De duikwereld was geschokt toen de beroemde Britse duiker Rob Palmer onder mysterieuze omstandigheden stierf in de Rode Zee – voor het laatst gezien op 120 meter hoogte in de lucht en nog steeds aan het dalen.
John Bantin, een goede vriend van Rob, legt uit waarom zijn dood na een week van waanzin geen verrassing kwam.
Grotduikers vertelden altijd een grap over sommigen van hen die stierven en naar de hemel gingen. St. Peter ontmoette hen bij de Parelpoort en vroeg wat ze wilden vinden in hun perfecte hemel. Een prachtig grottenstelsel waar nog nooit iemand in was geweest, antwoordden ze.
Al snel zwommen ze door een prachtige grot. Plotseling brulde een duiker op een grote zwarte Aqua-Zepp-scooter van achter hen aan, haakte zich aan hun lijn vast en schoot vooruit het systeem in.
De grot duikers ging terug naar Sint-Pieter om te klagen dat zij niet de eersten waren die de grot binnengingen.
“Wie was die kerel met de grote zwarte Aqua-Zepp?” zij vroegen. “Was het God?” “Nee,” antwoordde Sint-Pieter. 'Dat is Rob Palmer. Hij denkt alleen dat hij God is.”
Niet hilarisch, maar het zegt wel iets over Rob dat hij dat verhaal vroeger met trots herhaalde. Als een van de bekendste duikers ter wereld (grotduiken was daar maar een deel van) begreep hij dat hij in sommige kringen wel eens jaloers zou kunnen zijn. Kleinere duikers hadden snel kritiek; hij leek er altijd van te genieten.
Als Rob door sommigen ten onrechte als arrogant werd beschouwd, kon hij zichzelf af en toe zeker een beetje serieus nemen. Tijdens een live-aboard-reis hebben we bijvoorbeeld allemaal samengespannen om hem Rod te noemen.
Er ging een week voorbij voordat hij snauwde en tegen ons schreeuwde: "Mijn naam is Rob!" Vanaf dat moment noemden we hem Rod Loodgieter. Hij legde zich neer bij de goedaardige kritiek van zijn vrienden.
Rob schreef boeken en artikelen over het organiseren van expedities. Degenen die op zijn expedities gingen, wisten dat hij als expeditieorganisator totaal ongeorganiseerd was!
Hij was echter een voorbeeldige duiker. Hij was deskundig, gedisciplineerd, vermeed risico's en bleef altijd koel onder druk.
Als uitstekende leraar heeft hij nooit een kans gemist om zijn kennis door te geven. Ik geloofde dat duiken met hem betekende dat je in zoveel mogelijk veiligheid moest duiken. Als hij een fout had, dacht ik, dan was het dat hij een beetje serieus kon zijn!
Geestval
De laatste jaren heb ik vaak met Rob gedoken. We deelden accommodatie in hotels en op boten. Ik vond hem goed gezelschap en een tegenwicht voor mijn excentrieke gevoel voor humor.
In mei 1997 zouden we samen twee weken doorbrengen in de Rode Zee. Rob was in goede vorm.
Zijn bagage was verdwaald tussen zijn huis op de Bahama's en Londen, waar we elkaar ontmoetten, maar toen ik suggereerde dat dit een probleem was dat moest worden opgelost, antwoordde hij: "John, je verwart me met iemand die erom geeft!" Niets leek hem ooit te faseren.
Week één was op mv Moon Dancer, destijds het nieuwe live-aboard-project van Peter Hughes in Egypte. Rob vond tijd om een rebreathercursus met semi-gesloten circuit te geven en certificeerde mijn vrouw Farzi. Het zou de laatste certificering zijn die hij afgaf.
De tweede week werd gereserveerd voor de eerste internationale conferentie van het technisch duiken Agentschap TDI in Hurghada. Ik miste de eerste dag, bestaande uit de openingssessie gevolgd door een duik, omdat ik Farzi naar het vliegveld moest brengen.
Toen ik terugkeerde naar het Intercontinental werd ik opgewacht door Bret Gilliam, president van TDI. Hij wilde met mij praten – dringend.
Het bleek dat op de radio van het duikcentrum het nieuws was doorgekomen dat Rob niet was teruggekeerd van zijn duik. Bret was duidelijk geschokt.
Dat was ik helaas niet. Het was het hoogtepunt van iets waarvan ik de afgelopen zeven dagen half had verwacht dat het zou gebeuren.
We ontmoetten de duikboot toen deze aanmeerde bij de steiger. Iedereen aan boord leed aan een mengeling van shock en ongeloof. Ik sprak met degenen die met Rob in het water waren geweest, waaronder Tim Breen, de tienerduiker die de week ervoor met hem samen was geweest.
