PIERRE CONSTANT is in Mexico geweest, altijd bereid om dieper in de geschiedenis te duiken cenotes – vooral in een tijd waarin minstens een aantal van hen bedreigd zouden kunnen worden. Hij schreef het rapport en nam alle foto's…
Yucatan is een fascinerend land, niet alleen vanwege de cultuur, de unieke natuur, de wilde dieren en de eeuwenoude archeologische vindplaatsen van de Maya's, maar ook omdat het een paradijs is voor grotduikers.
Het was mijn vijfde bezoek in de afgelopen vijf jaar. In 2017 nam ik deel aan een TDI sidemount cave-cursus in Playa del Carmen. In 2018 dook ik de cenotes rond Merida en keerde het jaar daarop terug voor meer.
In 2020 is mijn grot-opleiding werd een stap verder gebracht met een etappekoers in Playa en DPV opleiding in Tulum. Het was spannender maar uitdagender – op dit niveau kun je geen onderwatercamera gebruiken omdat je beide handen nodig hebt om met de apparatuur om te gaan.
Je kunt moeilijk beweren dat je Yucatan hebt gezien na één enkele reis. Open Water Duiker in een cenote mag alleen grotduiken doen, met daglicht altijd in zicht. Alles in een overheadomgeving vereist specifieke grotduiken opleiding gevolgd door geavanceerde grot opleiding, allemaal ruim voordat het volledige niveau van de zijwaartse berging in de grot wordt bereikt, enzovoort.
De meeste duikers ervaren cenotes voor het eerst slechts beperkte toegang zou hebben, en de klassieke sites zou leren kennen die door de meeste toeristen worden bezocht. Met duizenden cenotes waaruit je zou kunnen kiezen, zou het een heel leven duren om alles te verkennen.
De meest toegewijde, hardcore, plaatselijke grotduikers zullen doorgaan met het ontdekken van nieuwe cenotes af en toe, of dieper in de onbekende grenzen van bestaande grottenstelsels duiken.
Gondwana
Voor de breuk van het oude Gondwana, dat de continenten Noord- en Zuid-Amerika en Afrika omvatte, was Yucatan tijdelijk verbonden met wat ooit Venezuela zou worden. Toen de proto-Atlantische Oceaan en de Golf van Mexico zich 140 miljoen jaar geleden begonnen te vormen, brak het af en werd het een geïsoleerde plaat.
Tegen de klok in draaiend en naar het westen afdrijvend gedurende de volgende 50 miljoen jaar, botste Yucatan met Mexico. Een breukzone ontstond aan de oostkant van het schiereiland en het Yucatan-bekken werd gevormd.
Het Yucatan-plateau is gemaakt van kalksteen uit het Krijt, zonder rivieren aan de oppervlakte, maar met een ondergrond waar water doorheen sijpelt. Een meteorietinslag die een enorme krater in Yucatan achterliet en de tweede massa-extinctie ter wereld veroorzaakte, creëerde ook een enorm netwerk van breuken onder de grond, en gedurende miljoenen jaren loste regen het kalksteen verder op om ondergrondse waterstromen en sinkholes te creëren.
De langste ondergrondse rivieren ter wereld, geclassificeerd als 'systemen', bevinden zich in de kuststreek van Quintana Roo, ten oosten van Yucatan.
IJstijd trof het schiereiland tussen 150,000 jaar en 20,000 jaar geleden. De laatste zag de komst van mensen uit Azië via een landbrug over de Beringstraat. In de extreem koude omstandigheden werden ze aangetrokken om ondergronds te leven. De zeespiegel lag 65 meter lager dan nu.
Prehistorische dieren zoals beren, reuzenluiaards en sabeltandtijgers deelden de grotten, terwijl boven de grond mammoeten, mastodonten en glyptodonten rondzwierven, samen met lama's, kamelen en paarden.
Aan het einde van de laatste ijstijd, ongeveer 8,000 jaar geleden, steeg de zeespiegel en werden de meeste grotten overspoeld door zeewater. Zoet water van regen steeg naar de top als een aparte laag, waardoor de wazige halocline ontstond waar zout en zoet water zich vermengen.
