Blind duiken: hoe Jess Pita de onderwaterwereld ervaart

Elke duiker die een technische training heeft gevolgd met een verduisterd masker, zal een idee hebben van hoe het is om verstoken te zijn van een belangrijk zintuig onder de oppervlakte, maar kan duiken nog steeds verslavend zijn als er sprake is van een verminderd gezichtsvermogen? Een recente rekruut in de duikwereld denkt van wel: ze praat met Steve Weinman

“Tijdens mijn allerlaatste duik in Mozambique kwam deze grote stierhaai onder ons, en mijn buddy-duiker sloeg me gewoon op mijn hoofd en begon het deuntje te neuriën Bek. Ik kon het een beetje horen en voelen!” 

Jess Pita vertelt me ​​over duiksignalen. Ze moeten een beetje anders zijn als je juridisch blind bent.

“Onze signalen zijn voelbaar”, legt ze uit. “Alles wat mijn buddy naar mij signaleert, kan ik op mijn arm of hand voelen, en af ​​en toe komen we met deze willekeurige signalen voor verschillende soorten vissen waarbij mijn gezicht betrokken is. Dus bij een trompetvis tikt mijn maatje mij bijvoorbeeld op de kin. 

“Om aan te geven dat het goed is, zwemmen we met onze vingers met elkaar verbonden en dan geef ik de visuele versie van OK, omdat mijn buddy het uiteraard kan zien. Alle signalen die valide duikers gebruiken, hebben we zojuist omgezet in een manier waarop ik ze kan voelen, en ik de normale signalen terug kan geven.”

Jess is nog maar een paar maanden gekwalificeerd, maar op 21-jarige leeftijd is ze de eerste juridisch blinde PADI Adaptive Scuba Diver van Zuid-Afrika geworden – en is ze ook een van de laatste lichtingen PADI AmbassaDivers.

Het is negen jaar geleden dat een diagnose van een hersentumor leidde tot een operatie waarbij Jess ernstige schade aan haar oogzenuw opliep.  

'Ik heb wel enig gezichtsvermogen', zegt ze, 'maar ik word geclassificeerd als onderdeel van de slechtziende gemeenschap omdat dit zeer beperkt is. Mijn centrale zicht is volledig zwart, hoewel ik daar een soort sterren heb – dat is de enige manier waarop ik het kan verklaren – en mijn perifere zicht is extreem wazig. Ik heb ook kleurenblindheid en problemen met diepteperceptie omdat alles in al het andere vervaagt.”

'Dat was eigenlijk echt episch!'

Blindheid heeft het leven van Jess veranderd, maar het heeft haar niet tegengehouden. Ze zit in haar tweede jaar psychologie en antropologie aan de Universiteit van Pretoria en kijkt uit naar een carrière in de industriële of klinische psychologie.

Ze is ook een springruiter, bespeelt een scala aan muziekinstrumenten, is een motiverende poster en spreker op sociale media via haar Mission With A Vision-project, en levert de inspirerende Blind Varen podcast/blog die ze lanceerde toen ze 16 was. 

Jess was naar een reguliere school gegaan nadat ze haar gezichtsvermogen had verloren, maar stuitte daar op een negatieve houding. Dat maakte haar vastbesloten om valide mensen voor te lichten over hoe ze zich tegenover mensen met een handicap moeten gedragen, en om haar ervaringen en positiviteit met anderen in vergelijkbare situaties te delen. 

Haar centrale boodschap is: focus op wat je kunt, niet op wat je niet kunt. Toch zou je kunnen denken dat ze al genoeg te doen had zonder daar nog duiken aan toe te voegen. Misschien had de onderwaterwereld haar gefascineerd voordat ze haar gezichtsvermogen verloor? 

Niet bijzonder, zo lijkt het. “Ik was geïnteresseerd in alle zeedieren, maar niet noodzakelijkerwijs in het idee van duiken”, zegt ze. Haar ouderlijk huis lag ook niet in de buurt van de zee. “Het was nooit echt een onderdeel van mijn plan geweest, omdat ik het altijd meer als een visuele sport of hobby beschouwde – mensen gaan duiken om de riffen en de prachtige vissen te zien!”

Maar vorig jaar was een vriendin van de familie de Reef Divers PADI 5* IDC tegengekomen in Pretoria, niet ver van haar huis. “Ze zochten mensen om het nieuwe te testen Adaptieve duiker programma, en ze had gezegd dat ze iemand kende die blind was en misschien geïnteresseerd zou zijn. Ik dacht: het is maar een dag, het zou leuk kunnen zijn – laten we het proberen. Dus ik ben er gewoon voor gegaan.”