Ik heb via de Press Association een feitelijk, zorgvuldig geformuleerd persbericht ingediend. Het was niet de plek voor speculatie. Later keek ik verbijsterd toe hoe gerespecteerde kranten hun eigen sensationele verklaringen voor het incident bedachten.
Rob had geen “geheime re-breather” gebruikt en was ook niet “opgesloten in een zwart gat”, zoals sommigen melden. Ik geloof dat hij in de val zat, maar niet in fysieke zin. Hij zat gevangen in zijn eigen gemoedstoestand.
Een jaar eerder was Rob erbij geweest toen enkele Amerikaanse duikers een onnodig risicovolle duik leken te hebben ondernomen. Dit was later het onderwerp van een rechtszaak toen een Amerikaan magazine meldde het en de duikers sloten schijnbaar de gelederen.
Rob maakte geen deel uit van de duik, noch van de schijnbare “doofpot”. Maar op een vreemde manier voelde ik dat hij zich gekleineerd voelde doordat hij buitengesloten werd. Sommige van deze duikers zouden waarschijnlijk in Hurghada aankomen voor de TDI-conferentie.
Gezellige narcose
Aan boord van de Moon Dancer was ons een plezierige reeks duiken beloofd. Ik had keuze te over als het om vrienden ging. Mijn twee favorieten waren aan boord: Farzi en Rob.
Toen Rob echter opperde “we doen wat deepies” besloten we dat mijn vrouw, een kersverse moeder, geen onnodige risico’s moest nemen.
Dus zij en ik doken samen terwijl Rob samenwerkte met Tim, een jonge maar verstandige en intelligente duiker. Tim en Rob gingen elk gewapend met een dubbele set lucht en een slingertank nitrox 50 naar binnen voor decompressie.
Tijdens één duik zag ik dat ze een stop maakten op veel grotere diepte dan wij. Terug aan boord van Moon Dancer wierp ik een informele blik op Rob's computer.
Ik dacht eerst dat er “12m” stond. Ik kreeg een koude rilling toen ik besefte dat ik “120m” verkeerd had gelezen! Ik heb hem er later privé op aangesproken, maar zonder resultaat.
Rob was altijd een groot kampioen in het technisch duiken geweest. Hij pleitte voor rijke nitroxmengsels voor decompressie en was een enthousiaste vertegenwoordiger van trimix voor gebruik op diepte.
Hij streefde naar meer veiligheid door de hoeveelheid aanstootgevend gas in het ademmengsel te verminderen. “Begrijp het verkeerd en je bent dood!” hij zou zeggen.
Toch gooide hij hier alles waar hij in geloofde overboord en onderwierp hij zijn lichaam aan een duik met een PO2 van ruim 2.7 bar, terwijl hij altijd een absoluut maximum van 1.6 bar had bepleit.
Ik was verward en geschokt. Ik heb altijd genoten van de manier waarop Rob niet alleen zijn vaardigheden deelde, maar ook open stond voor de ideeën van anderen. Maar het deed pijn om te merken dat mijn mentor zo ver buiten zijn karakter handelde. Dit moest toch een tijdelijke afwijking zijn?
Terwijl Rob het laatste deel van de week zijn diepe duiken herhaalde, werden onze gesprekken in zijn hut steeds heftiger. Toen hij de verbijsterende mening uitte dat een PO2 van 3 bar “veilig” was, deed hij dat privé.
Later hoorde hij echter dat hij met andere passagiers sprak over “het gezellige effect van narcose als het zich om je heen sluit”.
Alleen onze duikgids, Sarah, leek zich niet bewust van wat er aan de hand was. Ze adviseerde dagelijks een dieptelimiet van 30 meter in haar duikbriefings!
Mijn gevoel was dat wat Rob deed zijn eigen zaak was, maar hij had een jong persoon die hem bewonderde en vertrouwde niet moeten aanmoedigen om hem op deze duiken te vergezellen. Ik wees hem erop dat als er iets met Tim zou gebeuren, Robs carrière in puin zou liggen.
jonge geweren
Tegen het einde van de week was ik niet zozeer geïntrigeerd door de vraag of er een dodelijk ongeval zou plaatsvinden – dat leek op de kaart – maar door wat Rob probeerde te bewijzen.
Kennis is macht en als je die kennis deelt, moet je ook de macht delen. Zodra Rob de mensen had geleerd wat hij wist, zouden ze op pad gaan en zelf experts worden.
Sommigen leken hun voormalige leraar als een bedreiging te beschouwen. Waarschijnlijk om die reden had hij ruzie gehad met een aantal oude collega's.
