Duik in de mysteries van de Felicitas-mijn en de Rhisnes-groeve

STEFAN PANIS houdt ervan om in mijnen te duiken, en hij heeft in twee oude mijnen op het continent gedoken: een Duitse mijn die ooit leisteen produceerde, en een in België waaruit zwart marmer werd gewonnen

Vorig jaar werd ik getipt over een mogelijke nieuwe duikbare leisteenmijn in Duitsland. Ik heb contact opgenomen met eigenaar Wolfgang Rohr, die bleek een hele toffe kerel te zijn, maar helaas was het nog niet mogelijk de mijn commercieel te exploiteren voor duikers. De Duitse regelgeving is zeer streng.

Eerste poging: uitdagingen en technische problemen

In juni vertelde Wolfgang mij dat de mijn vanaf de volgende maand operationeel zou zijn. Ik had nog meer expedities onderweg, en pas in september had ik eindelijk een vrij weekend.

Lees ook: Scheepswrakzilver, messing – zelfs een Model T Ford!

Met vrienden Robin Verbruggen, Cedric Ryon en Steven en Raf Haenebalcke vertrok ik naar Schmallenberg, 44 kilometer ten zuidoosten van Dortmund.

Het was behoorlijk druk in de mijn, met zo'n tien andere duikers in de rij om van de schoonheid ervan te genieten. Omdat we wilden filmen en fotograferen, gingen we als eerste team het water in.

De hoofdschacht daalt behoorlijk steil naar het 30 meter-niveau, waar de lijn zich splitst. Het zicht in de hoofdschacht was erg slecht, omdat er de afgelopen dagen wat gedoken was en het slib niet snel leek te bezinken. We moesten op de tast langs de richtlijn.

Aan het begin van de duik had ik een klein lek in mijn duikboot opgemerkt droogpak ritssluiting – geen goed teken, maar ik had besloten door te gaan.

Toen we de splitsing naderden, gaf Robin mij te kennen dat hij technische problemen had, dus vertrokken we als team. Ik was drijfnat en omdat het water slechts 9°C was, moest ik verdere verkenning uitstellen. Maar we wilden het niet zo gemakkelijk opgeven en boekten een terugkeer eind oktober.

Een succesvolle terugkeer en de duikervaring

Droogpakken gerepareerd, we kozen ervoor om op vrijdag te duiken. De vis zou op zijn best zijn en we zouden niet de stress hebben om het eerste team te zijn. Wolfgang gaf ons zelfs toestemming om in de mijn te slapen, wat een geweldige ervaring zou zijn, waardoor we de luxe zouden hebben om alles voor te bereiden. dag vóór de duik.

Wolfgang gaf ons een uitgebreide briefing en op basis daarvan hebben we ons duikplan opgesteld. Na de laatste controles van onze rebreathers doken we af in de hoofdschacht.

Deze keer was het zicht goed en keken we uit naar een spectaculaire duik. We kwamen aan bij de splitsing op een diepte van 26 meter en sloegen, zoals vooraf afgesproken, linksaf.

De mijn zag er hier erg industrieel uit, met veel hangende leidingen en kabels van de pompen die ooit overstromingen zouden hebben voorkomen. We zwommen langs een nis met daarin een kleine kapel, gecreëerd als een belofte van bescherming voor de mijnwerkers.

Al snel doemden grote verlaten machines op spectaculaire wijze op uit de duisternis.

Een graafmachine en een grote reachtruck verkeerden beiden in een uitstekende staat van onderhoud. We hebben er de tijd voor genomen om ze te bekijken en vanuit verschillende hoeken foto's te maken, omdat de leisteen veel licht absorbeerde en het moeilijk maakte om goede foto's te maken.

We kwamen bij een zijschacht, waarvan de ingang prachtig van leisteen was gemaakt. Er lag een groot zaagblad op de grond, en we zouden er nog veel meer zien. Bij latere duiken ontdekten we ook dat het mogelijk was om de zijschacht te omzeilen en vonden we een gebied met veel bierflesjes, vermoedelijk de enige vorm van recreatie daar beneden.

We gingen de schacht binnen, die werd ondersteund door metalen balken en platen. Roest sneeuwde neer terwijl we verder liepen, en toen we uit de tunnel kwamen, bevonden we ons in een grote kamer. Pas nu beseften we hoe groot deze mijn was.

Robin was aangekomen het keerpunt op basis van zijn luchtverbruik, dus gingen we terug. We brachten wat meer tijd door met de machines voordat we naar de hoofdschacht gingen voor decoratie.

