TE BEVESTIGEN Wat er met Komet gebeurde, was dat hij in het wrak ging duiken.
Maar toen ik dit in 1997 onderzocht, werd het duidelijk dat niemand wist waar het wrak lag. Dit was mysterieus, omdat het Kanaal goed wordt onderzocht en er veel wordt gedoken. De meeste van de grotere wrakken waren tegen die tijd in ieder geval in kaart gebracht, als ze nog niet waren gedoken.
Bovendien werd volgens de historische positie van het zinken, gegeven in hedendaagse rapporten van de Admiraliteit, het wrak op ongeveer 50 meter afstand uitgezet, binnen het bereik voor luchtduiken. Het had geen zin om naar Komet te zoeken totdat er betere informatie op mijn pad kwam.
Ik deed in 2005 onderzoek naar scheepswrakken bij de Rijksadministratie toen ik enkele ooggetuigenverslagen van de strijd tegenkwam. Ze leken erop te wijzen dat het wrak zich zeer landwaarts van de positie van de Admiraliteit bevond. Dit gaf mij iets om aan te werken.
Tegen die tijd had ik mijn interesse in dit wrak ook toevertrouwd aan duikoperator en wrakhistoricus Richard Keen uit Guernsey. Informatie van hem, in de vorm van een plaatselijke visserskaart, gecombineerd met een beter inzicht in hoe de strijd zich had ontwikkeld, gaf mij de kans dit wrak te pinnen.
In 2006 charterde ik mv Maureen, de beroemde duikcharterboot uit Dartmouth, gerund door de al even beroemde familie Rowley, Mike, Penny en Giles.
Mijn duikteam bestond uit ervaren leden van eerdere reizen van een aantal jaren, allemaal klaar voor een uitdaging.
Ik redeneerde dat als duikers Komet nog niet hadden gevonden, er een goede verklaring moest zijn: het getij. De golven rond Cap Le Haag zijn berucht en zeer moeilijk te beoordelen vanwege het slappe water. Wie zou daar zonder goede reden willen duiken?
Toen Maureen op de locatie aankwam, kostte het ons 24 uur om erachter te komen of er sprake was van slap water. Tijdens het beste doodtij van 2006 was er slechts één slapte per dag, en dat duurde minder dan 15 minuten!
Om een duik naar 57-60 meter in een zeer getijdengebied uit te voeren, is planning en ervaring vereist.
We hebben een ‘lazy shot’-decompressiesysteem ingezet dat erop vertrouwt dat alle duikers weer langs de shotlijn komen en de ‘luie’ decompressielijn loslaten.
Al het decor kon dan comfortabel worden gedaan terwijl we met de vloed afdreven.
OP EEN VLAKKE, ZONNIGE JULIMIDDAG we daalden door groen, maar helder kanaalwater af naar de top van een wrak. Het was duidelijk dat het ondersteboven was. De eerste items die ik me herinner waren de vierbladige propeller en het roer aan de achtersteven.
Toen ik op de kiel landde en naar de stuurboordzijde van het wrak zwom, vielen mij twee dingen op.
Ten eerste was dit een maagdelijke locatie, omdat overal draagbare spullen verspreid lagen. Zelfs in de Franse wateren, waar het verzamelen van kunstvoorwerpen verboden is, is dit een zeldzaam verschijnsel.
Er was nog iets. Er was geen mariene begroeiing, geen betonafzetting op de patrijspoorten, geen vuil op het wrak. Het antwoord was natuurlijk dat de wrede getijden elke groei eenvoudig wegpoetsen.
Een duik langs de zijde van Komet begon voorwerpen te onthullen die wezen op de identiteit van het wrak. Het leek op een koopvaardijschip, maar tussen het puin op de zeebodem werden 155 mm granaten afgevuurd, het juiste kaliber en een zeldzame voor de Kriegsmarine.
Terwijl we verder gingen, kwamen we bij een pauze in het wrak, ongeveer halverwege wat we veronderstelden het schip te zijn. Dit wees op een grote catastrofale zinkende gebeurtenis.
Toen we samen met mijn vriend Greg Marshall naar achteren gingen, zagen we het achterste middellijnkanon onder het wrak vandaan steken.
