ZWARTWATER DUIKER
Een schot in het donker
Waar ooit duikers rif- of bodemlevende levensvormen bestudeerden, met een vreemde blik in het blauw in de hoop passerende pelagische soorten te spotten, verken je tijdens een zwartwaterduik 's nachts in de open oceaan, waar de meeste biomassa van de aarde geconcentreerd is. Tekst en foto's door JESPER KJØLLER. Illustratie door ALEXANDRA HUTH
Verscheen in DIVER december 2019
Een vis onderzoekt een drijvende kolonie manteldieren.
Op een boot zijn op een maanloze avond had het sereen kunnen zijn, maar de stilte wordt verstoord door gedempte clubmuziek van een verafgelegen feest ergens aan de wal. Diepe discoritmes lijken vreemd misplaatst in de zwarte nacht, maar op de Filippijnen missen ze zelden de kans op een goed feest.
De bemanning van onze bangka bereidt het zwartwatertuig voor: een verzwaarde lijn met een boei en sterke lampen eraan. Ze werken methodisch en het is duidelijk dat ze dit al eerder hebben gedaan.
We verlieten het resort 20 minuten geleden rond zonsondergang en komen aan in Moalboal Bay terwijl de tropische nacht valt.
De bemanning hijst het voltooide tuig de naar verluidt 500 meter diepe zwarte oceaan in, en wij wachten. De lijn moet “koken”, zoals ze zeggen. Het tuig een half uur in het water laten liggen voordat we erin springen, moet ervoor zorgen dat de glans de beestjes aantrekt
Het lichte tuig dient drie doelen.
Ten eerste lokt het de organismen in de donkere oceaan.
Maar omdat er al heel veel plankton en larven in de waterkolom moeten zitten, zelfs als we net met onze eigen fakkels hebben gedoken, is het tweede doel om als referentiepunt voor de duik te dienen – zowel voor de diepte als voor de oriëntatie.
Het derde doel is om het voor de boot gemakkelijk te maken om de drijvende duikers en de lijn die met de stroming meedrijft, te volgen. Omdat de duikers met dezelfde snelheid reizen, is de stroming niet voelbaar.
Sneeuwbui
Na het koken nadert de boot langzaam de heldere lichtplas rond de boei die de lijn ondersteunt.
We springen erin en een bemanningslid overhandigt mij mijn camera.
Het water is een aangename 30°C, maar ik kreeg het advies een capuchon te dragen om me te beschermen tegen stekende hydroids die rondzweven. Ik heb het bijna te warm, dus liet ik een beetje water in mijn pak lopen om mezelf af te koelen.
Terwijl we snelle OK's en duimen uitwisselen, dalen we dicht bij de lijn af.
Dit is mijn eerste poging tot Blackwater fotografie, dus ik weet niet wat ik moet verwachten. Als een normale nachtduik je innerlijke boeman oproept, is duiken in zwart water waarschijnlijk niet jouw ding. Maar voor mij heeft het donkere, warme water een vreemd rustgevend effect, en ik ga meteen de zone in.
Ik laat mijn ogen zich aanpassen aan de omstandigheden en kijk om me heen om de resultaten van het koken te beoordelen. Ik zie niks.
Nou, ik zie sneeuw. Veel sneeuw. De krachtige lichten op de lijn creëren hetzelfde effect als koplampen in een sneeuwstorm, en ik ben bang dat ik alleen maar terugverstrooiing in mijn beelden te zien krijg.
Dan herinner ik me mijn eerste modderduik, vele jaren geleden in Lembeh Strait. Ik had hetzelfde "wat doe ik hier?" gevoel, en zeg tegen mezelf dat ik geduld moet hebben.
Ik kijk om me heen om me te oriënteren. Ik zwem verder weg van het sterke licht van de lichten op de lijn en ontdek dat het beter is om niet te dicht bij de lichtkegels van het tuig te zijn.
Na een paar minuten zie ik een kleine kwal ter grootte van een munt. Oké, spel maar!
Ik benader voorzichtig en probeer een paar foto's te maken. De eerste beelden zijn volledig donker, maar na enkele belichtingsaanpassingen en experimenten begin ik een paar acceptabele foto's te maken en voel ik me zelfverzekerder. Ik kan dit doen!
Ik kijk rond naar meer onderwerpen, maar na nog eens vijf minuten zie ik nog steeds alleen maar sneeuw.
Jedi (K) nacht
Plotseling geeft Felix, mijn betrouwbare Filippijnse gids, een signaal met zijn licht. Hij is
met behulp van een sterke fakkel met een zeer smalle straal die als een lichtzwaard door het donker snijdt.
