HMS Manchester ligt voor de kust van Tunesië in 85 meter water – MATT OUTRAM leidde onlangs een expeditie om het te verkennen. Fotografie van Chris Simons
DE BLIK OP HET GEZICHT van de Jeepney-chauffeur op de luchthaven van Tunis gaf aan dat hij zich net had gerealiseerd hoe een halve ton rebreatherapparatuur en tien potige Britten er eigenlijk uitzagen.
De Jeepney was gezellig en met een buitentemperatuur van 45°C iets warmer dan we gewend waren.
In Kelibia sloeg onze gastheer, Selim, ons met een bom.
“Hallo, welkom bij Odysea Diving,” zei hij. “Onze vergunning is opgeschort; er zal deze week niet gedoken worden op de HMS Manchester.”
Onze mond viel nog verder open toen we hoorden dat een duiktrip in de wateren bij Kelibia vorige week niet was toegestaan, en dat de consequentie hiervan was dat onze eigen vergunning werd opgeschort.
Onze liefdesrelatie met HMS Manchester was zo'n zes jaar eerder begonnen, na een reis die we naar Narvik maakten.
Chris had me voorgesteld aan Crispin Sadler, die onlangs een tv-programma over het wrak had geproduceerd, getiteld Running the Gauntlet.
De Manchester, gelanceerd in augustus 1938, woog 11,930 ton, was 180 meter lang en had een topsnelheid van 32 knopen.
Het wrak, in 2002 gevonden door Simon Bennett, was de meest intacte Britse lichte kruiser die waar dan ook ter wereld werd ontdekt.
Crispin vertelde me hoe HMS Manchester tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken was geweest bij Operatie Pedestal, een missie om de Maltese eilandbewoners van voedsel en brandstof te voorzien.
Er was een konvooi van veertien koopvaardijschepen samengesteld, beschermd door oorlogsschepen, waaronder drie vliegdekschepen, twee slagschepen en andere opgesplitst in twee strijdkrachten, Force Z en Force X, waarvan er één de lichte kruiser bevatte.
Toen het konvooi echter door de mijnenvelden tussen Afrika en Sicilië navigeerde, werd het in een hinderlaag gelokt door 15 Duitse en Italiaanse torpedoboten die op de loer lagen bij Cap Bon, Tunesië.
In de vroege ochtend van 13 augustus 1942 torpedeerden Italiaanse E-boten MS16 en MS22 de Manchester aan stuurboordzijde.
Nu het schip ernstig beschadigd was, besloot kapitein Harold Drew dat het schip, in plaats van dat haar geheimen, inclusief haar radarapparatuur, door de vijand zouden worden buitgemaakt, tot zinken moest worden gebracht – een beslissing waarvoor hij later voor de krijgsraad moest verschijnen.
Bij zonsopgang gleed Manchester onder de golven en kwam uiteindelijk op 85 meter aan stuurboord terecht.
Tegen de tijd dat Operatie Pedestal twee dagen later Malta bereikte, hadden de Maltezen hun voorraden voor de laatste paar weken op.
De operatie leverde de Maltezers echter met succes 32,000 ton goederen op, inclusief voldoende brandstof voor nog een aantal weken.
Na een aantal angstige dagen wachten mochten we gelukkig duiken op de HMS Manchester.
We konden gebruik maken van Odysea's boot, compressor en cilinders, en ons negenkoppige duikteam was van plan om rebreathers met een standaard gaskeuze van 10/52 verdunningsmiddel en een reddingsoperatie van 12/43 en 80% te gebruiken.
Op weg naar de duikstek vroegen we beleefd aan de schipper of hij de boeg of de achtersteven mocht schieten.
Een kortstondig 'je hebt geluk!' Met de glimlach van de schipper op zijn opgewekte gezicht vertelde hij ons dat zijn merkteken voor midscheeps was, maar dat het misschien wel mogelijk zou zijn.
Een decostation op 9m, 6m en 4.5m met druppelflessen van 12/43, 50% en 02 werd opgezet door onze twee ondersteunende duikers.
In het grote blauw van het Middellandse Zeewater voelden we enorme thermoclines toen we afdaalden. De oppervlaktewatertemperatuur was 24ºC, de temperatuur op het wrak 14ºC.
Een bodemtijd van 30 minuten maakte de verwachting alleen maar groter – er was geen manier om het hele wrak te omzeilen, maar wat konden we in die tijd zien?