Een snelle meting van het kaliber bevestigde wat ik dacht.
My video- De camera legde vast wat ik zag toen ik langs het kanon zwom naar de achtersteven, waar een luchtafweerpositie werd gezien – ook correct voor Komet.
In een oogwenk was onze duiktijd voorbij, het tij trok aan en we moesten op weg naar de shotline en de relatieve veiligheid van een langdurige drijvende decompressie. Eenmaal terug op Maureen stoomden we naar het wrak en keken ernaar op de dieptemeter. Het was te kort voor Komet, maar toch hadden we een pauze gezien.
We gingen zitten om te eten, en terwijl we ons tegoed deden aan de goede oude Maureen-maaltijd, dreef de boot over wat naar we aannamen de andere helft van het wrak was! En dat deel stond op geen enkele kaart.
Die avond onderzocht ik de video- beelden die Mark Callaghan en ik hadden gefilmd. Ik was verbijsterd toen ik merkte dat boven het kanon dat we hadden gevonden zich een wegklapbare kanonpoort bevond om het te verbergen als het niet in actie was.
Dit betekende dat het wrak Komet moest zijn. Het was een geweldig moment en een opluchting dat we eindelijk het wrak hadden gevonden.
Maar we konden niet langer aan de Franse kant blijven. Dus in 2007 bracht ik Maureen opnieuw in kaart en gingen we terug voor een uitgebreider beeld van het wrak.
NU HET NIEUWS VAN KOMET'S ONTDEKKING begon weg te drijven en, zoals altijd het geval is, begon er meer informatie over het schip naar boven te komen.
Vier dagen lang hebben we in beide helften van het wrak gedoken en kregen we een goed beeld van wat zich daar bevond.
Het achterstevengedeelte was ongeveer 50 meter lang, ondersteboven en scheef naar bakboord. De breuk was precies in de buurt van de brug en redelijk schoon. Er was weinig puin te zien op de zeebodem eromheen.
Toch lagen 300 meter pal naar het oosten de boeg, die er heel anders uitzag. Het boeggedeelte lag ook ondersteboven, maar des te meer beschadigd. Het kostte me twee duiken om erachter te komen wat daar was. Toen ik de twee voorwaartse luchtafweerkanonnen vond, was ik verbaasd toen ik er zowel boven als onder dekvloeren aantrof.
Ik volgde de lijn van het dek en kwam erachter dat het hele voorste gedeelte naar achteren was gebogen door de kracht van de explosie die het schip tot zinken bracht. Het voorste gedeelte was kleiner, met misschien slechts 20 meter daar. Ongeveer 40 meter van het schip was volledig verdwenen!
Om dit te bevestigen, zwommen Mark en Greg een lijn van de boeg naar de achtersteven, en bevestigden dat er tussen de twee helften weinig herkenbaar wrak was. Wat er ook was, het was in stukken geblazen.
Deze ontdekking was opmerkelijk. Ik heb bij Jutland vernielde oorlogsschepen gezien, schepen die catastrofale explosies te verduren kregen, maar ze waren niet op deze manier uiteengevallen. Het waren gepantserde oorlogsschepen – Komet was een koopvaardijschip, uitgerust als kruiser, maar met lang niet dezelfde sterkte.
De ultieme beloning voor het afsluiten van het Komet-verhaal was te weten waar 351 matrozen waren omgekomen op een vreselijke nacht in 1942.
Als het enige voorbeeld van een gewapende koopvaardijjager ter wereld is dit wrak een zeldzame, belangrijke en opwindende duik.
Dit grote zeegraf wordt beschermd doordat het zich in de Franse wateren bevindt en het is onwaarschijnlijk dat het zal lijden onder de predaties van commerciële berging, zoals de wrakken in Jutland.
Eerder dit jaar kon ik het Komet-verhaal vertellen aan het publiek in Duitsland, dat nog steeds het spirituele thuis is.
De andere duikers waren Phil Grigg, Robert Van Der Meer, Sarah Jepson, John Cobb, Jim McCinnes, Patricia McCartney, Mark Callaghan, Greg ‘Badger' Marshall en Paul Webster.