Veel later speelden grotten een belangrijke rol in de Mayacultuur. Het woord cenote komt oorspronkelijk van de Maya's dzoniet, wat kloof of grot vol water betekent, symboliseert de ingang naar Xibalba, de onderwereld van de doden, maar ook de vruchtbare plek waar het leven ontstaat – een symbolisch pad tussen de aarde en de onderwereld.
In de sinkholes is aardewerk gevonden, samen met resten van offers, bijvoorbeeld van jonge meisjes. cenotes soms begraafplaatsen voor ouderen of hoogwaardigheidsbekleders. Tegenwoordig beschouwen Maya's de cenotes met respect, als een plek voor grotgeesten.
Mijn opfriscursus
De Air France-vlucht landde 's nachts in Cancun. Ik regelde de huurauto en, met regen op de snelweg, bereikte ik een uur later het hotel in Playa del Carmen, waar ik ruim na middernacht in bed lag.
Een overgangsdag was verplicht, om mijn duikuitrusting en onderwatercamera klaar te maken. De volgende dag zou ik Max ontmoeten, mijn gids voor grotduiken. We hadden elkaar vier jaar eerder ontmoet tijdens de reis naar Merida.
Zeer professioneel begon Max met een grondige revisie van mijn uitrusting, waarbij hij klaagde over enkele aspecten, zoals het ontbreken van een lange slang op mijn tweede regelaar, een lijnsnijder en spoelen.
Ik had twee jaar niet meer gegrot, dus een opfriscursus was nodig. Ik voelde een beetje spanning bij de gedachte om weer in een overheadomgeving te zijn en wist dat ik me volledig moest concentreren. Als je niet regelmatig oefent, kun je dingen vergeten en met deze activiteit is er geen ruimte voor fouten.
Ik had er 25 gedaan cenotes / grotten inmiddels en was op zoek naar iets nieuws, spannends en, als het even kon, 'speciaals'.
Onze eerste rit bracht ons noordwaarts naar Puerto Morelos, vanwaar we westwaarts afsloegen op de Ruta de los Cenotes. De Yucatan jungle is vrij droog, met een maximale boomhoogte van 15m, en het is de thuisbasis van verbazingwekkende vogels en fascinerende dieren zoals jaguars en poema's, die Max graag fotografeert met infraroodcamera's die op afgelegen plekken zijn geplaatst.
Zapote: boom en bellen
We hadden gepland om te duiken in Zapote, een zandlopervormig sinkhole dat behoorlijk donker bleek te zijn toen we eenmaal onder water waren, met een giftige laag waterstofsulfide op 30-35 m diepte. Hieruit kwam de stam van een 4,500 jaar oude zapoteboom tevoorschijn als een spook, groeiend uit de 54 m diepe bedding.
Wat Zapote uniek maakt zijn de "Hell's Bells", of omgekeerde paddenstoelvormige stalactieten, die aan de wanden hangen. Deze formaties worden in water gemaakt via een biogeochemisch mechanisme, hoewel het bacteriën zijn die gevangen zitten in de waterstofsulfidelaag die de bellen creëren.
Deze bacteriën, bekend als 'extremofielen', gedijen in extreme omgevingen, verwerken zwavel en verhogen de pH van het water om unieke formaties boven de halocline te creëren. De bellen leven dus aan de buitenkant en door zwavel aangestuurde organismen dragen bij aan de calciumopbouw.
De bellen hebben een omgeving met weinig licht nodig en vormen zich alleen in de buurt van de laag tot 35 m diepte. In 2020 bedacht een onderzoeker dat ze op die manier zijn gevormd door koolstofdioxidebellen die uit de diepte opstijgen en vast komen te zitten tegen het bijna horizontale plafond.
Radiometrische datering van enkele van de klokken geeft aan dat ze groeiden tijdens het midden en late Holoceen. Enkele van deze grappige CO2- consumerende paddenstoelen kunnen 1-2m lang en 80cm breed worden, en aangrenzende sinkholes bevatten vergelijkbare structuren. De zapoteboom zelf vertoont "babybelletjes".
Maravilla-koepel
Cenote Maravilla lag vlakbij – een cirkelvormig sinkhole, gedeeltelijk opgeblazen door de eigenaar, met een steile houten trap die erin naar beneden klom. Eenmaal onder water werd de opvallende koepelvorm zichtbaar.