Geschiedenis en achtergrond van de Felicitas-leisteenmijn

Ondertussen was Wolfgangs vriend Gunther Dudda, een zeer ervaren grot- en mijnduiker, gearriveerd. Hij was nog steeds bezig met het verkennen en documenteren van de mijn en vertelde ons tijdens de lunch over de geschiedenis ervan. We kwamen erachter dat onze duik in het ‘nieuwe’ deel van de mijn was geweest, dat tot 1994 in gebruik was geweest.

De machines waren in de mijn afgebouwd en het personeel had niet de moeite genomen ze te demonteren toen het werk stopte. In dit deel van de mijn was de leisteen uitgegraven met een enorme machinezaag, wat de rechte wanden verklaarde.

In het “oude” gedeelte aan de rechterkant waren de werkzaamheden rond 1886 begonnen. Daar was de leisteen uitgehakt met behulp van explosieven, en Gunther vertelde ons dat de mijn er totaal anders uitzag. Hij en andere ontdekkingsreizigers hadden al veel werk verricht om de mijn in kaart te brengen, en hij had zelfs een 3D-model gemaakt van wat er tot nu toe was verkend.

Trots liet hij ons de kaart zien, zoals het hoort! De mijn is 720 meter lang van oost naar west en 200 meter van noord naar zuid, waarbij het eerste niveau zo'n 30 meter diep is, het tweede 52 meter.

Het werd op beide niveaus met de hand gebouwd, waarbij gebruik werd gemaakt van pneumatische boren en dynamiet en waarbij voor de plafonds voornamelijk leisteen werd gebruikt. Het diepere niveau werd in 1949 uitgegraven.

Vanaf 1950 werd de lei verkocht aan scholen in 32 landen, zodat kinderen konden leren schrijven. In 1958 was de productie op zijn hoogtepunt, met 65 werknemers en een grote vraag in de bouwsector naar leistenen keuken- en badkamerwanden. Een molen maalde resten om te gebruiken als antislipadditief in dakbedekking.

Het werken in de mijn bleef echter een gevaarlijke taak. “Heilige Barbara” is de patroonheilige van mijnwerkers over de hele wereld, en elke ochtend werden er verse bloemen naar het kapelletje gebracht dat we hadden gezien, en daar werd een kaars aangestoken om ze te beschermen. Dat was niet genoeg om een ​​mijnwerker te redden die in 1979 overleed, nadat een groot blok op hem was ingestort.

Het verkennen van het ‘oude’ deel van de mijn

In de middag besloten we rechtsaf te slaan voor onze tweede duik. Het zicht in de hoofdschacht was nog steeds goed en bij de splitsing plaatste Robin een lijnmarkering en we zwommen de rechterschacht in.

De formaties zagen er hier ruwer uit, zoals Gunther had gezegd, en de muren waren gevormd met leisteen.

Robin zwom op een hoger niveau, waar een stapel pijpwerk ooit voor ventilatie had gezorgd en nu een mooi onderwerp voor foto's vormde. De afvoerleidingen hingen nog alsof ze klaar waren voor gebruik.

We maakten een sprong naar een kleine zijgang die doodlopend bleek te zijn, en keerden terug naar de hoofdgang.

Robin wees naar een enorme metalen deur. Toen we dichterbij kwamen, konden we het bord lezen: we hadden de explosievenkamer gevonden. Ik heb zeker vijftig foto's van die deur gemaakt, want ik wilde er een hele goede foto van hebben. We keerden terug, met het plan om betere foto's van de reachtruck te maken.

Ernaast vonden we een doorgang met een leuning. Het ijzerwerk was rommelig geworden en vormde zich tot wat leek op stalagmieten. De tijd vloog voorbij en we moesten onze duik beëindigen.

Rhisnes-steengroeve: een verborgen juweeltje

DE STEENGROEVE VAN RHISNES IS VEEL ONDIEP, variërend van 6-10 meter, afhankelijk van de fluctuerende waterstanden, en heeft drie ingangen voor de mijnwerking.

Rhisnes ligt ongeveer 40 kilometer ten zuidoosten van Brussel. De locatie is al lang bekend bij de Belgische grotduikgemeenschap, maar lange tijd werd er in het geheim gedoken.

Een nieuw begin voor de steengroeve van Rhisnes

Toen hoorden we het gerucht dat de mijn gesloten zou worden. Maar gelukkig voor ons bleek het gekocht te zijn door een IANTD instructeur, Jacques Carême, met de bedoeling er een officieel duik- en educatiecentrum van te maken.