Ik stel me het zoemende geluid voor en kan de Star Wars-fanfare bijna horen.
Hij wenkt mij met zijn fakkel en wijst in de richting van… eh – wat is dat? Met de vergroting van mijn zoeker herken ik plotseling een bekend personage: een jonge vliegende poon ter grootte van een pink.
Felix is opgewonden – na de duik vertelt hij me dat dit de eerste keer is dat hij zo’n exemplaar ziet. Goed begin!
De poon is moeilijk scherp te krijgen. Het stopt nooit echt met bewegen, maar blijft dalen in de waterkolom.
Ik voel de druk in mijn oren terwijl ik met het beestje wegzink om het in de zoeker te houden. Na zo'n dertig opnamen hoop ik dat ik er een paar goede heb, en laat ik het los.
Ik kijk naar mijn computer. 22m – oeps! Dat is iets dieper dan we voor de duik hadden afgesproken.
Ik zwem naar boven om me te herenigen met Felix.
Hij doet opnieuw zijn Skywalker-imitatie en wijst me op een ander interessant onderwerp. Dit gaat nog een uur door.
Strategie
Mijn zwartwaterduik is geregeld door Kasai Village Dive Resort op Cebu. Meestal worden deze duiken een paar keer per week georganiseerd, en om de voorbereidingstijd te optimaliseren, bestaat het uit twee duiken.
Tijdens de oppervlakte-interval krijgen we een heerlijke, maar primitieve maaltijd op de boot geserveerd. De setting is aangenaam, afgezien van de dreunende muziek.
Ik bekijk mijn beelden en voel me beter voorbereid op de volgende duik. De bemanning kruipt achter me om een glimp op te vangen – ze zijn verrassend enthousiast en ik ben blij dat ik de ervaring kan delen, want zij hebben tenslotte al het zware werk gedaan. Het enige wat ik doe is de trekker overhalen.
Ik denk terug aan de goede oude tijd daarvoor digitaal, toen ik beperkt zou zijn tot 36 opnamen voordat ik het water verliet om van film te wisselen. Erger nog, ik kon mijn beelden niet beoordelen (of delen) totdat ik de film ophaalde bij de foto laboratorium na thuiskomst.
De mogelijkheid om te analyseren digitaal foto's op de achterkant van de camera terwijl je nog in het veld bent, maken een enorm verschil. Ik begin een goede strategie te bedenken voor de volgende duik.
Focus
Het draait allemaal om focus. Bij belichting en kadrering heb je wat speelruimte na de productie, maar je moet de focus in het water houden. Zoals altijd geldt dat als het onderwerp ogen heeft, deze het belangrijkste brandpunt vormen.
Diafragma's in het midden van de reikwijdte van je lens zijn altijd een goed compromis. In dit bereik zijn de meeste lenzen het scherpst en is er een goede balans tussen scherptediepte en lichtgevoeligheid. Voor de meeste opnames gebruik ik mijn Nikon 60 mm op f18. De sluitertijd bedraagt 1/125ste.
Mijn flitsers zijn ingesteld op een redelijk laag vermogen, om terugverstrooiing te minimaliseren en de recycletijd te verkorten. Dankzij het snelle opladen kan ik snel achter elkaar reeksen foto's maken om mijn weddenschappen af te dekken.
Als het beestje glimt en het licht te veel reflecteert, compenseer ik met een lagere ISO, maar ik probeer de rest van de instellingen redelijk constant te houden.
Ik heb mijn flitsers bijna loodrecht op de lens geplaatst om terugverstrooiing en sterke reflecties in de glanzendere visschubben te verminderen.
Zodra ik de focus heb gelegd, haal ik de trekker over en vuur een snelle reeks schoten af – misschien vijf of tien snel achter elkaar. Ik herkader, pas de focus aan en vuur nog een ronde af.
Bij de meeste camera's kunt u een aparte scherpstelknop toewijzen (kijk voor Back-Button Focus in de handleiding van uw camera) en het is een groot voordeel dat scherpstelling en sluitertijd niet aan dezelfde knop zijn toegewezen, ook al is dit meestal de standaardmodus.
De meeste doorgewinterde onderwaterfotografen zijn het erover eens dat een full-frame DSLR met een 60 mm-lens de beste optie is voor zwartwaterfoto's. Met een lens van 100 mm of 105 mm is het gewoon te moeilijk om scherp te stellen.
En u kunt het gebruik van dioptrieën of natte lenzen vergeten. Met een moderne DSLR-camera met volledige sensor kun je de beelden indien nodig bijsnijden om het effect van langere lenzen en dioptrieën na te bootsen, maar het lukte me vaak dichtbij genoeg te komen om te genieten van de zeer korte scherpstelafstand van 60 mm.