“Een hele sensatie!” zo beschrijft Jess die eerste onderdompeling in het Water Orphans-zwembad afgelopen juni. “Ik wist niet hoe ik het moest uitleggen toen ik voor het eerst naar buiten kwam – het gevoel onder water te zijn en alleen maar mijn ademhaling te horen was zo vredig, en het geluk dat ik me geen zorgen hoefde te maken over alle andere zintuigen waar ik normaal op vertrouw . 

“Omdat ik geen zicht heb, ben ik meestal afhankelijk van mijn gehoor of mijn tastzin, dus ik ben altijd verhoogd en gefocust. Het was zo rustgevend om daar beneden te zijn.

"Ik had gedacht dat het iets eenmaligs zou zijn, iets dat ik had meegemaakt, maar toen ik die dag eenmaal uit het water kwam, dacht ik: man, dat was eigenlijk heel episch!"

Meer opgewonden dan bezorgd

PADI's Adaptive Techniques-coördinator Fraser Bathgate is wellicht bekend bij Britse duikers omdat hij begin jaren '90 de eerste duikinstructeur met een handicap was geworden en de oorspronkelijke incarnatie van het Deptherapy-duikrehabilitatieprogramma voor gewonde Britse militaire veteranen had opgericht. 

Hij had contact gehad met Peter Herbst, hoofdinstructeur van Rif duikers, die beweert de oudste duikschool in zuidelijk Afrika te zijn.

“Fraser heeft dit hele project bedacht om mij te kwalificeren en mij naar PADI te laten gaan”, zegt Jess. “Ik had net mijn examens van het eerste semester afgerond en ging naar het tweede semester, dus ik wist niet zeker of ik op dat moment de tijd had – maar toen namen ze opnieuw contact met mij op en zeiden: wilde ik in aanmerking komen? ” Ze besloot dat ze dat deed.

Fraser stelde voor dat Jess met Reef Divers een reis naar Mozambique zou maken voor haar eerste duikervaring in open water.

"Ik raakte niet in paniek bij het idee", zegt Jess. “Ik wist niet wat ik kon verwachten, maar ik denk dat ik meer opgewonden dan bezorgd was.”

Een paar weken voor haar vertrek afgelopen november volgde ze een zwembadtraining in Pretoria, met meer sessies bij aankomst in Mozambique. Na drie succesvolle openwaterduiken zou ze gekwalificeerd zijn als Adaptive Scuba Diver. 

In theorie zou dit duiken tot 18 meter mogelijk kunnen maken zoals een Open Water Diver, maar voor de veiligheid is ze beperkt tot 12 meter. “Dat komt omdat er sommige dingen zijn, zoals navigeren met een kompas, die ik niet zou kunnen doen, waardoor ik altijd op een buddy zou moeten vertrouwen.”

Haar eerste duik in de Indische Oceaan was “een behoorlijk geweldige ervaring”, zegt ze. “Het gevoel daaronder te zitten, zal ik nooit vergeten. 

“Het drong pas tot me door toen we van de boot waren geklommen en ik midden op de oceaan aan het dobberen was. Cool, het gebeurt echt! Toen we deze uitgestrekte blauwe ruimte in gingen, was het een heel ander gevoel. Toen bereikten we de bodem, en het enige wat ik kon horen was het geknetter van het rif, alle schaaldieren en verschillende soorten koraal, gewoon de raarste sensatie, maar het klonk zo episch. 

“Ik wist niet hoe ik het moest uitleggen, omdat ik dat geluid nog nooit eerder had gehoord. Ik had gedacht dat het nogal luidruchtig zou zijn, maar dat hele leven was gewoon behoorlijk krankzinnig.”

Kleuren van het rif

Had Jess de kleuren van het rif kunnen ervaren? “Het grootste deel van het kleurbereik dat ik kan zien, is gebaseerd op een logisch gevoel van mijn zicht voordat ik het op 11-jarige leeftijd verloor. Logica vertelt me ​​dat het gras groen is en de lucht blauw, dus als we daaronder zijn, weet ik dat wat er is om mij heen is blauw.

“De twee hoofdkleuren die ik het meest kan zien zijn blauw en geel, en mijn moeilijkste kleuren zijn rood en groen. Dus als we daar beneden zijn, kan ik het blauw van het water min of meer onderscheiden, maar op het rif kan ik vanwege alle verschillende kleuren niet zien wat er gebeurt, vooral als er vissen tussen de koralen zwemmen. Alle kleuren lopen in elkaar over, zodat ik niet kan zien waar ik naar kijk – dat zie ik alleen aan de contrasten.

“Als ik vooruit kijk, zie ik een soort breuk tussen de kleur van het water, wat de kleur van het rif ook is, en misschien lichtere stukken zand. Zo kan ik een beeld in mijn hoofd opbouwen.

