Het is de tv-serie over het onderwaterleven die geen enkele duiker wil missen, maar hoe was het om als duiker aan Blue Planet II te werken en nog nooit eerder gezien dierengedrag vast te leggen? Rachel Butler leeft de droom, zoals ze vertelt STEVE WEINMAN
SOMS IS HET EEN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK of het verhaal van een duiker uit een afgelegen locatie die aanleiding geeft tot het idee voor een scène in een natuurdocumentaire op tv. Daarna wordt een rigoureus onderzoeksproces gevolgd voordat de shoot wordt uitgevoerd.
Toch was dat niet het geval met een fragment over Galapagos-zeeleeuwen die geelvintonijn aan het strand leggen, dat een van de vele must-see-momenten lijkt te worden uit Blue Planet II, het langverwachte vervolg van de Natural History Unit van BBC Studios dat op het punt staat onze schermen na een pauze van 16 jaar.
Dit specifieke verhaal begon met een gerucht dat in een bar werd gehoord en zal eindigen in een wetenschappelijk onderzoek, zoals producer/regisseur van de serie Rachel Butler uitlegt.
“Onze cameraman Richard Wollocombe zei: ‘Ik hoorde hierover van een visser onder het genot van een biertje en het klinkt heel interessant – zullen we het eens proberen?’ We dachten: nee Rich, daar hebben we nog wat meer over nodig.
“Dus stuurde hij een van zijn camera-assistenten op pad, die op dit afgelegen eiland in de middle of nowhere kampeerde en terugkwam met een ruwe GoPro-clip en een paar foto’s.
“We wisten dus dat dit gebeurde, maar niet in welke mate, hoe vaak of waar precies, maar we dachten gewoon: wat een buitengewoon gedrag!
“Galapagos-zeeleeuwen zijn intelligente maar normaal gesproken vrij langzame, sociale wezens, en hier achtervolgden ze de vissen en beten ze niet alleen midden in het water, maar strandden ze ook – deze 60 kg zware tonijn vliegt recht door de lucht en landt op het vulkanische gesteente! ”
Het duurde drie dagen om de kleine baai van Isabella Island te bereiken en te kamperen aan de voet van een actieve vulkaan. “Ja hoor, op de eerste ochtend was er een levende tonijn en een zeeleeuw die ervan at. De volgende maand leerden we deze bende zeeleeuwen kennen. De ster van de show noemden we Tagboy – hij dook vrijwel elke dag, leek de leider te zijn en had heel veel energie.
“Zeeleeuwen zijn snel, tonijnen belachelijk snel en ook met al dat bloed in het water waren de Galapagos-haaien behoorlijk speels, dus het was een uitdaging om onder water te filmen. We waren begonnen met het plaatsen van statische camera's rondom de baai, maar uiteindelijk hebben we de sprong gewaagd. We deden het snorkelend met haaienpakken aan, voor het geval dat, omdat een evacuatie 24 uur zou hebben geduurd.
“Het was waarschijnlijk het meest verbazingwekkende wat ik ooit heb gezien, en ik veranderde van behoorlijk sceptisch naar zo trots dat ik de regisseur was die deze kostbare rushes naar huis bracht van iets waarvan we wisten dat het nog nooit eerder was gefilmd en nieuw was voor de wetenschap. Hoe geweldig is dat in deze wereld?”
Zestien jaar eerder had ik de NHU in Bristol bezocht om met de makers van de eerste serie te praten, en het was nu interessant om een vertegenwoordiger van de nieuwe generatie duikfilmmakers van de BBC te ontmoeten.
Rachel was betrokken bij een aantal baanbrekende onderwaterscènes op Blue Planet II.
Ze was tot in de vroege uurtjes in de studio geweest, bezig met de laatste fase van het monteren van de serie.
“Ik dacht altijd dat de postproductie minder druk zou zijn dan het filmen, maar ik denk dat het gekker was dan een shoot!” ze zegt. “Maar het zal het allemaal waard zijn.”