Er waren geen noemenswaardige formaties, maar het zicht was uitstekend en er scheen een schitterende lichtbundel in de vroege namiddag de diepte in.
De site biedt sfeer voor onderwaterfotografie en ook een opleiding site voor freedivers. Watertemperatuur was 25°C.
We gingen de volgende paar dagen naar het zuiden, naar Dos Ojos en het Sac Actun-systeem. Dit was gevestigd in 2018 als 's werelds langste bekende onderwatergrottenstelsel, dat 187 cenotes en een duizelingwekkende lengte van 365 km.
In maart 2008 verkenden drie leden van de Proyecto Espeleogico de Tulum de Hoyo Negro-put en vonden de resten van een mastodont op 60 m. Op een diepte van 43 m werden de schedel en botten van een tiener Maya-vrouw, een paleo-Amerikaan die nu Naia wordt genoemd, gedateerd op 12-13,000 jaar geleden.
Geheim water
Bij Cenote Tak Be Ha (Geheim Water) werden onze tanks met een touw door een schoorsteengat in het plafond naar het waterniveau gebracht. Een steile stenen trap maakte het mogelijk om naar beneden te lopen in een grote, brede kamer, met veel decoratie en kunstlicht.
Verderop leidde een 8 km lange onverharde weg vol gaten door het bos naar de Concha-locatie, een half ingestorte sinkhole met een enorme Alamo-boom die zijn wortels uitstrekte als de tentakels van een kruipende boom. OctopusHet junglegevoel was overweldigend.
De toegang tot het water was erg ondiep over wit zand. Buiten de grot waren hoge, bladerrijke bomen en vlogen prachtige motmots voorbij. We slopen door een smalle doorgang in de kalksteen en daalden meteen af naar een diepte van 14 meter voor de rest van de duik. Het zicht was kristalhelder.
Bij de eerste T-splitsing volgden we de lijn naar links en kronkelden door verschillende kamers met zuilen, stalagmieten, stalactieten en helictieten die als pijlen aan het dak hingen.
Na 30 minuten, toen mijn meters 140 bar aangaven, wees Max op een overhang boven de bodem van de grot. Tot mijn verbazing zag ik het volledige skelet van een gigantische grondluiaard, Xibalba-oviceps, waar het meer dan 10,000 jaar geleden stierf tijdens de laatste ijstijd.
Op de terugweg trok Max mij apart in een kleine kamer. Een klein bordje met het nummer '285' markeerde de botten van een kleine gomphothere, Cuvieronus tropicus, een indrukwekkende mastodont met rechte, naar voren gerichte slagtanden.
Terwijl ik het smalle junglepad terug naar de auto volgde, met een tank op mijn schouder, zag ik tot mijn verbazing een klein slangetje netjes opgerold op een rots liggen. Ik rende terug om een foto te maken.
“Wees heel voorzichtig, dat is een nee!"waarschuwde een passerende Mexicaanse grotduiker. De ultieme kuiladder Bothrops-asper is een zeer giftige slang, ook wel bekend als de fer-de-lance die gif kan spugen over afstanden tot 2 meter. “Een vriend van mij werd gebeten en lag vier dagen op de intensive care…”.
Ik was niet meer dan 50 cm verwijderd toen ik de foto nam. Kort daarna kwam Max een harige Yucatecan-tarantula tegen, Brachypelma epicureanum, op de bosbodem. Zwart met een roodachtig achterlijf, verstopte het zich snel in zijn hol.
Tannine spectaculair
Op mijn vierde dag van grotduiken nam Max me mee naar een van zijn favoriete plekken, 20 km van Tulum en 8 km landinwaarts. Een andere tarantula verwelkomde ons op de parkeerplaats terwijl we onze spullen en tanks klaarmaakten, en op de 50 m lange wandeling naar Koi cenote een 60 cm grote variabele koraalslang uit Zuid-Yucatan, Micrurus apiatus, kronkelde over de bosbodem.
Het was een prachtig dier, donkerrood met zwarte banden, omlijnd door smalle gele banden. Het was een vrij schuw maar giftig dier.
