Duiken in het verre westen van Cuba

PIERRE CONSTANT is weer op een van zijn epische duiktrips geweest naar onverwachte locaties. Dit keer heeft hij zee-, land- en luchtwezens ontmoet die niet op de gebaande paden liggen, van West-Cuba tot aan de Varkensbaai. 

Cuba ligt op de samenvloeiing van de Golf van Mexico en de Atlantische Oceaan en is een archipel van 4,195 eilanden en eilandjes in het noorden van de Caribische Zee. 

Key West ligt 150 km verderop, aan de overkant van de Straat van Florida in het noordwesten, de Bahama's liggen 22 km ten noorden, Haïti 77 km ten oosten, Jamaica 140 km ten zuiden en Mexico 210 km ten westen, aan de overkant van het Yucatan-kanaal. 

Het grootste eiland van de Caraïben, Cuba, is 1,250 km lang, voornamelijk vlak maar met wat glooiende vlaktes. Het hoogste punt ligt in het Sierra Maestra-gebergte in het zuidoosten. De bevolking van 11.3 miljoen spreekt voornamelijk Spaans, Haïtiaans Creools en Engels.

De Caribische stroming brengt warm water van de evenaar en Cuba heeft een tropisch klimaat, met noordoostelijke passaatwinden die het grootste deel van het jaar waaien. Het droge seizoen loopt van november tot april en de gemiddelde luchttemperatuur is 21°C in januari en 27°C in juli.

West- en centraal Cuba is een "orogene gordel" - een bergketen door opheffing - die is ontstaan ​​tijdens het Krijt. Jura- en Krijtkalksteen is opvallend in het westen in de vorm van enorme bergketens en ontsluitingen. 

Actieve breuksystemen veroorzaken elk jaar meerdere aardbevingen. De laatste grote aardbeving, met een magnitude van 7 of hoger, vond plaats in januari 2020.

Reis vanuit Havana

De Yutong Chinese bus van Viazul deed het in drie uur van Havana naar Pinar del Rio. Vanaf daar duurde het 45 minuten om de kronkelige weg door de heuvels naar Vinales te nemen. 

Genesteld in het weelderige groene berglandschap was het stadje een hoogtepunt op elke toeristische kaart. Ik had een auto gehuurd om mijn reis naar Maria La Gorda in het verre westen voort te zetten en meldde me die middag bij het agentschap om te controleren of de auto de volgende ochtend vroeg klaar zou zijn.

“We kunnen het contract niet sluiten op de computer nu omdat we geen elektriciteit hebben,” werd mij verteld. “Het staat drie uur aan en negen uur uit. Kom voor 6:XNUMX uur terug.” De man was niet vriendelijk. 

"Bienvenidos a Cuba, viva la Revolucion!"Dacht ik. 

Toen de elektriciteit weer aan was, duurde het meer dan een uur om het contract te regelen. De man was een pestkop en ik kwam er geagiteerd uit. De Hyundai Grand i10 – waar ik een hoge prijs voor had betaald – was aan alle kanten gestoten en bekrast. Het was geen veelbelovend begin.

De volgende dag vertrok ik vroeg. Het duurde drieënhalf uur over een vreselijke weg vol gaten om Maria La Gorda en een overheidshotel aan de Baai van Corrientes te bereiken. 

Het keek uit op de Straat van Yucatan in het westen en de Caraïben in het zuiden, met een wit zandstrand en een rij kokospalmen die turquoise wateren omzoomden. De zon stond hoog en er was nauwelijks een ziel te bekennen. 

Mijn kamer op de bovenverdieping in het oude gele cementgebouw was prima. Ik voelde me thuis na een bezoek aan het relaxte duikcentrum, naast de strandbar en het restaurant. Na het hectische Havana voelde het allemaal ontspannend. 

Twee grote stalen duikboten lagen aangemeerd aan de steiger en er waren nieuwe aluminium tanks. Met een Cubaanse sigaar in de hand had Rafael, de duikmanager, het koele gezicht van Richard Gere.