Sinds de Census on Marine Life aan het begin van deze eeuw hebben wetenschappers zich geconcentreerd op de oceanen, waarbij hun bevindingen snel via internet werden verspreid. “Het was zoveel gemakkelijker om bij de verhalen te komen dan voor het eerste Blue Planet-team, omdat de beschikbare informatie zoveel groter is”, zegt Rachel.
“En dan is er nog de technologie – crikey, ze stopten toen normale camera’s aan de bovenzijde in behuizingen en maakten toen rebreathers van Hoovers! Rechte telescopen, hogesnelheidscamera's en Red Dragons waren destijds alleen beschikbaar voor gebruik aan de bovenkant, en dat hebben we allemaal onder water genomen.
‘We hebben ook betere duiktechnologie. De meeste van onze duiken zijn met rebreathers geweest als dat geschikt was voor het onderwerp. Je wilt ze natuurlijk niet gebruiken als je in heel ondiep water bent of als je tussen walvissen in en uit springt.”
We zijn ons tegenwoordig ook allemaal hyperbewust van de degradatie van de oceanen. Dat werd duidelijk toen uitvoerend producent James Honeyborne zes jaar geleden de serie in gebruik wilde nemen. “Het leek er echt op dat onze oceanen onder grotere druk stonden dan ooit tevoren in de menselijke geschiedenis, en meer dan ooit was het de tijd om mensen te laten zien hoe geweldig oceaandieren zijn, maar ook om te benadrukken dat als ze niet snel iets doen, ze zullen er niet zijn.”
Dit donkerdere thema onderstreept Blue Planet II. “We wilden het eigentijds maken, en niet alleen maar iets dat in de ‘Making Of’-sectie of aan het einde van de film wordt genoemd.
“Hoe dieren omgaan met wat er in de oceanen gebeurt, loopt als een rode draad door de serie.”
EEN NIEUW GEDRAG Wat in een onderzoek uit 2011 was opgemerkt maar nooit professioneel was gefilmd, was dat waarbij Percy de slagvis betrokken was, en voor Rachel, als duiker, werd het haar favoriet. “Ik heb veel op riffen gedoken, en het leek buitengewoon dat dit eiland in het Great Barrier Reef een centrum voor wetenschap zou moeten zijn, maar toch had niemand ooit opgemerkt dat deze kleine vissen met gereedschap rondzwommen!”
De shoot werd opgezet met de hulp van Alex Vail, een wetenschapper op het eiland. "De cameraman Roger Munns en ik hebben waarschijnlijk ongeveer 100 uur met Percy in het water doorgebracht, alleen maar kijkend naar dit vasthoudende visje dat alle kanten op vloog", zegt Rachel. ‘Soms had hij er een uur over nodig om deze mossel tegen de zijkant van zijn ‘aambeeld’ te slaan; andere keren lukte het hem om het binnen een minuut te kraken.
“Het was komisch – soms probeerde hij een mossel op te pakken die veel te groot voor hem was, een stukje te zwemmen en hem dan te laten vallen, zwemmen en laten vallen.
‘Andere keren was hij heel brutaal en keek hij naar geitenvissen die op zoek waren naar voedsel, en als ze iets vonden, snelde hij naar binnen en pakte het.
“Op een keer waren we algemene beelden aan het filmen en ik zat geknield in het zand in vrij ondiep water met een boardshort aan en voelde een kriebel op de achterkant van mijn been – Percy was daar stukjes koraal aan het optillen om te zien wat eronder zat, en stukjes op mij laten vallen.
“Soms vragen mensen of we de dieren storen als we ze filmen, en dat was voor mij een indicatie dat het hem echt niets kon schelen!”