Volgens de eigenaar werd er in Rhisnes al 200 jaar geleden kalksteen gewonnen, totdat ze een ader van zwart marmer vonden en overgingen tot het uitgraven ervan.

In 1976 vond er echter een aardverschuiving plaats op de nabijgelegen N904, waardoor de marmerwinning langzamer ging en uiteindelijk stopte.

Duiken in de Rhisnes-mijn

Het was een zonnige dag in oktober. Ik had een afspraak gemaakt met mijn maat Steven Haenebalcke om in de mijn te gaan duiken.

Het weer was fantastisch voor de tijd van het jaar en toen we aankwamen stonden er andere auto's bij de poort te wachten. Het was een Nederlands duikteam en we maakten kennis met hen.

Toen arriveerde Jacques en we reden met de auto lekker gemakkelijk naar de steengroeve.

Jacques was druk bezig met het buiten zetten van cilinders op het terras. Er was net een compressor gearriveerd, zodat er in de toekomst ter plekke kon worden voorzien van luchtvullingen. Er was zelfs een open haard, klaar om ons op te warmen na onze koude winterduiken!

We bestudeerden Jacques’ plan van de mijn en vormden ons duikplan. Toen kleedden we ons aan en waren het eerste team dat het water in ging. Het zicht was laag. We zwommen naar de oppervlakte naar een boei waarvandaan een richtlijn naar de mijningang zou leiden.

We zwommen door de grote ingang, maar konden de lijn niet loslaten omdat het zicht zo slecht was. Toen, zo'n 20 meter verderop, klaarde het op, waardoor we minstens 10 meter zicht hadden. Geweldig!

We begonnen onze verkenning en passeerden langs de gebeeldhouwde marmeren muren. Steven wees op een schep, een mooie foto kans.

De tunnel splitste zich op een punt waar elektriciteitskabelhouders dienden om de richtlijn vast te houden. Steven plaatste een pijl om de uitweg te markeren, en we waagden ons dieper het systeem in.

We bereikten een diepte van 35 meter, hoewel het bij hoge waterstanden wel 40 meter diep kan zijn. Toen we de lus sloten, zagen en fotografeerden we een oude roestige emmer.

Hier en daar kon ik hoge punten in de muur zien waar nissen waren uitgehouwen die groot genoeg waren om in te zwemmen.

Wij hebben de ruimte verlicht met een slavenflitser, en wat opdwarrelend slib gaf het een mysterieuze sfeer. We bereikten weer de splitsing en besloten dit keer de andere route te volgen, die uiteindelijk naar een andere ingang leidde. Een enorme ketting die aan het plafond hing, zou ooit zijn gebruikt om grote blokken marmer te manoeuvreren.

Ontdekkingen en mijnkarren

Ik had een gezien video- clip van de mijn van Rhisnes en zag dat er enkele mijnkarren op stonden, dus ik had aan Jacques gevraagd waar we ze konden vinden.

Nu leken we op de terugweg te zijn, en ik was een beetje chagrijnig omdat we er niet in waren geslaagd de karren te lokaliseren.

Steven gaf aan dat hij een andere niche op een hoger niveau wilde verkennen.

Toen we dichterbij kwamen, zag ik een dunne richtlijn omhoog gaan en besefte ik dat dit degene moest zijn waarover Jacques me had verteld.

Ik kon een kreet van vreugde in mijn rebreatherlus niet onderdrukken en hoorde mijn vriend ook lachen. De mijnkarren waren een prachtig gezicht en we hebben verschillende foto's gemaakt in dit gebied, met zijn lage plafond.

Er was daar nog een richtlijn, die naar de derde uitgang leidde, en ik dacht dat dit smalle deel van het systeem ideaal zou zijn voor opleiding met sidemount-uitrusting.

Ik voelde me erg tevreden met onze duik toen we weer vertrokken, maar na een uur bij 9°C werden mijn handen erg koud. De buitentemperaturen waren 20°, dus ik had niet de moeite genomen om mijn droogpak handschoenen, wat mij wat extra comfort zou hebben gegeven.

Bij de uitgang werd het zicht weer slecht, maar ik kon de uitnodigende warmte van de steengroeve voelen, waardoor onze decompressie prettig en gemakkelijk verliep.

Reflecties en toekomstplannen

We kwamen boven in de felle zon – het was 14 oktober en de temperatuur was 26°C, ongelooflijk!

Jacques maakte tosti's en we genoten van onze maaltijd en een drankje op het terras, waar we onze duik bespraken terwijl we genoten van een geweldig uitzicht over de steengroeve.