6,000 jaar van geschiedenis

Jagers-verzamelaars uit het noordoosten van Zuid-Amerika, de Guanahatabey-bevolking, vestigden zich 6,000 jaar geleden op Cuba. Hierdoor stierven endemische diersoorten, zoals de luiaard, uit. 

Toen, 1,700 jaar geleden, arriveerden de Arawak-sprekende voorouders van de Taino. Ze hielden zich bezig met landbouw en produceerden aardewerk. Naar het westen getrokken, zwierven de afstammelingen van de Guanahatabey door westelijk Cuba, terwijl de Taino cassave, katoen en tabak verbouwden. 

Christopher Columbus verkende de noordoostkust in 1492 en de zuidkust twee jaar later. Cuba werd volledig in kaart gebracht door Sebastian de Ocampo in 1508. 

Nadat de felle Taino waren verslagen, viel het eiland in 1514 in handen van de Spanjaarden en werd er een nederzetting aan de zuidkust gesticht. De lokale bevolking was misschien wel vriendelijk, maar ze werden nog steeds afgeslacht of tot slaaf gemaakt door de indringers. 

In 1519 begon Hernan Cortès zijn verovering van het Azteekse rijk vanuit Santiago de Cuba via Yucatan. De inheemse bevolking werd na 1550 grotendeels vernietigd door ziektes als mazelen en pokken, terwijl de indringers leerden hoe ze tabak konden verbouwen en het konden roken in sigaren. 

Spaanse kolonisten deelden DNA met inheemse vrouwen. Ze vestigden suiker- en tabaksplantages en importeerden slaven uit Afrika. Koloniaal Cuba was een frequent doelwit van boekaniers en Franse kapers.

In 1741 veroverden de Britten Guantanamo Bay en later Havana en namen de controle over het westen over, waarmee ze handel openden met Noord-Amerikaanse en Caribische koloniën. De Britten ruilden Cuba vervolgens in voor Florida. 

Spanje volgde Groot-Brittannië in het officieel afschaffen van de slavenhandel in 1820, maar Cuba bleef doorgaan met slavernij tot in de 19e eeuw, tegen het einde waarvan er een hausse was in Cubaanse suiker. Het grootste deel hiervan ging naar de VS en naar de bouw van nieuwe wegen en spoorwegen.

Na het succes van de Franse Revolutie en de opstand van de zwarte slaven in Haïti, kwam Cuba's eigen onafhankelijkheidsverklaring in 1868, gevolgd door een onafhankelijkheidsoorlog (1895) en een overdracht aan de VS (1898). Uiteindelijk werd in 1902 een onafhankelijke Republiek Cuba geboren. 

De Cubaanse Revolutie vond plaats tussen 1953 en 1959, het jaar waarin de marxistische leider Fidel Castro met Che Guevara een nieuwe bladzijde in de Cubaanse geschiedenis opensloeg.

Paraiso Perdido

Het was mijn eerste dag duiken, de zon scheen, de lucht was blauw en de baai leek op een meer, met nauwelijks een briesje. Een groep van 12 Amerikaanse studenten met hun universitaire professor, werkzaam in natuurbehoud, stapten in de boot. Met weinig duikervaring duurde het lang voordat ze klaar waren voor hun 'opfriscursus'. 

Paraiso Perdido was een boottocht van 25 minuten richting Cabo Corrientes, langs de kustlijn van opgetild koraalkalksteen. Het water was warm met 27°C, dus ik had geen kleintje. 

Het zicht onder water was uitstekend. Het offshore rif was omgeven door wit zand. De bodem zat vol met bruin uitziende gorgonen, met wat roze vaassponzen, goudgele buissponzen en tonvormige sponzen. 

Het zeeleven was levendig. Scholen vis omvatten blauwgestreepte grunts (Haemulon sciurus) en Frans grunt (Haemulon flavolineatum) met hun gele diagonale strepen. 

De Creoolse lipvis (Clepticus parrae) was een typische Caribische soort in een mix van blauw, zwart, paars, geel en wit. Klein maar aantrekkelijk, blauwkoplipvis ((Thalassoma bifasciatum) waren erg actief. 