Het filmen van Aziatische schaapskoplipvissen in de Japanse Zee vereiste een heel andere aanpak. “De vis heeft een gezicht waar alleen een moeder van kan houden, met een enorme bolvormige kop en een wiebelende kin, net iets uit Shrek. We zijn afgelopen mei naar het eiland Sado geweest en hebben een dominant mannetje met zijn harem van kleinere vrouwtjes op een scheepswrak gefilmd. Het leek meer op Brits duiken omdat het water 12°C was – we droegen droogpakken met rebreathers en brachten 4-6 uur per dag in het water door.
“Het was waarschijnlijk de meest uitdagende van alle duiken die ik in deze serie heb gedaan, omdat er behoorlijk sterke stroming was, het wrak zich op 30-35 meter hoogte bevond, er veel slecht weer was en het zicht behoorlijk slecht was. Ik wil niet te veel verklappen, maar de lipvis maakt een opmerkelijke transformatie door en ik denk dat het een echt Gogglebox-moment gaat worden.”
HOE DOET EEN SCUBA-DUIKER Gogglebox-momenten creëren?
Rachel studeerde zoölogie in Oxford, deed haar master in mariene biologie in Australië en werkte daarna als duikinstructeur in Indonesië en de Filippijnen. Daarna bracht ze vier jaar in Australië door als duiker instructeur en marien bioloog op toeristenboten en bij James Cooke University.
Vier maanden lang werkte ze aan het bekende onderzoeksschip Undersea Explorer, “de op een na beste baan die ik ooit heb gehad”. Tijdens een van die reizen zag ze haaiencinematograaf Richard Fitzpatrick aan het werk en 'er klikte iets'.
“Ik was opgegroeid met het kijken naar de BBC en was dol op alles wat die met David Attenborough had gedaan, maar ik dacht dat dat iets was dat andere mensen deden. Ik kon een behoorlijke foto maken, maar ik was niet bijzonder goed achter de camera.
Ze begon voor Fitzpatrick te werken als hardloper, waar ze vis kapte en thee zette. “Net toen ik overwoog om terug te gaan naar Engeland, zei Richard: misschien wil je wel blijven, want we staan op het punt om in coproductie te gaan met een Brits bedrijf om een grote serie te maken.”
Dat bleek Great Barrier Reef te zijn, geproduceerd door James Brickell en gedeeltelijk gepresenteerd door Monty Halls, en leidde ertoe dat Rachel zeven jaar geleden bij de NHU kwam.
Pas in haar tweede week in Bristol nam ze deel aan een Blue Planet II-brainstorm, waarna ze aan de Shark-serie ging werken en ruim drie jaar geleden fulltime aan Blue Planet II begon.
“Het is heel competitief, heel hard werken en ik vind het geweldig, maar nooit in een miljoen jaar had ik gedacht dat ik aan de volgende Blauwe Planeet zou werken. Ik ben maar een heel klein radertje in een heel groot wiel van geweldige mensen.”
RACHEL HOUDT VAN DUIKEN IN GROOT-BRITTANNIË – maar goed ook, want ze moet elke maand met haar rebreather blijven vliegen als ze niet op een shoot is, en doet dat aan de zuidkust, of op de locaties in het binnenland van Vobster of Chepstow.
“Ik zit vaak op de tweede camera, of film een Behind the Scenes-segment – ik heb er heel veel geproduceerd voor de serie – en onder water moet ik nadenken over het filmen, wat de cameraman doet en over de veiligheid.
“Als je te veel moet nadenken over je drijfvermogen of je ademhaling, kun je je werk niet effectief doen.”
De NHU maakt gebruik van verschillende rebreathers. Rachel is gewend geraakt aan een Poseidon Mk6 “omdat ze een beetje halfautomatisch zijn”, maar stond op het punt een conversiecursus naar een rEvo te doen “vanwege de hoeveelheid scrubbertijd en het feit dat je je instelpunten kunt wijzigen terwijl je gaan, wat het een stuk eenvoudiger maakt”.