Een roestige ijzeren trap liep spiraalvormig naar beneden in de cenote's kleine opening, direct naar de grondwaterspiegel. Cementblokken hielpen bij het neerleggen van de tanks in ondiep water. Er was een brede koepel, een laag plafond met stalactieten en een paar vleermuizen - de vloer was gemaakt van zwarte, vluchtige vleermuisguano, terwijl de muren van witte kalksteen waren.
Op een diepte van 10-14m leidde Max mij onder water naar Xuxi cenote. "Ik zal je iets bijzonders laten zien," had hij gezegd, en nu was ik verbaasd over het gezicht.
Tijdens het regenseizoen zorgt de aanwezigheid van aarde en bladeren ervoor dat er veel tannine in het water onder het oppervlak sijpelt. Dit vertaalt zich in adembenemende rode, oranje, gele en groene kleuren in de waterkolom – een apocalyptisch visioen. We gingen verder in verschillende kamers.
Na een picknick van taco's, we keerden terug naar Koi maar sprongen dit keer naar links en vervolgens naar rechts naar een onduidelijke stapel olifantenbotten die we bereikten na een zwemtocht van 30 minuten. Kleine witte INAH (Instituto Nacional de Antropologia y Historia) kegels waren geplaatst als indicatoren voor wetenschappelijk onderzoek.
Op naar Xulo
Ten zuiden van Tulum, kort voor Muyil, ligt Uku Cuzam, ook wel Xulo genoemd naar de lokale Maya-eigenaar. Oorspronkelijk verkend door Alvaro Roldan in 2013, is het nu verbonden met de Systema Caterpillar en stroomafwaarts ervan. “Een vijfsterren cenote!”, riep Max uit.
Een oudere man genaamd Emilio was de beheerder van de plek, samen met zijn twee honden. Nadat we de entreeprijs van 300 peso (£11.60) hadden betaald, liepen we een trap af naar de laaggelegen cenoteHet grondwater was donker en ik moest het licht van mijn helm aanzetten om mijn spullen op te zetten.
Al snel daalde de lijn tot 10 meter en verschenen er rijkelijk versierde kamers met indrukwekkende pilaren, stortvloeden van stalactieten, stalagmieten in de vorm van vingers of kroonluchters en muren van draperieën en helictieten.
De betovering was van korte duur. Max sprong plotseling naar rechts, in een gang van beperkingen onder een laag plafond. Omkeren was ondenkbaar en ik moest mijn camera met uitgestrekte stroboscooparmen zijwaarts plaatsen om verder te kunnen. Het voelde nogal ongemakkelijk.
Uiteindelijk haalden we de hoofdlijn in die door een zijtunnel liep. Nog een sprong en we waren terug bij de basis, in een duik van 56 minuten. De flitsers werkten niet meer goed en ik vermoedde dat de batterijen bijna leeg waren. Ik besloot de camera achter te laten voor de volgende duik.
Dit bleek een verstandige beslissing, want mijn duikgids maakte een sprong naar links, na een derde set dubbele pijlen, en leidde me door beperkingen en zeer smalle doorgangen onder het dak, non-stop zijwaarts slingerend. Hij gaf me zelfs een teken om te stoppen op belangrijke momenten, zodat hij een video van me kon afspelen met zijn GoPro.
Na 67 minuten schudde Max, tevreden met mijn prestatie en drijfvermogen, mijn hand positief voordat hij vertrok.
Emilio zat vredig voor zijn houten hut en wachtte op ons met een caguama, een fles bier van 1 liter, zijn honden plat op de grond. Een paar toekans vlogen over ons heen, landden op een tak om naar ons te kijken en vlogen weg zodra ik mijn camera pakte.
Alexis-passage
De komende drie nachten was ik in Tulum, mijn laatste duikdag was met Elliot en de site Cenote Regina. Oorspronkelijk verkend in 2004 door Robbie Schmittner, is het nu verbonden met het Sistema Ox Bel Ha (via Mayan Blue), maar het is slecht bekend, behalve bij de gelukkigen!
Een grote waterpoel met een houten dek werd omringd door palmbomen. Het troebele ingangsgat begon in een beperking en ging toen over in een vrij donkere grot met een brede tunnel. Het plan was T-links, T-links totdat we diep in een kloof op een diepte van 25m terechtkwamen.