Tot de wonderen behoorden de Spaanse varkensvis (Bodianus rufus), half paarsroze van boven en half geel op de buik. Rugzijde zwart met witte ruiten en een opvallende rode buik, de vrouwelijke stoplichtpapegaaivis (Sparisoma viride) was een plaatje. 

Paarse zeewaaier (Gorgonia ventalina) overvloedig aanwezig. Een kleine school zilverbar jack (Caranx ruber) met een zwarte streep aan de achterkant en een andere op de onderste staartvin vin raasde in een flits langs me heen.

Aquarium & Almirante

Acuario was een echt aquarium in 8m water. De gladde koffervis (Lactpphrys trinqueter) was voortreffelijk, net als de ongrijpbare Franse keizersvis (Pomacanthus paru). De vierogige vlindervis (Chaetodon capistratus) met een zwarte vlek op de achterkant waren charmant. Blauwe doktersvis (Acanthurus coeruleus) waren overal.

Almirante was een offshore rif met een witte zandbodem ervoor. Ik gleed over een prairie vol tuinalen voordat ik de drop-off bereikte die de diepte in stortte. Er waren veel draadvormige sponzen in oranje, paarsrood of bruin en ik zag struiken van koperbruin-zwart koraal van een behoorlijk formaat. 

Een eenzame grote barracuda en een crevalle jack (Caranx nijlpaarden) passeerde in het blauw. Vierendertig meter diep, een aantrekkelijke porkfish (Anisotremus virginicus) met gele horizontale strepen en een dubbele zwarte streep op zijn blauwwitte gezicht bezorgde mij ademloosheid. 

Ik was verbaasd over een koninginnevis (Holacantus ciliaris), blauw en geel gezicht met golven van geelgerande schubben aan de zijkanten. Creoolse lipvis (Clepticus parrae), donkerblauw met zwarte kop, in formatie voorbij stromend. Bermuda kopvoorn (Kyphosus sectatrix) en witte grunt (Haemulon plumieri) keken nieuwsgierig naar de duikers.

Patio de Vanessa was een ondiepe duik. Ik landde bij een zeewaaier die twee prachtige flamingo tongschelpen herbergde (Cyphoma gibbosum) in geeloranje, met een vierkant ontwerp langs de rugrand. Banded butterflyfish (Chaetodon striatus) deed me denken aan de Galapagos. Een grijze keizersvis (Pomacanthus arcuatus) leek op een prins.

Hoofd van Ludo

Op korte afstand van Maria La Gorda, een oude cementen pier, was een verzameling koningssterns aanwezig die zich in de zon koesterden. Het strand strekte zich uit naar het zuiden richting Cabo Corrientes en eindigde op koraalpuin. 

Ik kwam in een bos van Floridaanse rietpalmen, plaatselijk bekend als Guano de Costa. Zwarte kalkoengieren met rode koppen vlogen heen en weer boven de kustlijn. Een pad in het palmbos markeerde de rand van een zoutwaterlagune bewoond door kaaimannen: "Ze zijn niet agressief!" werd mij verteld.

Cabezo de Ludo lag dicht bij Cabo Corrientes en was een duikwand waar ik een gevlekte kreeft van een behoorlijk formaat en een grote tijgerbaars tegenkwam (Mycteroperca tigris). De rotsachtige schoonheid van de keizersvis (Holacanthus driekleur) had een goudgele kop met een zwart lichaam.

Er vloog een adelaarsrog voorbij en aan de andere kant van de schaal zag ik tot mijn verbazing een crèmewitte sla-zeeslak (Elysia knapperig).

Ik was het eten bij Maria La Gorda zat. Er was al dagenlang weinig keus, weinig groente en bevroren vis. Ik besloot naar een nabijgelegen dorp te rijden, maar daar wilde de auto niet starten! 

Een passerende monteur stelde vast dat de brandstofpomp het niet meer deed en de accu leeg was. Ik moest het verhuurbedrijf in Pinar del Rio bellen voor vervangende onderdelen, en de truck kwam pas lang na zonsondergang opdagen.

Misteriosa-ketting

Cadena Misteriosa was een andere wandduik, grenzend aan een binnenlagune. Een diamanten pijlstaartrog steeg op van het zand met een vis erbovenop.