Een illustratie van waar de flexibiliteit van het instelpunt nuttig is, kwam bij het filmen van een reeks waarin een clownvis met een zadel een kokosnootschil naar een geïsoleerde anemoon duwt om zijn eieren erop te leggen.
Dit gedrag was nog nooit eerder waargenomen en zal het mogelijk maken een nieuw wetenschappelijk artikel te schrijven. Rachel en cameraman Roger Munns zouden wel 4.5 uur achter elkaar filmen: “We kunnen gewoon urenlang op de bodem van de oceaan zitten.” Ze bracht in totaal zo'n 650 uur onder water door tijdens het maken van de serie "en zag slechts een paar van die uren dingen die het filmen waard waren!"
In totaal omvatte Blue Planet II meer dan 6000 uur onderwateropnamen tijdens meer dan 125 expedities over elke oceaan en 39 landen.
Meer dan 1500 dagen werden doorgebracht op zee en meer dan 1000 uur in onderzeeërs, waarbij een groot deel van de opnames plaatsvonden in de meest ontoegankelijke en onherbergzame gebieden van de aarde.
Een andere verbijsterende reeks werd gefilmd op dezelfde locatie als Percy's “kasteel”, opnieuw met de hulp van Alex Vail. Hij had in het verleden de jacht op tandbaarzen naast murenen bestudeerd en werd door het team aangemoedigd om op zoek te gaan naar soortgelijk gedrag op het Great Barrier Reef. En ja hoor, hij ontdekte dat de tandbaars rond zijn eiland zaken had gedaan met – octopussen.
“Het was ongelooflijk om twee totaal niet-verwante soorten met elkaar te zien interacteren. De tandbaars draait zich op zijn kop, wordt wit en doet een hoofdschudding”, zegt Rachel. “Het is duidelijk een wijzend gebaar – het signaleert dit Octopus en zeggen: kijk, ik heb hier iets gevonden. De enige andere dieren met dat soort cognitieve vaardigheden zijn mensapen en chimpansees.”
Een UHD-rechte onderwatercamera maakte een nieuw beeld vanuit een lage hoek mogelijk van deze samenwerkingsactiviteit.
“We waren in staat om die Honey I Shrunk the Kids-achtige look te krijgen en recht in het koraal te kruipen. Voor reeksen waarin de OctopusZijn rubberachtige poten dringen de matrix van het rif binnen en kijken in elk hoekje en gaatje, het was ongelooflijk.
'Er is geen schuilplaats als je de hersenen hebt van een tandbaars en de hersenen van een Octopus samen een team gevormd. Het is angstaanjagend! Die reeks laat echt zien hoe onze camera’s zich hebben ontwikkeld en zal ons publiek een blik geven die ze nog nooit eerder hebben gezien.”
IK VRAAG NAAR HET GEBRUIK van camera's aan boord. Rachel had meegeholpen aan een scène in Noorwegen waarin camera's met behulp van zuignappen op de rug van orka's werden geplaatst, en bij Sipadan in Borneo had ze een scène geregisseerd bij Turtle Rock "waar de schildpadden in de rij staan voor de spa".
Ze werkte samen met een wetenschapper genaamd Nick Pilcher en een fabrikant van diervolgapparatuur die onlangs een HD-camera had toegevoegd naast een reeks sensoren om de watercondities te meten.
De BBC hielp bij de financiering van een van Pilchers expedities in ruil voor het gebruik van de resultaten ervan video- data.
“Deze schildpadden zijn gewend aan duikers en zo goedaardig. Ik heb gefilmd voor een Behind the Scenes-film, en Nick zwemt gewoon achter een rustende schildpad aan en duwt deze zuignappen zachtjes op zijn rug.
“Negen van de tien keer kreeg hij geweldige wetenschap, maar we kregen geen geweldige foto’s omdat de camera een beetje naar voren, naar beneden of naar boven stond – maar die ene keer op de tien kreeg je het zicht van een schildpad op de oceaan.