Transparante camouflage
Bij sommige duikoperaties worden duikers aan de lijn vastgebonden om te voorkomen dat ze te ver afdwalen.
Dit is een oplossing die op zoek is naar een probleem, en het zou zeker mijn bewegingsvrijheid beperken. Als je aan een lijn moet worden vastgebonden, zou je waarschijnlijk toch niet 's nachts in de open oceaan moeten duiken.
Als duikers over goede drijfvaardigheden en een goed situatiebewustzijn beschikken, zullen tetherlijnen alleen maar andere potentiële problemen introduceren. Het is beter om de veiligheid te vergroten met een beperkt aantal duikers in het water en met goede, alerte duikgidsen.
Sommige wezens zullen de aantrekkingskracht van het focuslicht zoeken. Bijna als een hert in de koplampen bevriezen ze, niet zeker wat ze moeten denken van het naderende ding met zwaailichten. Anderen rennen weg na de eerste opnames, waardoor je hoopt dat je op zijn minst een paar acceptabele belichtingen hebt gekregen.
De moeilijkste onderwerpen zijn de transparante of doorschijnende organismen die helaas een groot deel van deze wezens uitmaken.
Blijkbaar is transparant zijn de beste camouflage als er geen achtergrond is. Om voor de hand liggende redenen zijn deze wezens moeilijk scherp te krijgen en te belichten. Je schiet er eigenlijk dwars doorheen, en je lichten worden opgegeten door de oneindige duisternis erachter.
Wees heel voorzichtig als je de beestjes benadert, zodat er geen schokgolf ontstaat als je vooruitgaat.
Langzaam, opzettelijk vinnen en geen armzwemmende bewegingen is de naam van het spel. Mijn schuine zoeker was ook een groot voordeel, omdat het ergonomisch gemakkelijker is om er doorheen te kijken en het beeld samen te stellen terwijl het vlak blijft.
Het feestgeluid verdwijnt langzaam in de verte terwijl we teruggaan naar de steiger van het resort, en ik weet één ding zeker. Mijn eerste poging tot zwartwater fotografie zal niet mijn laatste zijn.
De verticale migratie
Elke nacht vindt er in elke oceaan een grote verticale migratie plaats. Deze massabeweging stijgt op van de diepte naar de oppervlakte, waarbij de meeste levensvormen op de reis zo klein zijn dat ze onzichtbaar zijn voor het blote oog.
Met het zoöplankton komt een verscheidenheid aan zowel pelagische als larvale wezens om zich te voeden met het plankton en met elkaar.
Ze zwemmen soms meer dan een kilometer omhoog en keren 's ochtends dezelfde afstand terug.
Deze dieren helpen de kooldioxide te compenseren en keren zo een deel van de schadelijke CO2-uitstoot van mensen terug. Door de producten van fotosynthese aan de oppervlakte op te eten en weer naar beneden te zwemmen, verplaatsen ze een enorme hoeveelheid koolstof naar de diepte.
De meeste van deze wezens zijn kleine planktonschaaldieren die roeipootkreeftjes worden genoemd. Maar biljoenen krill, kwallen, garnalen, inktvissen en andere oceaanbewoners nemen deel aan de reis.
Ichthyoplankton, de eieren en larven van vissen, wordt meestal aangetroffen in de zonverlichte zone van de waterkolom.
Het woord plankton geeft aan dat ze niet effectief kunnen zwemmen en dus met de stroming meedrijven. Viseieren kunnen niet zwemmen en zijn dus duidelijk planktonisch.
Larven in een vroeg stadium zwemmen slecht, maar larven in een later stadium zijn niet langer planktonisch naarmate ze uitgroeien tot juvenielen.
Vislarven maken deel uit van het zoöplankton en eten kleiner plankton, terwijl viseieren hun eigen voedselvoorraad met zich meedragen. Zowel de eieren als de larven worden zelf door grotere dieren opgegeten.
Larven die de pas uitgekomen jongen van ovipaar vissen zijn, zijn meestal slecht gevormd, dragen een grote dooierzak als voeding en zien er heel anders uit dan juveniele en volwassen exemplaren.
Hun larvale periode bedraagt gewoonlijk slechts een paar weken, omdat ze snel groeien en van uiterlijk en structuur veranderen (een proces dat metamorfose wordt genoemd) om juvenielen te worden.
Tijdens deze overgang moeten de larven overschakelen van hun dooierzak naar het voeden met zoöplankton, een proces dat afhangt van de dichtheid van hun prooien.
- Jesper heeft gedoken met Kasai Village Dive Resort, kasaivillage.com