Geelkoplipvis (Halichoeres garnoti) trok mijn aandacht, net als de roodbandpapegaaivis (Scarus aurofrenatumToen we over het rif terugkwamen, kregen we te maken met een sterke stroming vanuit het zuiden. We hadden het zwaar, we pompten als een gek lucht in het water!

Ancla de François was ondiep en stil. Rafael, de duikleider, liet een tamme jonge koraalduivel tussen zijn handen zien en wees naar een geweldige jonge gevlekte trommel (Equetus punctatus) in zwart-wit, met zijn prachtige halvemaanvorm.

Nu mijn voertuig weer werkte, bereikte ik het dorp La Bajada voor de lunch. Bij Maité's casa bijzonder, een Cubaanse bed & breakfast, waren ze bereid om een ​​vismaaltijd voor mij te verzorgen als ik er 90 minuten op wilde wachten. 

"Volg het pad langs de kust naar Poza de Agua Dulce," werd mij verteld. Dit was een zoetwater sinkhole vlak bij de kust in Guanahacabibes National Park en perfect om te zwemmen. Terug bij Maité's huis wachtte een koninklijke maaltijd: snapper met rijst, zwarte bonen, groenten en papaja als dessert.

Nadat ik klaar was met duiken bij Maria la Gorda, ging ik naar Cabo San Antonio. Het meest westelijke punt van Cuba ligt op 75 km rijden in de wildernis van Guanahacabibes National Park. Vlakbij het bezoekerscentrum in La Bajada kwam ik een migratie van rode krabben op de weg tegen. 

“Heb je een reserveband?” vroeg de gids. 

"Ja, waarom vraag je dat?"

"De kans dat je een lekke band krijgt door een van de klauwen van de krab, is 50%", werd mij verteld. 

Het regende en ik had geen zin om in de problemen te komen, dus stelde ik de reis uit en liep in plaats daarvan met een lokale boswachter het bos in. De endemische vogels waren fascinerend: de bijenkolibrie; de ​​Cubaanse smaragd, een kolibrie met donkergroen verenkleed; de onechte karetschildpad en de Cubaanse pewee. In een ondiepe grot jaagde een Cubaanse boa op vleermuizen.

Finale in Vinales

De volgende dag ging ik terug naar het Guanahacabibes Nationaal Park. Onderweg zag ik wilde zwijnen langs de kant van de weg, de Desmarest hutia, een dik bruin knaagdier met de kop van een capibara, en witstaartherten. 

Een endemische Cubaanse leguaan lag te zonnen op een tak en kaaimannen dreven lui op het oppervlak van een lagune. Cabo Corrientes en Cabo San Antonio waren in de 16e en 17e eeuw toevluchtsoorden voor Britse, Nederlandse en Franse piraten.

Tegen de heerschappij van Spanje en het commerciële monopolie van de haven van Sevilla in, was hun smokkelwaar destijds de norm. Er zijn meerdere scheepswrakken in het gebied gevonden.

Ik ging terug naar de auto, nerveus over het feit dat ik zonder brandstof zou komen te zitten voordat ik Pinar del Rio zou bereiken. Een paar dagen in Vinales bleken geweldig voor natuurwandelingen, een bezoek aan een tabaksplantage en het proeven van een unieke rum gemaakt van kleine guayabavruchten. Kalksteengrotten omvatten de opwindende Cueva de Palmarito, een ondergrondse rivier en meer.

Playa Giron

Playa Giron aan de Bahia de Cochinos (Varkensbaai) aan de zuidkust was deel twee van mijn reis. Een paar Viazul-busreizen via Havana waren nodig om er te komen.

One casa bijzonder exploiteerde een eigen duikcentrum en duiker-eigenaar Julio stond al lang bekend om zijn persoonlijke service. 

Juan Carlos, Julio's assistent, kwam aan met zijn vintage matzilveren auto en trok een zelfgemaakte trailer. "Een Russische Volga, model 1989, uit het beste land ter wereld," riep hij uit. De 35 jaar oude auto had zijn tijd gehad, maar "hij rijdt geweldig met zijn nieuwe Hyundai-motor".

