Het lijkt erop dat het leven in zee de sleutel zou kunnen zijn tot het verbeteren van vele aspecten van de menselijke gezondheid. Dat is prima, zolang de wezens waar we naar duiken niet daarbij hoeven te worden opgeofferd, zegt LISA COLLINS. Dat hoeft misschien niet zo te zijn.
BIJNA IEDEREEN HOUDT VAN ANEMOONVISSEN. Het schattige kleine kereltje afgebeeld in Disney’s Finding Nemo brengt ons een glimlach en een gevoel van kinderonschuld.
Anemoonvissen, die voortdurend tussen de tentakels van de anemoon rondscharrelen, leven symbiotisch met een anemoon en voorzien hun gastheer van kleine voedseldeeltjes, terwijl hun anemonen bescherming bieden in hun stekende tentakels.
Anemoonvissen zijn in de loop van de tijd immuun geworden voor het gif dat de anemonen produceren. Er wordt gedacht dat ze een periode van acclimatisering doormaken waarin ze bescherming krijgen
de stekende tentakels door een beschermend membraan dat hun hele lichaam bedekt.
Anemonen, die zich met een zelfklevende voet aan het koraalrif en de rotsen op de bodem van de oceaan hechten, zijn afzonderlijk te vinden op veel riffen over de hele wereld, maar kunnen af en toe in grote groepen worden gezien, zoals bij Anemone Thila op de Malediven.
Anemonen kunnen zo klein zijn als 5 mm en kunnen zo groot worden als 2 meter. Ze kunnen van alles hebben, van een paar tot een paar honderd tentakels, en deze worden vaak gezien uit felgekleurde mantels. De mantels kunnen zo wijd uitgespreid zijn dat ze nauwelijks te zien zijn, of ze kunnen gesloten worden zodat er slechts enkele tentakels uit steken.
Anemonen komen vooral voor in tropische wateren, maar sommige hebben zich aangepast aan koelere wateren over de hele wereld. Ze blijven over het algemeen gedurende hun lange leven – 60-80 jaar – op dezelfde plek. Ze zullen alleen loskomen als ze worden aangevallen.
Ze zijn aseksueel en kunnen zich voortplanten met een anemoon van het andere geslacht, of, interessanter, door deling – waarbij ze zich opsplitsen in twee genetisch identieke anemonen.
DE TENTAKELS VAN de anemoon is bewapend met duizenden nematocystcellen die bij aanraking exploderen en een harpoenachtige speer met gif in hun slachtoffers lanceren. Dit verlamt ze, en de anemonen verplaatsen ze vervolgens naar hun mond om te eten met behulp van hun tentakels.
Het gif bevat een mix van neurotoxinen, maar deze giftige steek is niet schadelijk voor de mens. Integendeel, een van de gifstoffen is onlangs zeer interessant geworden voor medische onderzoekers als een potentiële remedie voor ziekten bij de mens, met name multiple sclerose (MS), auto-immuunziekten en obesitas.
Het zeeleven wordt al lang gebruikt om menselijke kwalen te behandelen. Veel niet-bewezen geneeswijzen, vooral in de Aziatische geneeskunde, vormen een bedreiging voor delicate bedreigde diersoorten, zoals de zeepaardjes die voor de Chinese geneeskunde worden geoogst om een reeks ziekten te ‘behandelen’, van nierziekten tot impotentie. Deze zogenaamde geneeswijzen bezorgen de mariene geneeskunde een slechte naam.
Er wordt echter steeds meer onderzoek gedaan naar echte geneeskrachtige voordelen die het zeeleven biedt.
Astma, artritis en ontstekingsziekten worden behandeld met behulp van een enzym genaamd Secosteroid, dat koralen gebruiken om zichzelf tegen ziekten te beschermen.
Bryozoën die op zeepokken lijken, worden gebruikt voor een middel tegen kanker, samen met blauwgroene algen, die worden gebruikt om longkanker te behandelen. Caribische zeezwepen en gorgonenwaaiers lijken ook verbazingwekkende ontstekingsremmende eigenschappen te hebben.
Mariene soorten zijn niet alleen medicinaal, maar worden ook gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe ons lichaam werkt.
Haaien hebben wetenschappers geholpen te begrijpen hoe onze nieren werken; inktvissen en kreeften, hoe zenuwen elektriciteit geleiden; zee-egels en zeesterren, hoe embryo's zich ontwikkelen uit één enkele bevruchte cel. Dit zijn enkele voorbeelden, maar veel soorten worden met succes gebruikt in medisch onderzoek en testen.
Anemonen zijn vooral interessant omdat ze niet worden geoogst, beschadigd of gedood voor onderzoek.
Ze kunnen in aquariumomstandigheden worden gehouden en gedurende een zeer korte tijd worden "gestrest" door een kleine hoeveelheid ijskoud gedestilleerd water toe te voegen, waardoor ze de nematocysten in hun tentakels afvuren.
Deze nematocysten worden vervolgens verzameld en gebruikt in het onderzoek. Deze procedure imiteert de natuur en lijkt geen blijvend effect op de anemonen te hebben.
Het neurotoxine van de nematocysten bevat een eiwit dat qua moleculaire structuur sterk lijkt op de neuronen van zoogdieren. Tests met deze eiwitten hebben aangetoond dat ze de toegang van een specifieke reeks kaliumionen in en uit cellen kunnen toestaan of blokkeren.
Er is aangetoond dat deze ionen of kanalen disfunctioneel zijn bij auto-immuunziekten, zoals MS. Door deze ionen te blokkeren, worden de cellen die de schade veroorzaken effectief uitgeschakeld.
Tests hebben ook een ander voordeel gevonden van het blokkeren van deze kanalen. Het metabolisme bij zoogdieren neemt toe en obesitas neemt af, wat een belangrijke doorbraak is in de strijd tegen gezondheidsproblemen die verband houden met obesitas. Als obesitas afneemt, zullen ook de daarmee samenhangende medische problemen afnemen.
ALS NEMATOCYSTEN WORDEN GEBRUIKT als behandeling, omdat ze de anemonen regenereren, kunnen ze bijna voor onbepaalde tijd steeds opnieuw worden gebruikt tot aan hun natuurlijke dood – het is dus niet nodig om grote hoeveelheden anemonen te oogsten.
Ik heb een nieuw gevonden respect voor anemonen. Ik heb altijd van ze gehouden en heb urenlang geprobeerd anemoonvissen te fotograferen die rond hun tentakels schieten, maar nu, terwijl ik probeer meer te krijgen dan een staart of vin in mijn kans zal ik wat tijd besteden aan het eren van hen en al het andere zeeleven dat de sleutel zou kunnen zijn tot het beheersen of genezen van veel menselijke ziekten.
Verscheen in DIVER april 2017