"Dan zullen ze daarna, als we uit het water zijn, uitleggen dat er een felroze zeeanemoon of felgele vis en dat soort dingen is geweest."

Jess beschrijft Peter Herbst als “een van die jongens die er alles aan zal doen om het te laten werken. Hij had geleerd van Frasers ervaringen als rolstoelgebruiker in het water, en kon zien wat mogelijk was. 

“Hij leerde me alle basisveiligheidshandsignalen, en daarna werkten we aan wat we konden samenstellen op basis van mijn ervaringen als duiker, zodat we elkaar nieuwe dingen leerden. Hij is zo'n geweldige kerel om mee te werken, heel gemakkelijk, heel grappig – en hij geeft je niet het gevoel dat je anders bent dan alle anderen.

“Alle vrienden en instructeurs met wie ik heb gedoken waren hetzelfde: gemakkelijk in de omgang en begripvol. Ze zijn allemaal bereid om te communiceren en bereid om iets te veranderen om het te laten werken. Er is altijd dat gevoel dat het zo is is mogelijk om het te doen.”

Koffervis is een vierkant

Jess was onlangs teruggekeerd van een andere Reef Divers-reis, een “prachtige” excursie naar de Zuid-Afrikaanse duikhotspot Sodwana Bay. Nu ze meer thuis is geraakt in de sport, kan ze nu haar leercurve inschatten, en ze denkt dat het veel gemakkelijker is geweest dan ze had verwacht. 

“Toen we aan het hele proces begonnen en erover spraken dat we al deze verschillende handgebaren moesten doen en nieuwe moesten bedenken, klonk het alsof er veel complicaties zouden optreden als we er alleen maar voor zouden zorgen dat iedereen op dezelfde pagina zat. 

'Maar gaandeweg raakten we eraan gewend hoe elkaar werkten, en zelfs als het niet de hele tijd dezelfde buddy-duiker was, zou je je synchronisatie vinden. De voelsignalen waren eenvoudig en to the point, wat het een stuk makkelijker maakte.”

Tijdens de reis naar Sodwana had ze twee verschillende vrienden, “maar we spraken de avond voor de duiken alleen over de handsignalen en toen we verder gingen en nieuwe soorten vis tegenkwamen, creëerden we onze eigen nieuwe signalen. Dus voor een koffervis tekenden ze een vierkant op mijn hand. Het was altijd eenvoudig, altijd gemakkelijk.” 

Dat gezegd hebbende, heeft Peter gesuggereerd dat het gebruik van integraalhelmen met een communicatiesysteem om vocale interactie mogelijk te maken een nuttige volgende stap zou kunnen zijn. En die faciliteit zou nuttig kunnen zijn nu Jess is benoemd tot PADI AmbassaDiver, op een missie om te communiceren dat niemand het idee om duiker te worden hoeft af te wijzen vanwege fysieke verschillen.

"Ik denk dat veel andere mensen zoals ik geïnteresseerd zouden moeten zijn in duiken, maar ik denk niet dat ze zich ervan bewust zijn gemaakt dat deze hele adaptieve duiktechniek beschikbaar is", zegt ze. “Toen ik met ze over duiken sprak, zeiden veel mensen, zelfs familie en vrienden van mij, dat je gek bent, daar zitten haaien onder!

“Als je jezelf op de voorgrond plaatst, denk ik dat sommige mensen daar een beetje zenuwachtig voor zijn. Sommige vrienden zeggen ja, het zou cool zijn om te duiken, maar ze doen het nooit echt. Ik zeg: Kom op, jongens, jullie missen hier iets!

“Mensen met verschillende handicaps doen aan duiken, maar mensen moeten weten dat het mogelijk is.”

Caribische ambities

Jess is nu niet meer te stoppen. “Ik moet mijn tijd verdelen tussen studeren en duiken – mijn gedachten zijn meer gericht op duiken, maar we zullen proberen het te laten werken.”

Na weer een Sodwana Bay-reis deze maand vertrekt ze in juni naar Madagaskar en hoopt in augustus weer met haar vrienden in Mozambique te kunnen duiken. “Ik heb gewoon iets met duiken, ik wil het vaker doen en er meer bij betrokken zijn.”

Hoe zit het met het verkennen van de wijde duikwereld buiten de Afrikaanse kusten? "Ik heb veel mensen horen praten over de Kaaimaneilanden, dus ik zou daar heel graag heen willen", zegt Jess, die de laatste tijd duidelijk tijd met Amerikanen heeft doorgebracht. Als PADI AmbassaDiver zou ze misschien een paar hints kunnen geven aan haar trainingsbureau, stel ik voor.

Ook op Divernet: 4 duikers die zweren bij adaptief lesgeven, Hoe duikvaardigheden Paralympiërs een boost geven, PADI's 4 redenen om vrolijk te zijn in 2024