We bereikten Punta Perdix, zigzaggend tussen zwermen rode landkrabben, bekend als zombiekrabben. Deze komen in vier kleurvarianten: zwart, rood, geel en groen, en ze gaan richting zee om te paaien, hoewel velen daarbij worden verpletterd en een gratis maaltijd vormen voor de kalkoengieren. 

De eieren van degenen die het redden, komen uit in de zee, waar de larven leven als plankton en terugkeren naar het land als megalopolis larven.

In Playa Giron werd er vanaf de kust gedoken. Duikers kleden zich aan op de omhooggeheven kalksteenplaat, springen in de zee en zwemmen 100-150 m over de ondiepe zandvlaktes. De omstandigheden aan de oppervlakte zijn meestal perfect, hoewel het ruw kan zijn als de wind waait. 

Gekleed in zijn 7mm wetsuit, Julio bracht me rechtstreeks naar de afgrond. Het zicht was goed en de helling zat vol met paars-blauw-rode draadvormige sponzen, oranje sponzen, vaassponzen en de klassieke gele buissponzen, hoewel er weinig vissen waren. "Mensen moeten leven, zie je," werd mij verteld. 

We passeerden een gezonken, omgekeerde vissersboot waar twee grote Santoyo-krabben (Mithrax spinosissimus) met indrukwekkende klauwen verborgen. Een grijze keizersvis kruiste voorbij terwijl ik naar 27m zonk, en een grote Cubera snapper (Lutjanus cyanopterus) bleek nieuwsgierig. 

Een stekelkreeft stond buiten zijn hol op de uitkijk. Een blauw-witte poetsgarnaal met lange klauwen (Periclimenes yucatanicus) danste in zijn anemoon.

Afhankelijk van het weer nam Julio mij mee naar duikplekken met canyons en swim-throughs op diepte. Het was een kans om nieuwe vertegenwoordigers van de Hypoplectrus geslacht, dat niet minder dan 18 soorten heeft. Verwant aan de grouper, deze kleine gehuchten zijn te vinden van de Bahama's tot Yucatan. 

Ik heb foto's gemaakt van de indigo (Hypoplectrus indigo); verlegen (H. guttavarius); gouden (H-gummigutta); uitgesloten (H-puella) en boterhammetje (H eenkleurig) variëteiten.

Vissen Grot

Cueva de los Peces werd beschreven als een grotduik. Op nauwelijks 100 meter van de kust, had deze waterpoel zoet water boven en zout water onder. Een tektonische breuklijn langs de kust verbond verschillende cenotes.

De diepte bedroeg 70 meter en het was een donkere afgrond tussen rechte wanden. Voor iemand die van het prachtige grotduiken in Yucatan heeft genoten, was het echter niet zo aantrekkelijk.

Nog lonender was een wandeling in het bos met ervaren vogelaar Leoncio. Het stelde me in staat om de endemische Cubaanse dwerguil te zien; prachtige Cubaanse trogon, de nationale vogel; en de betoverende Cubaanse tody in appelgroen, wit en rood. 

In een grot vol Jamaicaanse vleermuizen sluipt een Cubaanse boa door de duisternis. Cuba zit vol met natuurwonderen voor degenen die de tijd en toewijding hebben.

Tegen het einde van mijn reis was ik op het busstation van Cienfuegos, wachtend op de Viazul-bus naar Trinidad. De hal was vol, mensen praatten luid op hun telefoons en anderen schreeuwden op de achtergrond. Een lokale bus was geannuleerd en de passagiers verzamelden zich boos rond een man die de leiding had. 

Een telefoon rinkelde onophoudelijk in een verlaten kantoor – het klonk allemaal als een gekkenhuis. Een meelevende Cubaan boog zich plotseling naar me toe en fluisterde: “Sorry, señor, dit is Cuba… het is ingewikkeld.”

Ook op Divernet: WEES DE KAMPIOEN! – CUBA, WRAKARCHIEVEN VERRASSEN SPAANSE ONDERZOEKERS, CARAÏBISCHE PAREL DE JARDINES DE LA REINA, DE AMERIKAANSE KROKODILLEN VAN CUBA