“Er waren bepaalde gedragingen, tot grote ergernis van mijn cameraman Roger, waardoor de schildpad beter filmde dan hij!”
In Mexico werden nieuwe UHD-camera's bij weinig licht gebruikt om ondiepe mobulastralen vast te leggen, waardoor bioluminescerende 'zeefonkelingen' achterbleven in het kielzog van hun vleugels.
“Toen we hier zeven jaar geleden voor het eerst naar keken, herinner ik me dat James me vroeg naar het filmen van bioluminescentie en ik zei dat er geen lichtgevoelige camera’s waren die dit konden oppikken – je kunt het nauwelijks met je oog zien, laat staan opnemen op camera. .
“Toen hebben we ongeveer twee jaar geleden een proef gedaan in Costa Rica en uiteindelijk de mobulastraling en de bioluminescentie gefilmd, en het was hilarisch. Alleen al het kleine lampje aan de voorkant van de camera dat aangeeft dat de camera aanstaat, was genoeg om ons te verblinden, en ik schop daar woedend tegen mijn vinnen, de cameraman weet niet waar ik ben, en je kon bijna niets zien.
“Toch een jaar later kwamen deze twee nieuwe lichtgevoelige camera’s uit en Sony & Canon zeiden: probeer het maar. Ik denk dat we aan de vooravond staan. Er is zoveel waarvan we weten dat het bestaat, maar we beschikken nog niet helemaal over de technologie om te filmen.”
EEN DOZIJN NIEUW Er zijn al wetenschappelijke onderzoeken gaande als resultaat van Blue Planet II, van de genoemde zeeleeuwen en tandbaarzen tot mobula die zich richten op lantaarnvissen, kleine haaien die tegen walvishaaien wrijven en, in de diepte, methaanvulkaanuitbarstingen.
“We hopen dat deze serie de deur opent naar nog meer onderzoeken, en dat ons beeldmateriaal altijd beschikbaar is”, zegt Rachel. “Maar het is waarschijnlijk de zeldzame gelegenheid dat we iets ontdekken waar de wetenschappers niets van weten – zonder hen zouden we niets kunnen doen. Het is een prachtige samenwerking.”
Het NHU-team weet wat ze doen en enge momenten lijken zeldzaam.
“Ik heb een shoot gedaan in Frans-Polynesië, midden in de Stille Oceaan, waarbij ik op het meest haaienrif ter wereld heb gedoken en de grijze rifhaaien heb gefilmd die daar vóór waren.
“Ik heb een gezond respect voor haaien; Ik ben niet bang voor ze omdat ik met ze heb gewerkt en weet dat de kans veel groter is dat je door een hond wordt gedood, maar het is nog steeds moeilijk om dat stemmetje in je hoofd te stoppen van toen je als klein meisje naar Jaws keek. wanneer je volledig omringd bent door 700 grijze rifhaaien.
“En er is ook dat Google Earth-moment waarop je jezelf terugtrekt en denkt: Mijn god, we zijn 4000 kilometer verwijderd van het dichtstbijzijnde continent.
“Als er iets zou gebeuren, weet je altijd dat het heel moeilijk zou zijn, omdat je zo ver van huis bent.”
Het kleine meisje in Rachel was de avond ervoor weer opgedoken bij de laatste mix, vertelde ze me.
“Ik keek naar onze prachtige beelden, wetende dat er bloed, zweet en tranen in elk frame waren gestoken. Er was een duw voorwaarts door het koraalrif waar de Octopus kwam naar beneden en we dachten dat we ruim 60 uur aan dat ene schot hadden besteed, want je moet maar hopen dat op een gegeven moment de Octopus zal bij jou in de buurt jagen.
“Dus ik keek het op het grote scherm met de stem van David Attenborough en de partituur van Hans Zimmer – ik ben 33, en ik belde mijn moeder op weg naar huis en zei: ‘Mam! Het was zo geweldig!’”