Beroemd worden is één ding, daar blijven is een ander ding. Het voortzetten van bekendheid was iets wat Rob echt leek te willen.
Ik kan alleen maar concluderen dat hij zich, als een oude scherpschutter, bedreigd voelde door jongere en nieuwere mensen op het toneel, maar ook door de riskantere en, in sommige gevallen, beruchte heldendaden van bepaalde van zijn leeftijdsgenoten.
De TDI-conferentie bracht hem in het gezelschap van zulke duikers. Het lijkt erop dat hij iets moest bewijzen – aan hen of aan zichzelf.
Toen Bret Gilliam me vertelde dat het Rob was die verdwaald was, voelde ik eigenlijk een gevoel van opluchting. Mijn angst dat hij betrokken zou zijn bij de dood van een tiener was met elke duik groter geworden.
Tegelijkertijd bevestigde het voor mij dat wat Rob altijd had geleerd juist was.
Wie je ook bent, je moet de natuurwetten gehoorzamen en Rob koos ervoor om te testen wat hij had geleerd over zuurstofvergiftiging. Hij onderwierp herhaaldelijk zijn lichaam aan hoge zuurstofniveaus.
Rob werd gedood door natuurkunde. Zoals hij altijd zei: je komt ermee weg totdat je het niet meer doet.
Toen ik Bret vertelde over de afgelopen week, kon hij het nauwelijks geloven.
‘Maar Rob is nooit een diepluchtduiker geweest!’ was het enige wat hij kon zeggen. Sommigen beweerden achteraf dat Rob Palmer zelfmoord had gepleegd, maar 's avonds had hij gesproken over de mogelijkheid om samen met zijn vrouw Steffi een gezin te stichten.
We waren het erover eens dat kinderen je enige echte erfenis zijn – en zeker niet de gevoelens van een depressief persoon.
Hij had net een stuk grond op de Bahama's gekocht en was van plan daar een huis te bouwen. Een slechte gezondheid, huwelijksproblemen en zelfs zijn positie binnen ..TDI worden als redenen genoemd. Geen van deze is waar.
Sommigen zeggen dat hij defecte apparatuur had – hoogst onwaarschijnlijk.
Het was een ongegronde concurrentiestrijd en mogelijk een midlifecrisis die zijn achilleshiel vormden.
Laatste golf
Bij herhaalde duiken van meer dan 100 meter in de lucht kwam Rob Palmer om het leven, maar we weten nooit zeker wat er in zijn hoofd omging.
Op die laatste dag ging hij met Tim het water in; twee andere jonge mannen, Jean-Michel en Mila; en een jonge vrouw, Jane. Rob was twee keer zo oud als sommigen van hen; ze zagen hem als een rolmodel.
Het tafereel was een typisch diepwaterrif op de Giftun-eilanden. Het was Jane die tijdens de afdaling besloot te stoppen op 70 meter.
Tim en Jean-Michel zeggen dat ze op 107 meter zijn gestopt, terwijl Mila zelf een duik lijkt te hebben gemaakt. Rob werd voor het laatst gezien onder de anderen en gebaarde hen blijkbaar dat ze verder moesten gaan.
Tim zei achteraf tegen mij toen de boot aanmeerde: 'Hij is verdwaald. Hij komt niet terug. Hij bleef maar naar beneden zwemmen.”
Toen ik Robs weinige bezittingen voor de Egyptische politie ophaalde vanuit onze gedeelde hotelkamer, verontrustte het me dat hij zijn leven had verloren in wat een week van angstaanjagende dwaasheid leek te zijn geweest.
Het is een trieste weerspiegeling van de menselijke natuur dat Mila, binnen enkele dagen na de dood van Rob, met mij ging duiken en ervoor koos de vóór de duik gekozen dieptelimiet te negeren. Ik nam afscheid van hem op 65 meter hoogte en hij kwam geruime tijd na mij boven met 120 meter ingelogd op zijn computer.
Duiken mag geen competitiesport zijn. Laten we doen wat Rob zei, niet wat hij deed tijdens die laatste, gekke week van zijn leven.
Ik had de weinig benijdenswaardige taak om naar de Bahama's te reizen om zijn weduwe Steffi te vertellen wat er volgens mij werkelijk was gebeurd. Ze wil nu dat het verhaal verteld wordt.
Wat we ook denken, we moeten deze korte periode van verloren verstand de erfenis die Rob Palmer ons heeft nagelaten op het gebied van duiktechniek en veiligheid niet laten verwateren.
Hij was tenslotte degene die de uitdrukking bedacht: “Houding houdt je in leven”.