Opeens lichtte het op als bij toverslag in de Alexis Passage, een ondergrondse rivierbedding in wit en lichtblauw waar de halocline voorkomt, en alles was 30 seconden lang wazig. Het was een betoverende omgeving – maar het was alweer tijd voor mij om me om te draaien.
Voor de volgende duik was het actieplan T-rechts, T-links en T-rechts. Opnieuw daalden we af in een diepe zoutwaterpassage dieper dan 18m.
Terwijl ik naar Elliot keek die verdween in de waas van de halocline, werd mijn rechteroor pijnlijk onder druk en ik realiseerde me dat ik niet dieper kon komen zonder serieuze problemen te riskeren. Dit kon binnen enkele seconden een nachtmerrie worden.
Ik zwaaide mijn licht wanhopig naar Elliot, totdat hij mijn signaal begreep als het afblazen van de duik. Beter voorkomen dan genezen.
De Maya-trein
In september 2018 kondigde de Mexicaanse president-elect Andres Manuel López Obrador het 1,525 km lange "Mayan Train"-project rond het schiereiland Yucatan aan. Het project, eigendom van de Mexicaanse strijdkrachten, zou de steden Palenque, Escarcega, Merida, Cancun, Tulum en Bacalar met elkaar verbinden.
Een referendum in de steden toonde aan dat 92% van de mensen vóór was, nadat hen beloofd was dat er toerisme zou worden ontwikkeld en andere voordelen zouden worden behaald, en de financiering van 321 miljard pesos (ongeveer 16 miljard dollar) zou voornamelijk afkomstig zijn van een regionale toeristenbelasting. De bouw begon in juni 2020 en zou dit jaar worden afgerond,
Milieuactivisten en activisten voor de rechten van de inheemse bevolking verzetten zich tegen de aanleg van nieuwe paden door de jungle en voorspelden een ramp voor de natuur.
Terwijl het project vorderde, beweerden ze dat er jungle werd gekapt zonder dat er milieustudies waren uitgevoerd. Maar in november 2021 stelde het ministerie van Binnenlandse Zaken de Mayan Train en andere infrastructuurprojecten vrij van milieubeoordeling.
In januari 2021 ontdekten teams tijdens opgravingen meer dan 8,000 oude artefacten en bouwwerken.
De grotduikgemeenschap voorspelde dat het project de ineenstorting van veel grotten zou veroorzaken. cenotes en grotten, en helaas zou dat al bij minstens 100 punten gebeurd zijn.
In Quintana Roo, waar protesten zijn geweest tegen de werkzaamheden, ademen 1,800 km aan grotten en ondergrondse rivieren door duizenden cenotes die verstoord zullen worden door de Maya-trein. Wilde dieren zoals jaguars, poema's, spinapen, ocelotten, agoeti's en vogels drinken uit cenotes maar de Maya-aquifer loopt nu een groot risico op vervuiling.
De oorspronkelijke plannen omvatten elektrische locomotieven die de treinen zouden trekken, hoewel de overheid later een overstap naar diesel aankondigde om kosten te besparen. In 2020 zei ze dat de helft van de route Merida-Cancun-Chetumal nog steeds geëlektrificeerd zou zijn.
Maar de negatieve aspecten van het project lijken zorgvuldig verborgen te zijn gehouden voor het publiek en de Mexicaanse president AMLO is vastbesloten om het werk vóór het einde van zijn ambtstermijn af te ronden.
Op weg naar de verschillende cenotes Ik zag de brede snelwegen van vernietiging door de jungle van Yucatan snijden – en de omvang van de ontbossing lijkt afschuwelijk.
PIERRE CONSTANT loopt Calao-levenservaringAndere functies van de auteur op Divernet zijn onder meer: VANUATU BUITEN DE COOLIDGE en DUIKREIS: VAN MUSANDAM NAAR MUSCAT
Ook op Divernet: DUIK IN DE VERLEIDELIJKE ONDERWERELD VAN MEXICO, DUIKERS ONTDEKKEN DE EERSTE OKERMIJN VAN AMERIKA, DUIKERS VINDEN UITGESTORVEN ZOOGDIEREN IN ZWART GAT, WEES DE KAMPIOEN! – CENOTES FORMATIES