Eindelijk verscheen het wrak op ongeveer 60 meter hoogte, en ongelooflijk genoeg zakte de jachtlijn naar de zeebodem voorbij de kiel en net terug van de boeg!
Topbanaan, schipper – je was gewoon bescheiden!
De vorm van de bakboordromp en de dolboorden werd steeds duidelijker en scherper en dus gingen we opgewonden over de dolboorden naar achteren, naar de A-koepel.
Jongen, dit was één groot wrak!
Toen we de A-koepel naderden, merkten we dat het voordek en de ankerkettingen er allemaal nog waren, maar dat het boeggedeelte leek te zijn afgescheurd.
Onze aandacht ging al snel naar de 6-inch kanonnen, die recht vooruit over het voordek gericht waren.
Onze hersenen pasten zich automatisch aan de lijst aan stuurboord aan. Alles was intact en direct herkenbaar – wat een spektakel!
Tony dreef langzaam in en rond de vaten van 6 cm, en zelfs op een hoogte van meer dan 70 meter scheen zonlicht over de bakboordboorden.
Terwijl ze naar achteren bewegen, wijzen de drie 6-inch kanonnen van de B-koepel majestueus naar voren boven de A-koepel, maar zijn ook een beetje naar bakboord en bijna naar de hemel gericht.
Ian Smith en ik bleven even hangen om de enorme omvang van de geschutskoepel en de kanonnen in zich op te nemen.
Het was verbijsterend om de details in de bepantsering en de bevestigingen die op het dek achterbleven te zien, hoewel we ook opmerkten dat de duikers tijdens het vinnen een beetje fijn, troebel slib begonnen op te stuwen.
Hoe graag we ook wilden blijven hangen om alles in ons op te nemen, we moesten verder en de brug lonkte.
WIJ GESLAAGD ONZE ANDERE FOTOGRAAF, Patrick Vanstraelen, toen hij terugkeerde van midscheeps.
Toen onthulde Manchester de bovenbouw van haar havenbrug. Bovenaan bevonden zich de overblijfselen van de afstandsmeters en de controle van de belangrijkste artillerie, hoewel de statiefmast die zich direct daarachter zou hebben bevonden, leek te ontbreken.
Vóór de afstandsmeters bevond zich het blootliggende bruggedeelte waar kapitein Drew en zijn officieren het bevel over het schip zouden hebben gevoerd.
Een dek lager waren de rechthoekige ramen met hun glazen schuifruiten intact.
Er stond een patrijspoort open, vermoedelijk zoals die was toen Manchester zonk.
Dichter bij de haven vleugel Boven de brug inspecteerde Paul Flaherty een kanon op de voorgrond, terwijl achterin de overblijfselen lagen van de torentjes van 4 inch kanonnen die de secundaire bewapening van het schip vormden.
Daarboven bevond zich een Bofors-luchtafweergeschut, dat naar de hemel gericht was.
Paul ging toen op pad om het voorste gedeelte van de open brug te onderzoeken en ontdekte dat enkele van de glazen panelen en de voorruiten nog steeds intact waren.
Kieran besloot toen de voorkant van de brug wat nader te inspecteren. Hij keek in de stuurhut en vertelde later dat hij de telegraaf en de telemotor intact had gezien.
Twintig minuten waren voorbijgevlogen, dus het was tijd om terug te gaan naar het schot, maar niet zonder te pauzeren om te genieten van de aanblik van die B-koepelgeweerlopen die naar de hemel gericht waren.
Een beetje voorzichtig vinnen bracht ons terug naar het bakboordgedeelte, maar met nog een paar minuten bodemtijd nam Kieran Barry de tijd om een aantal inwonende damselfish te waarderen die hun thuis hadden gevonden op de bakboordromp.
TERWIJL WIJ LANGZAAM STIJGEN In de rij richting de andere duikers voor ons op de deco-trapeze was er voldoende tijd om na te denken over deze geweldige duik.
Er was nog meer reflectie na de duik toen we weer aan dek waren, waarbij de Belgische duiker Olivier Bertieaux suggereerde dat HMS Manchester als een slapende reus was, die gedeeltelijk een oog opende om een kijkje te nemen naar degene die zijn slaap zou kunnen verstoren.
We waren verrast door dit nogal romantische idee, afkomstig van een harige rug technische rebreatherduiker, maar we wisten wat hij bedoelde.
